του Δημήτρη Καρακά
Αν και η απόλυτη αλήθεια παραμένει συχνά ένα άπιαστο όνειρο, η ηθική μας επιλογή να μην λέμε ψέματα είναι κάτι που εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς. Το ψέμα ορίζεται ως η συνειδητή διαστρέβλωση της πραγματικότητας, η εκούσια δήλωση κάτι που γνωρίζουμε ότι δεν ισχύει. Η ανθρώπινη κατανόηση είναι συχνά περιορισμένη και ελλιπής, εμποδίζοντάς μας να κατανοήσουμε πλήρως την αλήθεια. Αυτή η αλήθεια, ως μια σύνθετη και πολυδιάστατη έννοια, μπορεί να μας διαφεύγει ή ακόμα και να μας τρομάζει, καθώς ενδέχεται να έρχεται σε αντίθεση με τις βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις μας.
Αυτό γίνεται εμφανές όταν μας ζητείται να εξηγήσουμε ή να αιτιολογήσουμε σε βάθος τις πεποιθήσεις, τις θέσεις και, κυρίως, τις πράξεις μας, ωστόσο, αυτή η αδυναμία να κατανοήσουμε πλήρως την αλήθεια δεν δικαιολογεί τη συνειδητή εξαπάτηση. Η ανειλικρίνεια στον λόγο ή στη γραφή όχι μόνο παραπλανά τους άλλους, αλλά επίσης διαστρεβλώνει τη δική μας σκέψη και ηθική δομή. Η ειλικρινής επικοινωνία ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την διαύγεια, που είναι απαραίτητες για τη λήψη σωστών αποφάσεων στη ζωή. Το ψέμα, ειδικά στην εκπαίδευση ή στην εργασία, φθείρει την προσωπική ανάπτυξη και την ακεραιότητα.
Στους φοιτητές, για παράδειγμα, ο πειρασμός να πουν στους καθηγητές αυτό που πιστεύουν ότι θέλουν να ακούσουν, αντί να εκφράσουν ειλικρινά τις σκέψεις και τις αμφιβολίες τους, μπορεί να φανεί ως ένας εύκολος δρόμος προς την επιτυχία. Όμως, αυτή η τακτική υπονομεύει τον ίδιο τον σκοπό της εκπαίδευσης, ο οποίος δεν είναι απλώς η απόκτηση ενός πτυχίου, αλλά η ανάπτυξη κριτικής σκέψης, η καλλιέργεια ψυχολογικής ωριμότητας και η βαθύτερη κατανόηση του κόσμου. Οτιδήποτε «κερδίζουν» οι φοιτητές μέσω του ψεύδους, δεν αποτελεί προσωπική κατάκτηση, αλλά ένα επίτευγμα των ίδιων των ψεμάτων. Με άλλα λόγια, δεν χτίζουν πάνω σε γερές βάσεις γνώσης και εμπειρίας, αλλά σε μια σαθρή ψευδαίσθηση επιτυχίας.
Η προσπάθεια για την αλήθεια δεν σημαίνει επίτευξη της τελειότητας ή ότι έχουμε πάντα δίκιο, δίκιο δεν θα έχουμε πάντα ακόμα και αν δεν λέμε ποτέ ψέματα. Σημαίνει να είμαστε ειλικρινείς σχετικά με αυτά που γνωρίζουμε και να παραδεχόμαστε αυτά που δεν γνωρίζουμε. Περιλαμβάνει την αντίσταση στον πειρασμό να εξαπατήσουμε για ευκολία ή ανήθικο κέρδος. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την εμπιστοσύνη στις σχέσεις, δημιουργώντας βάση για ουσιαστική συνύπαρξη.
Η αναζήτηση της ποιότητας είναι το νήμα της Αριάδνης για την ανεύρεση της Αληθείας.
Πηγές:
Peterson, J. (2020), 12 Κανόνες για τη ζωή, μτφρ. Κατερίνα Σαρατσιώτη, Αθήνα: key books.
