Η Κομοτηνή (παλαιότερα και Γκιουμουλτζίνα,), πρωτεύουσα της ελληνικής Θράκης, βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Ελλάδας και ανήκει στον Νομό Ροδόπης. Αποτελεί έδρα της διοικητικής περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Ροδόπης καθώς και έδρα του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Η Κομοτηνή σήμερα είναι μια πόλη πολυπολιτισμική με έντονο τον χαρακτήρα της φοιτητούπολης. Ο πληθυσμός είναι εξαιρετικά πολύγλωσσος για το μέγεθός της. Αποτελείται από ντόπιους Έλληνες, Έλληνες απογόνους προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, Έλληνες Μειονοτικούς (Τουρκόφωνους, Πομάκους και Αθίγγανους, κυρίως Μουσουλμάνους στο θρήσκευμα) και απογόνους Αρμενίων προσφύγων. Σήμερα η Κομοτηνη μαζεύει πολλούς φοιτητές λόγω του πανεπιστημίου και γι αυτό θεωρείται μια φοιτητούπολη γεμάτη ζωή.
Η πόλη μας είναι γεμάτη με ιστορικά μνημεία σε όλη την έκταση της πόλης τόσο στο κέντρο όσο και στη περιφέρεια
Το Βυζαντινό Τείχος του 4ου αιώνα, αποτελεί το αρχαιότερο μνημείο της Κομοτηνής. Αν και κάποια τμήματά του έχουν καταστραφεί, η ιστορία το αποδίδει στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄ (379-395). Απέναντι βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του 1800, αρχικά χτισμένος μέσα στο τείχος. Δομημένος πάνω στα θεμέλια ενός ερειπωμένου βυζαντινού ναού, τοποθετήθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο γιατί στην τουρκοκρατία δεν επιτρεπόταν η ανύψωση στο ίδιο επίπεδο με τα τζαμιά. Στο εσωτερικό του φυλάσσεται μια εικόνα της Παναγίας του 14-15ου αιώνα, ενώ ο Δεσποτικός θρόνος, το Εικονοστάσι και ο Αμβωνας είναι του 19ου αιώνα.
Στη γωνία του δρόμου η σημερινή λέσχη Κομοτηναίων είχε χτιστεί από τη Μητρόπολη για να στεγάσει αρχικά το Μητροπολιτικό Μέγαρο το 1924. Παραχωρήθηκε όμως αμέσως στο σύλλογο Κομοτηναίων η «Ενωσις».
Στον απέναντι πεζόδρομο, την οδό Ν. Τσανακλή, βρίσκονται κάποια από τα νεοκλασικά σπίτια της Κομοτηνής. Ανάμεσά τους και αυτό στο οποίο στεγάζονταν παλαιότερα η Δημοτική Βιβλιοθήκη, πρώην οικία Μαλλιόπουλου.
Πίσω τους, με πρόσοψη στο σκεπασμένο σήμερα από το δρόμο ποτάμι, η δωρεά Νέστορος Τσανακλή, στη θέση του Δημοτικού Κήπου. Ο απόδημος στην Αίγυπτο ευεργέτης, χρηματοδότησε το 1907 την ανέγερση μιας Δημοτικής Αστικής Σχολής και λειτούργησε έτσι κατά τα έτη 1908-1909. Η λειτουργία της διακόπηκε από τον 1ο Βαλκανικό Πόλεμο. Στεγάστηκαν εκεί Ορφανοτροφείο παίδων (1919), η Γενική Διοίκηση Θράκης (1922-1945), η Νομαρχία Ροδόπης (1945-1972) και το Πρυτανείο του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (μέχρι το 2000).
Πίσω από τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται το Πνευματικό Κέντρο-Εθνικό Ωδείο Κομοτηνής. Στη μικρή πλατεία του Αρχιμανδρίτη Χρυσάνθου «βλέπει» και το παλιό (Εσκί) Τζαμί της πόλης, χτισμένο μεταξύ 1371-1383.
Κατά την ίδια χρονική περίοδο οικοδομήθηκε και το πτωχοκομείο (Ιμαρέτ), που βρίσκεται στα στενά πίσω από αυτήν την πλατεία και στεγάζει σήμερα το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητρόπολης Μαρωνείας και Κομοτηνής.
Το δρομάκι αυτό μας οδηγεί στον πεζόδρομο της Βενιζέλου, το παλιό Βαρούς. Ελάχιστα από τα παλιά κτίσματα του εμπορικού αυτού δρόμου θυμίζουν την αρχιτεκτονική της πόλης σε μια προηγούμενη εποχή. Πρόκειται όμως για έναν από τους πιο παλιούς και εμπορικούς δρόμους της πόλης.
