ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ: ΕΝΑΣ ΓΝΩΣΤΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ… (Πηνελόπη Λιαπάκη)

Τι είναι ο εγκέφαλος; 

«Ο εγκέφαλος είναι το μοναδικό παράδειγμα όπου η εξέλιξη προίκισε ένα είδος μ΄ ένα όργανο που δεν γνωρίζει πώς να χρησιμοποιήσει. Ένα όργανο πολυτελείας, που ο άνθρωπος θα μάθει να χρησιμοποιεί κατάλληλα μόνο μετά από χιλιάδες χρόνια, εάν τα καταφέρει».   

Άρθουρ Κέσλερ

Μπορεί να μαντέψει ο εγκέφαλος;

Το μεγαλείο του εγκεφάλου μας δεν είναι ότι αντιδρά, αλλά ότι προβλέπει!!! Ξέρει τι να περιμένει και τσεκάρει κάθε στιγμή αν όλα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του. Αν καταφέρνουμε να επιβιώνουμε είναι γιατί ξέρουμε τι να… περιμένουμε!

Γυρίζετε στο σπίτι σας όπως κάθε μέρα, στρίβετε μηχανικά στη γωνία, φθάνετε στην είσοδο και ξαφνικά βλέπετε ότι η καγκελόπορτα, δεν είναι πια πράσινη αλλά άσπρη. «Α, βάψανε τα κάγκελα!»,  σκέφτεστε και συνεχίζετε τον δρόμο σας αμέριμνοι. Η αλλαγή του χρώματος στην εξώπορτα σάς προκάλεσε μια μικρή έκπληξη, αλλά σε καμία περίπτωση ανησυχία.

Στον εγκέφαλο δεν αρέσουν οι εκπλήξεις. Αντιθέτως, όπως όλα δείχνουν, ο «υπολογιστής» του οργανισμού μας, κάνει τα πάντα για να τις αποφύγει. Νέες έρευνες υποστηρίζουν ότι τελικά η βασική λειτουργία του δεν είναι τόσο το να ανταποκρίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα, όσο το να προβλέπει αυτά που πρόκειται να συναντήσει στο μέλλον!

Υπερμνήμη: Μια ευλογία ή μια κατάρα;

Όλοι έχουμε ευχηθεί σε διάφορες περιστάσεις να είχαμε υπερμνήμη! Αυτό θα σήμαινε σχεδόν ότι διαθέτουμε υπερδυνάμεις (να θυμόμαστε ονόματα, πρόσωπα, ανέκδοτα, δεν χρειάζεται να μελετήσουμε για μια εξέταση, δεν ξεχνάμε που είναι τα κλειδιά κτλ).

Πρόκειται για μία περίεργη ασθένεια που ονομάζεται υπερμνησία! Τα ελάχιστα άτομα που την έχουν, υποφέρουν πολύ από αυτήν, καθώς δεν μπορούν να ξεχάσουν ούτε καν το πιο ανούσιο συμβάν της ζωής τους!

Το πιο διάσημο παράδειγμα είναι αυτό του Σόλομον Σερεσέβσκι, ο οποίος έζησε στη Μόσχα στις αρχές του περασμένου αιώνα και έχει καταγραφεί ως μία από τις διάνοιες με την ισχυρότερη μνήμη. Το εξαιρετικό του αυτό χάρισμα ανακαλύφθηκε στην αρχή της σταδιοδρομίας του ως δημοσιογράφος. Όταν ολοκληρώθηκε μια συνάντηση, ο διευθυντής της εφημερίδας όπου εργαζόταν, του επεσήμανε ότι δεν είχε κρατήσει σημειώσεις και ο νεαρός απάντησε ότι δεν χρειαζόταν να σημειώσει τίποτα, εφόσον θυμόταν όλα όσα είχαν ειπωθεί. Μετά την αρχική έκπληξη, ο διευθυντής έφερε σε επαφή τον Σερεσέβσκι με έναν νευρολόγο, ο  οποίος για 30 χρόνια μελέτησε την περίπτωση του. Ο νευρολόγος συγκέντρωσε τις παρατηρήσεις του στο βιβλίο, στο οποίο διηγείται ότι ο νεαρός προερχόταν από οικογένεια με πολλά αδέρφια που διέθεταν φυσιολογική μνήμη. Έπειτα από 15 χρόνια, ο Σερεσέβσκι ήταν ικανός να θυμάται χωρίς να διστάζει τις ασκήσεις που είχαν κάνει στην πρώτη τους συνάντηση ή τα ρούχα που φορούσε εκείνη την ημέρα ο νευρολόγος…

Στην περίπτωση του ασθενή, όπως και άλλων ατόμων που έπασχαν από υπερμνησία, η διαταραχή συνοδευόταν από συναισθησία, μία κατάσταση στην οποία οι αισθήσεις είναι αναμειγμένες. Γι’ αυτόν, οι λέξεις είχαν ύφη, οι ήχοι χρώματα, οι γεύσεις μουσική. Δήλωνε ότι νιώθει την γεύση και το βάρος των λέξεων, πράγμα που του ήταν πολύ χρήσιμο για να φέρει στη μνήμη του δεδομένα ή καταστάσεις, αλλά τον καθόριζε επίσης στην καθημερινή του ζωή: αν διαβάζω ενώ τρώω, μόλις που καταφέρνω να κατανοήσω αυτό που διαβάζω. Η γεύση του φαγητού αναμειγνύεται με το νόημα των λέξεων.

Έπειτα από χρόνια εργασίας στη Μόσχα ως μνημονιστής, κατέληξε να εργάζεται ως οδηγός ταξί και πέθανε το 1958 στην απόλυτη ανωνυμία…

Μια άλλη περίπτωση είναι αυτή του Daniel Pawl Tamet (1979),  ο οποίος θεωρείται φαινόμενο στην υλοποίηση πολύπλοκων μαθηματικών υπολογισμών και στην εκμάθηση των γλωσσών. Το μυστήριο του νου σε μία ιδιοφυία των αριθμών, μιλά για την επιληψία, για τα συναισθήματα και για το σύνδρομο του άσπεργκερ, που σημάδεψαν την παιδική του ηλικία. Εμπνευσμένος από την πολυπλοκότητα των νιφάδων του χιονιού ή από την απρόβλεπτη συμπεριφορά της μητέρας του, αναρωτιέται γιατί φαινομενικά ο χρόνος περνάει πιο γρήγορα στα γηρατειά, αν υπάρχει η κανονικότητα ή πως μπορεί κανείς να κατανοήσει το άτομο που αγαπά.

Σύνδρομο Άσπεργκερ

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει το Σύνδρομο Άσπεργκερ ως μία από τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) ή διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή (ΔΑΔ) η οποία είναι ένα φάσμα από ψυχολογικές συνθήκες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ανωμαλίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία δυσχεραίνοντας την καθημερινότητα του ατόμου, καθώς και από περιορισμένα και επαναλαμβανόμενα ενδιαφέροντα και συμπεριφορά.

Όπως και οι άλλες διαταραχές ψυχολογικής ανάπτυξης, το ASD ξεκινά στην νεογνική ή παιδική ηλικία, έχει μια σταθερή πορεία χωρίς ύφεση ή υποτροπή, και έχει εκπτώσεις που προκύπτουν με την ωρίμανση και που σχετίζονται με αλλαγές σε διάφορα συστήματα του εγκεφάλου.

Πώς το στρες επηρεάζει τον εγκέφαλό σου;