Η ΣΠΑΤΑΛΗ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ (Κωνσταντίνα Καλαφατούδη)

Η ΣΠΑΤΑΛΗ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ

    Σπατάλη φαγητού. Όλοι σίγουρα έχουμε ακούσει γι΄ αυτό το ζήτημα, οι περισσότεροι όμως δεν πολυκαταλάβαμε το νόημα και τον αντίκτυπο που έχει στη ζωή μας. Ήρθε όμως, δυστυχώς, ο καιρός που πια επιβάλλεται όλοι να μάθουμε -και να κάνουμε- πολλά γι’ αυτό!

Τι ακριβώς είναι η σπατάλη τροφίμων;

Η σπατάλη τροφίμων είναι γενικά το φαγητό που δεν καταναλώνεται, και συμβαίνει σε όλα τα στάδια του ταξιδιού των τροφών από τη στιγμή που παράγονται μέχρι να φτάσουν στο πιάτο μας (και εκεί ακόμα η τύχη τους δεν είναι σίγουρη…).

Συμβαίνει:

-στις φάρμες, όταν οι παραγωγοί καλλιεργούν/εκτρέφουν περισσότερα φυτά/ζώα απ΄ όσα ο κόσμος είναι διατεθειμένος να αγοράσει, ώστε να μη προκύψει έλλειψη σε περίπτωση καταστροφών των προϊόντων τους από κακές καιρικές συνθήκες ή από παράσιτα. Έτσι, όσα περισσεύουν πετιούνται.

-στις βάρκες αλιείας, όταν τα ψάρια που πιάστηκαν στα δίχτυα δεν είναι ακριβώς τα κατάλληλα για την αγορά και γι΄ αυτό ξαναρίχνονται στη θάλασσα σχεδόν ή εντελώς νεκρά. Υπολογίζεται πως το 40-60% των ψαριών που αλιεύεται από τους Ευρωπαίους στη Βόρεια Θάλασσα καταλήγουν νεκρά ξανά στη θάλασσα.

-στη μεταφορά. Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης προϊόντα από κάθε περιοχή του πλανήτη εμπορεύονται πλέον σε όλο τον κόσμο. Κατά τη μεταφορά τους, πολλά αλλοιώνονται ή χαλούν εντελώς (σε κάποιες πολύ μακρινές αποστάσεις) και έτσι δεν καλύπτουν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται από τους κανόνες υγιεινής τροφίμων για να πωληθούν. Επιπλέον, πολλά προϊόντα, κυρίως φρούτα και λαχανικά, αποκτούν χτυπήματα ή γρατζουνιές, χαλάνε, και έτσι τελικά απορρίπτονται.

-στην κατανάλωση. Οι καταναλωτές είμαστε οι περισσότερο ένοχοι για τη σπατάλη τροφίμων. Εκατομμύρια τόνοι φρούτων και λαχανικών πετιούνται, γιατί δεν είναι… όμορφα! Το 30% των τροφίμων που απορρίπτονται είναι λόγω της εμφάνισής τους. Προτιμάμε μόνο όσα μας ικανοποιούν εμφανισιακά. Θέλουμε να έχουν συγκεκριμένο μέγεθος και σχήμα, αλλά και έντονο, γυαλιστερό χρώμα, κάτι που δεν γίνεται, γιατί τα πάντα στη φύση έχουν διαφορές μεταξύ τους, άλλοτε μικρότερες και άλλοτε μεγαλύτερες. Άρα, αυτό που ζητάμε ως καταναλωτές δεν είναι φυσιολογικό. Τα λαχανικά που είναι τέλεια στην όψη είναι τις περισσότερες φορές γεμάτα χημικά!

 

    Επίσης, είναι πάρα πολλές οι φορές που δεν βλέπουμε σωστά την ημερομηνία λήξης ή την μπερδεύουμε με άλλες ημερομηνίες που αναγράφονται στη συσκευασία, λόγου χάρη την ημερομηνία ζύγισης, και έτσι πετάμε τρόφιμα που δεν έχουν χαλάσει ακόμα. Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, υπολογίζεται πως το 10% της τροφής που απορρίπτεται σχετίζεται με τη σήμανση της ημερομηνίας λήξης! Μεγάλο λάθος κάνουμε και στη διαχείριση όσων αγοράζουμε και όσων μαγειρεύουμε. Συνήθως αγοράζουμε και μαγειρεύουμε μεγαλύτερες ποσότητες απ΄ όσο χρειαζόμαστε και μπορούμε να καταναλώσουμε, με αποτέλεσμα τα περιττά τρόφιμα να χαλάνε και να καταλήγουν στα σκουπίδια…

Γενικά σύμφωνα με έρευνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της WWF:

• Στον πλανήτη: το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων χάνεται ή σπαταλιέται. Δηλαδή, 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων ξοδεύονται άσκοπα!