Στον παράλληλο δρόμο, πίσω από τον πεζόδρομο -την οδό Κούλογλου- αναπαλαιώνονται σήμερα κάποια ακόμη νεοκλασικά της πόλης: η οικία Μουζιοπούλου όπου στεγάζεται η Δ.Ε.Π.Α.Κ. και η οικία Σκουτέρη- δωρεά Βασιλικής Δίντσογλου, η οποία λειτουργεί ως δημοτικό Μουσείο. Σε αυτήν αναπαρίσταται Θρακιώτικη οικία αστικής τάξης της Κομοτηνής στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ου αιώνα.
Βγαίνοντας και διασχίζοντας το δρόμο , τη λεωφόρο Ορφέως, οδηγούμαστε στην πλατεία Ειρήνης, την κεντρική πλατεία της πόλης. Πρόσφατα ανακατασκευασμένη, κλείνει στο βάθος της με το Ηρώον. 
Πίσω από αυτό, το άλσος της Αγίας Παρασκευής, έκτασης 21,30 στρεμμάτων, αποτελεί σημείο δροσιάς και ανάπαυλας. Το όνομά του το παίρνει από το μικρό Ναό της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου της πόλης, που είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια ενός ελληνορωμαϊκού ναού αφιερωμένου στη θεά Αφροδίτη. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα σωζόταν ακόμη το πρόστυλο και το αέτωμα, στεφανωμένα από έναν μαρμάρινο σταυρό.
Βγαίνοντας από αυτό το σημείο από το πάρκο, συναντούμε το Δημαρχείο της Κομοτηνής. Στην αίθουσα του δημοτικού Συμβουλίου φυλάσσεται η ιστορική σημαία της πόλης, πάνω στην οποία είναι κεντημένες οι πιο σημαντικές για την ιστορία της ημερομηνίες.
Kατευθυνόμενοι προς την οδό Αγ. Γεωργίου βρισκόμαστε μπροστά σε κάποια από τα παλιά αρχοντικά σπίτια της πόλης που αναπαλαιωμένα μας δίνουν την εικόνα της παλιάς Κομοτηνής. Σε ένα από αυτά στεγάζεται σήμερα ο Μορφωτικός Όμιλος Κομοτηνής, ενώ στο απέναντι, το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο. Απέναντι από την εκκλησία το γωνιακό σπίτι στέγαζε την παλιά εφορεία της πόλης και το Δημόσιο Ταμείο, και χρονολογείται το 1891. Ήταν ιδιοκτησία του Ζάχου Τσανακλή, αδελφού του Νέστορος Τσανακλή ευεργέτη της πόλης. Υπάρχει άλλωστε και μικρή μαρμάρινη πλάκα που βεβαιώνει την ιδιοκτησία.
Ξαναβγαίνοντας στον κεντρικό δρόμο, την οδό Νικολάου Ζωίδη, οδηγούμαστε κατευθείαν στο μικρό πάρκο της πόλης. Αριστερά μας, λίγο πριν φτάσουμε βλέπουμε το κτίριο του παλιού Γυμνασίου Αρρένων. Δεξιά μας βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κομοτηνής και δίπλα, το θερινό Δημοτικό Θέατρο. Μέσα στο παρκάκι αυτό είχε ανεγερθεί το 1930 το παλιό Ηρώο της πόλης, έργο του ντόπιου γλύπτη Μοσχίδη. Αργότερα, προστέθηκαν τα ονόματα 63 Κομοτηναίων που θυσιάστηκαν στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Στη γωνία του άλσους βρίσκεται το κτίριο που στεγάζει τη Διεύθυνση της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.</s
Απέναντι, από τη μία πλευρά βλέπουμε τη Νομική Σχολή του Δ.Π.Θ.ενώ από την άλλη το Δημοτικό Στάδιο. Δίπλα σε αυτό βρίσκεται ο Ναός της Αγίας Σοφίας. Ο παράλληλος στην εκκλησία δρόμος, μας κατευθύνει στο αξιόλογο κτίσμα που στεγάζει το 3ο Δημοτικό Σχολείο.
Βγαίνοντας από την άλλη άκρη το δρόμου στην οδό Υψηλάντους, βρισκόμαστε στη σημερινή είσοδο-έξοδο της Κομοτηνής από και προς Ξάνθη. Στην άκρη της καταπράσινης νησίδας είναι τοποθετημένο το άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου. Πίσω του, το κτίριο όπου στεγάζεται το Ι.Κ.Α. αντανακλά με την αρχιτεκτονική του τις βυζαντινές σελίδες της ιστορίας της Κομοτηνής.
