Ο χριστιανικός κόσμος, από άκρη σε άκρη του πλανήτη, γιορτάζει με κατάνυξη τις ημέρες των Χριστουγέννων, αναθυμούμενος τη γέννηση του Κυρίου. Μια σειρά από έθιμα τηρούνται τελετουργικά τις ημέρες των γιορτών, τα οποία ξεκινούν και ολοκληρώνονται σε διαφορετικό χρόνο ανά χώρα αλλά σίγουρα η κορύφωση της έναρξης είναι η παραμονή των Χριστουγέννων και αντίστοιχα της λήξης ανήμερα των Φώτων.
Τα ποικίλα έθιμα, όμοια ή παρόμοια σε διαφορετικές χώρες, περιστρέφονται γύρω από την οικογένεια και την κοινότητα και σχετίζονται με ευχές για καλοτυχία, υγεία, ευημερία, ειρήνη –μέσα μας αλλά και στον κόσμο. Παλιότερα, ή και σήμερα, σε αγροτοκτηνοτροφικές περιοχές, στις ευχές περιλαμβάνονταν και αυτές για καλή σοδειά. Μερικά από αυτά τα έθιμα κρατούν μέχρι τις μέρες μας, άλλα έχουν πια περάσει στην ιστορία κάθε τόπου ενώ, είναι βέβαιο, ότι, λόγω της παγκοσμιοποίησης, πολλά έχουν ανταλλαγεί ή και εμπλουτισθεί.
Τα ΄΄Πεντόβολα΄΄ αναλαμβάνουν σε αυτό το αφιέρωμα να καταγράψουν διάφορα χριστουγεννιάτικα έθιμα μέσα από τα βιώματά τους ή/ και τις αφηγήσεις φίλων τους από διάφορες χώρες, σε συνέχεια προηγούμενης αντίστοιχης προσπάθειας που αφορούσε στην καταγραφή χριστουγεννιάτικων εθίμων της Κρήτης (βλ. σχετικό άρθρο ΄΄Κρητικά έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς΄΄, τεύχος 1ο )
Κείμενο: Η δημοσιογραφική ομάδα του 5ου ΓΕΛ
Χριστουγεννιάτικα έθιμα: ρωτάμε και μαθαίνουμε…
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από χωριό της Κρήτης και την Αλβανία
Έχω καταγωγή από ένα μικρό χωριό του Δήμου Μινώα, την Αρμάχα.
Τα παλαιότερα χρόνια συνηθίζονταν, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, τα παιδιά να βγαίνουν έξω στους δρόμους του χωριού, να χτυπούν την πόρτα και αφού έβαζαν μια πέτρα στο κατώφλι, κάθονταν πάνω της και τραγουδούσαν το παρακάτω τραγουδάκι, το οποίο αναφέρεται σε ζώα καθώς το χωριό στηρίζει την οικονομία του στην κτηνοτροφία:
Κλου κλου στα ορνίθια σας
καλοχρονιά στα σπίτια σας
αρνιά και ρίφια θηλυκά
και μοσχάρια αρσενικά
όξω ψύλλοι και κοριοί
και στα όρη ποντικοί
να μας τρώνε το τυρί.
Η πέτρα, ως σύμβολο καλοτυχίας, παρέμενε στο σπίτι για όλη τη χρονιά.
Μια φίλη μου, η οποία έχει καταγωγή από την Αλβανία, μού είπε ότι στη χώρα της, τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων συνηθίζουν να φτιάχνουν ως χριστουγεννιάτικο γλυκό μπακλαβά, αντί για μελομακάρονα και κουραμπιέδες, που φτιάχνουμε εμείς.
Τρευλάκη Κατερίνα
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από την Ιταλία
Ιταλίδα φίλη μου, με την οποία γνωριστήκαμε μέσω του Προγράμματος Erasmus + KA122 στο οποίο συμμετέχουμε, ‘’Volunteering begins at school’’, και με την οποία διατηρούμε επικοινωνία μού αφηγήθηκε δικά τους έθιμα.
Στην Ιταλία ένα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο έθιμο που τηρείται από πολλές οικογένειες είναι ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου στις 8 Δεκεμβρίου, μία μέρα που αποτελεί την έναρξη της περιόδου των Χριστουγέννων, σύμφωνα με το καθολικό δόγμα.
Την παραμονή των Χριστουγέννων οι Ιταλοί/ίδες οργανώνουν οικογενειακό δείπνο από το απόγευμα μέχρι τα μεσάνυχτα, το οποίο συνεχίζεται και το απόγευμα της επόμενης μέρας, δηλαδή το απόγευμα ανήμερα τωνΧριστουγέννων. Σε αυτό το γεύμα συνήθως σερβίρονται τορτελίνια, κάποιο είδος κρέατος ή ψάρι ενώ για επιδόρπιο, το γνωστό πανετόνε, το τορόνε, το παντόρο, και διάφορα άλλα παραδοσιακά γλυκά.
Την τελευταία νύχτα της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων, μεταξύ της 5ης και 6ης Ιανουαρίου, η διάσημη μάγισσα Μπεφάνα επισκέπτεται τα σπίτια και γεμίζει με γλυκά τις κάλτσες των παιδιών που είχαν επιδείξει καλή συμπεριφορά, ενώ, αντίθετα, με κάρβουνο όσων παιδιών ήταν άτακτα.
Εξίσου διαδεδομένη είναι, σε κάποια σπίτια, η αντίληψη ότι η πολυαναμενόμενη παραδοσιακή επίσκεψη για μοίρασμα των δώρων δεν γίνεται από τη μάγισσα Μπεφάνα, αλλά από έναν άντρα ντυμένο στα κόκκινα που αντιπροσωπεύει τον γνωστό μας Άγιο Βασίλη.
Χαλκιαδάκη Ελένη
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από τη Ρουμανία
Τα έθιμα που ακολουθούν μου τα έχει αφηγηθεί φίλη μου από τη Ρουμανία.
Στη Ρουμανία, στις 6 Δεκεμβρίου έρχεται ο Άγιος Νικόλαος και αφήνει δώρα μέσα στα παπούτσια ενώ στα κακά παιδιά αφήνει … ξύλο!
Στο παραδοσιακό τραπέζι των Χριστουγέννων περιλαμβάνεται, όπως άλλωστε και στη χώρα μας, γουρουνάκι. Πολλοί εκτρέφουν γουρουνάκι για αυτήν ακριβώς την περίσταση.
Στις 24 Δεκεμβρίου τα παιδιά βγαίνουν και λένε τα κάλαντα κρατώντας, ωστόσο κουδουνάκια, αντί για τριγωνάκια που κρατούν στην Ελλάδα, ενώ κάποια πηγαίνουν με μία ξύλινη κατσίκα! Την ίδια μέρα έρχεται και ο Άγιος Βασίλης και τους αφήνει δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από τη Ρωσία
Η γιαγιά μου, μού έχει εξιστορήσει τα παρακάτω έθιμα και τα μοιράζομαι μαζί σας.
Το πρωτοχρονιάτικο γιορτινό τραπέζι, στη Ρωσία, περιλαμβάνει τη σαλάτα «Ολιβιέ», η οποία ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη μαγιονέζα της, (είναι γνωστή ως ρώσικη σαλάτα) καθώς και ρέγγα ΄΄κάτω από τη γούνα΄΄ – ένα είδος αλμυρής τούρτας σε στρώσεις, της οποίας η βάση είναι ρέγγα-, ψωμί με χαβιάρι, πηχτή και πολλά άλλα. Το φρούτο που έχει την τιμητική του είναι το μανταρίνι.
Αντί για τον Άγιο Βασίλη έρχονται ο Дед мороз και η Снегурочка (στα αγγλικά, Father Frost and Snow Maiden), τους οποίους με ανυπομονησία περιμένουν τα παιδιά καθώς θα τους φέρουν δώρα.
