Τα Γιαννιτσά_Τοπική Πολιτιστική Κληρονομιά – Γεσθημανή Αποστολίδου

ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Σε πολλά ποντιακά χωριά ομάδες παιδιών (15-25 ετών) πήγαιναν στα σπίτια τη νύχτα των Χριστουγέννων και έψελναν τα κάλαντα, όπως το «Χριστός γεννέθεν…», με τη συνοδεία ποντιακής λύρας. Συνήθως εκτελούσαν και μια ευχάριστη θεατρική παράσταση, που είχε σχέση με τους 3 μάγους.

Αποχωρούσαν με χορό και ευχές.

Την παραμονή των Χριστουγέννων άναβαν στο τζάκι κι ένα μεγάλο κούτσουρο, το «Χριστοκούρ’ ». Με το κάψιμό του πίστευαν ότι έφευγαν τα δαιμονισμένα πνεύματα.

ΕΘΙΜΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Τα σπουδαιότερα έθιμα της πρωτοχρονιάς ήταν: α) τα κάλαντα (τα παιδιά τα έψελναν την παραμονή) β) το ποδαρικό (φρόντιζαν το αγόρι να κάνει ποδαρικό, όχι το κορίτσι, γ) το καλάντιασμα (ευλογία) ζώων (τα έδιναν άφθονο χόρτο, έκοβαν λίγες τρίχες από την ουρά τους και τα χτυπούσαν λέγοντας «άλλαξον το χούισ (ιδιοτροπίες)» και δ) το καλάντιασμα της βρύσης (τα κορίτσια έβαζαν κοντά στη βρύση φρούτα το τελευταίο βράδυ της χρονιάς. Κάθε παλικάρι του χωριού που έπαιρνε το φρούτο, το πρωί της πρωτοχρονιάς, «φαρμακωνόταν» από την αγάπη εκείνης που άφησε το φρούτο και την παντρευόταν).

Το αρχαίο θέατρο των Μωμογέρων περιελάμβανε μεταμφιέσεις και δρώμενα (συμμετείχαν 12-18 πρόσωπα). Παιζόταν το δωδεκαήμερο Χριστουγέννων-Θεοφανείων. Έλεγαν και διάφορα δίστιχα, όπως:

«Ανάθεμά σε, ναι κουτσή (κορίτσι), πως είσαι πελαλίσα (ζαβολιάρα)

με τεμέν το Μωμόγερον εξέβες σεβδαλίσα (αγαπημένη)».

ΕΘΙΜΑ ΦΩΤΩΝ

Την παραμονή των Φώτων τα παιδιά γυρνούσαν στα σπίτια ψάλλοντας το «Σήμερον τα Φώτα και ο φωτισμός». Τα κορίτσια έκαναν τ’ αλυκόν (αλμυρή) την πίταν, την οποίαν έτρωγαν. Όποιον έβλεπαν στο όνειρό τους να τους πάει νερό, εκείνον θα παντρευόταν.

Η κατάδυση του σταυρού γινόταν σ’ ένα μεγάλο δίλαβο χαλκόν (καζάνι). Με το νερό του αγιασμού ράντιζαν τα σπίτια, τα ζώα και τους κήπους. Το αγόρι που γεννιόταν τότε ονομαζόταν Φώτης, ενώ το κορίτσι Φωτεινή.