• Στην Ευρώπη: τους 88 εκατομμύρια τόνους τροφίμων αγγίζει ετησίως η σπατάλη.

• 1 μέσο άτομο στην Ε.Ε. πετάει 173 κιλά τροφής.

• Στην Ελλάδα, 196 κιλά τροφίμων που σπαταλώνται ετησίως αντιστοιχούν σε μόνο 1 άτομο.

ΗΘΙΚΑ ΛΑΘΟΣ

Όλα αυτά τη στιγμή που 868 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη υποσιτίζονται ή λιμοκτονούν και πάνω από 9 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασιτία…

Στην Ευρώπη 33 εκατομμύρια άνθρωποι βιώνουν επισιτιστική ανασφάλεια, ενώ στην Ελλάδα τα άτομα που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα αντιπροσωπεύουν το 12,9% δηλαδή πάνω από 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι.

Συνολικά υπολογίζεται πως αν μειώναμε τη σπατάλη τροφίμων μόνο σε ποσοστό 25% θα αντιμετωπίζαμε το πρόβλημα υποσιτισμού σε όλο τον κόσμο!

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

  Αυτή η τεράστια σπατάλη τροφών εμφανίζει πολύ σοβαρές αρνητικές συνέπειες και στον πλανήτη μας. Για την παραγωγή τροφίμων απαιτούνται τεράστιες εκτάσεις εδάφους και γι’ αυτό τον λόγο καταστρέφονται σημαντικοί βιότοποι, δασικές περιοχές μεταβάλλονται σε καλλιεργήσιμη γη απειλώντας πολλά είδη ζώων με εξαφάνιση και οι τοπικοί πληθυσμοί αναγκάζονται να μετακινηθούν. Κι αν κάποιος αναλογιστεί ότι πολλές από αυτές τις εκτάσεις (συνολικά περιοχή μεγαλύτερη από ολόκληρη την Κίνα!) θα χρησιμοποιηθούν για να καλλιεργηθούν προϊόντα που τελικά θα πεταχτούν, δεν αξίζει σε καμία περίπτωση.

 

    Κατόπιν, εφόσον τα τρόφιμα δεν παράγονται ως δια μαγείας, απαιτούνται φυσικοί πόροι για την παραγωγή τους. Ως εκ τούτου, η απόρριψη φαγητών συνεπάγεται και τεράστια σπατάλη φυσικών πόρων και ευθύνεται και για την εκπομπή του 8% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, μεγάλη κατανάλωση νερού είναι απαραίτητη για την παραγωγή προϊόντων. Για τα τρόφιμα που τελικά πετάμε, σπαταλάμε πάνω από το 25% του καταναλώσιμου νερού παγκοσμίως.

  Και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Το φαγητό που δεν καταναλώνεται, καταλήγει κυρίως στις χωματερές και αποσυντίθεται χωρίς τη συμβολή του απαιτούμενου οξυγόνου, με αποτέλεσμα να παράγεται μεθάνιο, ένα αέριο που είναι 23 φορές πιο βλαβερό από το διοξείδιο του άνθρακα.

  Για όλα τα παραπάνω η σπατάλη τροφίμων επιβαρύνει και το φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή σε μεγάλο βαθμό.

  Αλλά και ο αριθμός των ζώων που χάνουν τη ζωή τους απλώς για να καταλήξουν στα σκουπίδια, δεν μπορεί να παραμείνει ασχολίαστος. Το 35% των ψαριών (περίπου 3 δις σολομοί) που αλιεύονται και το 20% των ζώων ( περί τα 7 εκατ. αγελάδες) που εκτρέφονται και σφάζονται, τελικά δεν καταναλώνονται!

  Τέλος, είναι μεγάλη -κι άσκοπη- η δαπάνη  χρημάτων, καθώς αγοράζουμε τρόφιμα που τελικά πετάμε. Μπορεί να μη το καταλαβαίνουμε στην καθημερινότητά μας, αλλά το συνολικό ποσό που χάνουμε εξαιτίας αυτής της απροσεξίας μας είναι αρκετά μεγάλο για μία μέση οικογένεια.

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, τώρα πια τη σοβαρότητα του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων, και αφού εμείς οι απλοί καταναλωτές ευθυνόμαστε γι΄ αυτό κατά το ήμισυ, οφείλουμε να δράσουμε για να το μειώσουμε. Και θα πρέπει να το κάνουμε γρήγορα, καθώς σύμφωνα με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ η σπατάλη τροφίμων θα πρέπει να έχει μειωθεί κατά 50% μέχρι το 2030.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Υπάρχουν κάποιες πολύ απλές συνήθειες που αν τις εντάξουμε στις ζωές μας θα περιορίσουμε πολύ τα τρόφιμα που πετάμε.

• Πριν τα ψώνια μας ελέγχουμε τι υπάρχει στο σπίτι μας, ώστε να αγοράσουμε μόνο όσα λείπουν και χρειαζόμαστε.

• Προγραμματίζουμε τι θα μαγειρέψουμε έχοντας πάντα στο μυαλό μας τη σειρά με την οποία πρέπει να καταναλωθούν. Δηλαδή, σε περίπτωση που έχουμε κάποιο ανοιχτό πακέτο ή έχουμε στο ντουλάπι μας κάποιο τρόφιμο που είχαμε αγοράσει παλαιότερα, φροντίζουμε να καταναλώσουμε αυτά πρώτα. Ιδιαίτερα με τα λαχανικά και τα φρούτα που χαλάνε γρηγορότερα θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί.

• Σώζουμε τα πιθανότερα θύματα! Εννοώ τα φρούτα και τα λαχανικά που έχουν όχι και τόσο συνηθισμένη εμφάνιση και άρα είναι πιο πιθανό να μην αγοραστούν από κανέναν και εν τέλει να πεταχτούν. Τα αγοράζουμε εμείς, αφού είναι και αυτά πλήρως θρεπτικά και δεν θα έχουν καμία απολύτως διαφορά στη γεύση τους, ίσως να είναι και καλύτερα (με λιγότερα χημικά) όπως ανέφερα νωρίτερα. 

• Σιγουρευόμαστε πως κοιτάμε τη σωστή ημερομηνία (την ημερομηνία λήξης) πριν πετάξουμε ένα προϊόν αν είναι συσκευασμένο, αλλά ακόμα και τότε τα δοκιμάζουμε προκειμένου να διαπιστώσουμε αν είναι όντως χαλασμένο. Θα το καταλάβουμε είτε από την όψη είτε από την υφή και κυρίως από τη γεύση. Τις περισσότερες φορές μέχρι και κάποιες μέρες μετά την ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στη συσκευασία, τα τρόφιμα είναι ακόμη κατάλληλα για να φαγωθούν.

• Αποθηκεύουμε σωστά τα τρόφιμα που αγοράζουμε. Στα συσκευασμένα αναγράφονται πάνω οδηγίες για τη διατήρησή τους, ενώ για τα υπόλοιπα διαφέρουν οι τρόποι που πρέπει να αποθηκευτούν, ώστε να παραμείνουν φρέσκα και να μη χαλάσουν γρήγορα. Εάν δεν ξέρουμε πως να τα διατηρούμε, ρωτάμε είτε τον πωλητή τους είτε απλώς ψάχνουμε στο διαδίκτυο οδηγίες, όπου σίγουρα θα βρούμε.

• Πετάμε ΜΟΝΟ όσα δεν τρώγονται. Πολλά μέρη από λαχανικά που συνηθίζουμε να πετάμε τρώγονται και μάλιστα αυτά είναι και πολύ θρεπτικά και νόστιμα. Οπότε, αν δεν ξέρετε τι να κάνετε κάποιο μέρος τους, ψάξτε και μπορεί να ανακαλύψετε νέες ενδιαφέρουσες συνταγές. Επίσης, προσέχουμε καθώς ξεφλουδίζουμε τα φρούτα μας. Για παράδειγμα, να μη πετάμε μαζί με τη φλούδα το μισό φρούτο. Υπάρχουν πολλοί αποφλοιωτές που είναι γι΄ αυτήν ακριβώς τη δουλειά!

• Μαγειρεύουμε και παραγγέλνουμε μερίδες που μπορούμε και θέλουμε να καταναλώσουμε. Αλλά ακόμη και αν κάτι περισσέψει δεν το πετάμε, αλλά το τελειώνουμε σε κάποιο επόμενο γεύμα. Αν έχετε και όρεξη, με τα περισσεύματα μπορείτε να δημιουργήσετε πολύ ωραία πλήρη γεύματα. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας της μείωσης της σπατάλης τροφίμων πολλοί μάγειρες έχουν εμπνευστεί συνταγές ειδικά για την αξιοποίηση των περισσευμάτων!

Επομένως, τα κακά νέα είναι ότι εμείς ευθυνόμαστε για το μισό του προβλήματος. Τα καλά νέα όμως είναι… ότι αυτό σημαίνει πως μπορούμε να γίνουμε το μισό της επίλυσής του!