Στη Ρωσία συνηθίζεται να ακούνε την ομιλία του Προέδρου, πέντε λεπτά πριν τα δώδεκα χτυπήματα των Κουράντων (του ρολογιού πάνω στον πύργο του Κρεμλίνου), ακριβώς στις δώδεκα που δείχνει την έναρξη του νέου χρόνου. Κατά τη διάρκεια αυτών κάνουν ευχές. Τα δώδεκα χτυπήματα συμβολίζουν το πέρασμα του παλιού χρόνου στον νέο.
Τα Χριστούγεννα, στη Ρωσία, τα γιορτάζουν, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο, στις 7 Ιανουαρίου. Το βράδυ πηγαίνουν στην εκκλησία και στη συνέχεια μαζεύονται με την οικογένεια. Σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο, γιορτάζουν επίσης, την παλιά Πρωτοχρονιά, το βράδυ της 13ης προς 14ης Ιανουαρίου ενώ το βράδυ της 6ης προς 7ης Ιανουαρίου, ο κόσμος δεν κοιμάται αλλά πάει από σπίτι σε σπίτι λέγοντας τα κάλαντα και ευχές. Ως ανταμοιβή, προσφέρονται γλυκά. Πρόκειται για παλιό έθιμο το οποίο διατηρείται ακόμα κυρίως στα χωριά.
Βαρδάκη Τατιάνα
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από την Πολωνία
Η φίλη μου Άννα – Μαρία Φυντριλλή, της οποίας η μητέρα κατάγεται από την Πολωνία, μου ανέφερε τα ακόλουθα έθιμα.
Στην Πολωνία, η μεγαλύτερη γιορτή των παιδιών είναι η 6η Δεκεμβρίου, οπότε και λαμβάνουν τα δώρα τους από τον Άγιο Νικόλαο, σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου αυτό συμβαίνει την 1η Ιανουαρίου από τον Άγιο Βασίλη.
Επίσης, στις 24 Δεκεμβρίου, παραμονή των Χριστουγέννων, γίνεται το μεγαλύτερο και το πιο επίσημο τραπέζι όλης της χρονιάς, το οποίο περιλαμβάνει δώδεκα πιάτα με διαφορετικά φαγητά, τα οποία συμβολίζουν τους δώδεκα μαθητές του Χριστού.
Τέλος, την 1η Ιανουαρίου, βγαίνουν τα παιδιά στους δρόμους να πούνε τα κάλαντα, αλλά η διαφορά με την Ελλάδα είναι ότι τα παιδιά είναι ντυμένα με κάποιο «χαρακτήρα» από τη φάτνη στην οποία γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός.
Χριστουγεννιάτικα έθιμα από τη Σερβία
Η Ιωάννα – Ντάνα Κατσούγκρη μού αφηγήθηκε τα παρακάτω έθιμα, από την ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας της.
Η παραμονή των Χριστουγέννων ονομάζεται στα σερβικά «Μπάντνι νταν» και γιορτάζεται στις 6 Ιανουαρίου. Η ονομασία αυτή, προέρχεται από το δέντρο «μπάντνιακ» το οποίο κόβουν και καίνε εκείνη την ημέρα. Το κάψιμό του έχει σπουδαίο συμβολισμό, καθώς συνδέεται με τη γέννηση του νέου Ηλίου, επειδή τα Χριστούγεννα εορτάζονται αμέσως μετά από το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Επίσης, για «καλή τύχη» , πετάνε στις γωνιές του σπιτιού ένα κομμάτι καρύδας στο σχήμα του σταυρού, με τη φορά που κάνουμε τον σταυρό μας.
Πιτροπάκη Σταματίνα
Σκίτσο: Βαρδάκη Τατιάνα
Φωτογραφία: Τρευλάκη Κατερίνα