Αν ακολουθήσουμε τη νησίδα προς το κέντρο της πόλης θα ξανασυναντήσουμε τη δωρεά Νέστορος Τσανακλή. Αν στρίψουμε όμως δεξιά, στην οδό Γ. Κονδύλη, οδηγούμαστε στο κτίσμα της παλιάς Λέσχης Δημοσίων Υπαλλήλων, μετέπειτα Δημοτικής Βιβλιοθήκης και σημερινή στέγη του χειμερινού Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Κομοτηνής.
Ευθεία, επί της προέκτασης της οδού Γ. Κονδύλη, συναντούμε στα δεξιά μας το Αρχοντικό του Στάλιου, ονομαζόμενο έτσι από το όνομα του πρώτου ιδιοκτήτη. Υπήρξε παλιότερα Λέσχη Αξιωματικών, Τμήμα Ασφαλείας, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Κομοτηνής και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο. Πίσω από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. βρίσκεται η Νέα Μοσυνούπολη, γνωστή και ως ΕΚΤΕΝΕΠΟΛ από το όνομα της κατασκευάστριας εταιρείας. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90 που κτίστηκε, αποτέλεσε έναν από τους πρότυπους οικισμούς κατοικιών μαζικής κατασκευής.
Γυρνώντας πίσω και ξαναβρίσκοντας τη Δωρεά Νέστορος Τσανακλή, συναντούμε απέναντί της, την οδό Νικηφόρου Γρηγορά, ιστορικού που άφησε πολύτιμες πληροφορίες για την Κομοτηνή. Διασχίζοντάς τη περπατούμε δίπλα στην εξωτερική πλευρά του Βυζαντινού τείχους της πόλης. Από εδώ βλέπουμε τα ερείπια των αμυντικών πύργων που το περιέβαλαν. Στο τέλος του δρόμου, στρίβοντας δεξιά οδεύουμε προς την πλατεία Χρυσάνθου. Ευθεία, φθάνουμε στη Δημοτική αγορά της πόλης. Στρίβοντας και πάλι δεξιά, στα σοκάκια, βρισκόμαστε σε μια γραφική γειτονιά της Κομοτηνής. Εδώ συναντούμε και κάποια χαμένα αλλού επαγγέλματα και οδηγούμαστε πίσω από το καινούργιο (Γενί) Τζαμί.
Στην άκρη του δρόμου βρισκόμαστε στην οδό Ερμού, έναν από τους πιο παλιούς και εμπορικούς δρόμους της πόλης. Ενσωματωμένο στο Γενί τζαμί βρίσκεται το Ρολόι της πόλης. Αφήνοντας πίσω μας τον πεζόδρομο συναντούμε τη Νομαρχία και τη Δωρεά Νικολάου Παπανικολάου η οποία στεγάζει μία πλούσια συλλογή συγγραμμάτων από τον 17ο αιώνα έως και σήμερα, δυστυχώς κλειστή στο κοινό προς το παρόν.
Ανάμεσα στα δύο κτίρια είναι τοποθετημένο το άγαλμα της Νίκης της Θράκης, έργο του γλύπτη Νικολαΐδη. Η λεωφόρος Ηρώων, περνά μπροστά από την ΧΧΙ Ταξιαρχία. Πίσω από το κτίσμα της Ταξιαρχίας βρίσκεται το παλιό κτίριο των Δικαστηρίων που στέγασε κάποτε και τη Νομαρχία.
Η λεωφόρος Ηρώων οδηγεί στα στρατόπεδα και στη Νυμφαία, το βουνό πίσω από τη πόλη, με ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές. Εκεί βρίσκονται διαδρομές και χώροι αναψυχής οργανωμένοι από το Δασαρχείο, ενώ στα πόδια ενός κομματιού Βυζαντινής οχύρωσης απολαμβάνει κανείς έναν καφέ ή και το γεύμα του στο Τουριστικό Δημοτικό Περίπτερο.
Βλέπουμε πως σε όλη την πόλη υπάρχουν αξιοθέατα παλαιότερων εποχών που θυμίζουν στους επισκέπτες την αρχοντική ομορφιά της Κομοτηνής αλλά και πιο σύγχρονα κτήρια που αποπνέουν έναν αέρα μοντέρνο που αρμόζει στη καθημερινότητα των νέων.
ΠΗΓΗ: https://komothnh.wordpress.com/
ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΘΩΜΑΣΙΔΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ
