του Κωνσταντίνου Καϊμακάμη
Οι περισσότερες κοινωνίες του κόσμου σήμερα έχουν την χαρακτηριστική δομή της «κοινωνίας της πληροφορίας», όπου πηγή δύναμης, επιρροής και πλούτου είναι η πρόσβαση στην πληροφορία και η δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας της. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να πει πως το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή των διακρατικών ισορροπιών, σε μία μεγαλύτερη κλίμακα, με κοινωνική μονάδα το κράτος αντί του ατόμου. Όπως ένας ικανός επιχειρηματίας εκμεταλλεύεται τις πληροφορίες που διαθέτει για να επενδύσει σε ένα νέο προϊόν, και επομένως εξασφαλίζει κέρδη και μία υψηλή κοινωνική θέση, κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και μία κυβέρνηση: εκμεταλλεύεται την πληροφορία για να κινηθεί αναλόγως στην παγκόσμια αγορά. Συνεπώς, η υπεροχή στον τομέα της τεχνολογίας, της έρευνας και, φυσικά, της κατασκοπίας μπορούν να δώσουν ένα σημαντικό προβάδισμα σε ένα κράτος στον αγώνα για δύναμη και πλούτο. Πώς όμως εξασφαλίζει ένα κράτος την άμεση, και εννοείται ανταγωνιστική πρόσβασή του στις εξελίξεις;
Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι η παραγωγή πληροφορίας από το ίδιο το κράτος, συνήθως μέσω της επιστημονικής έρευνας ή διαρροή κρατικών πληροφοριών, εσκεμμένα ή μη. Ο δεύτερος είναι η εξαγωγή πληροφορίας από εξωτερικούς παράγοντες, με, ή χωρίς την θέλησή τους. Μέσα στο εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον της διεθνούς διπλωματίας, η πληροφορία είναι «βασιλιάς», και απαραίτητη για την επιβίωση του καθενός. Η κρατική υπηρεσία κάθε κράτους που έχει επιφορτιστεί με το καθήκον της εύρεσης, παραγωγής, διαφύλαξης και επεξεργασίας πληροφοριών μεγάλης αξίας είναι οι μυστικές υπηρεσίες. Η κατασκοπία όμως και η υποκλοπή δεδομένων δεν συμβαίνει σήμερα με θεαματικές εφόδους σε αρχειοθήκες που περιέχουν χιλιάδες φακέλους, ούτε η προπαγάνδα με επιδέξιους ομιλητές που εκφωνούν περίτεχνους λόγους, αλλά μέσω του διαδικτύου!
Ένα εύλογο ερώτημα θα ήταν το πώς γίνεται αυτό. Η απάντηση είναι απλούστατη: hacking, observing και psyops σε διαδικτυακό επίπεδο. Το hacking είναι μία ορολογία με την οποία μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι εξοικειωμένο και πρόκειται για την ψηφιακή παραβίαση ιδιωτικών δομών με σκοπό την εξαγωγή πληροφορίας ή χρημάτων. Φυσικά, αποτελεί πράξη ποινικά κολάσιμη σχεδόν σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη, και μάλιστα είναι εξαιρετικά δύσκολο να παραβιαστούν οι ηλεκτρονικές άμυνες ενός κράτους, οπότε αυτή η μέθοδος απορρίπτεται. Το observing, όπως δηλώνει και η λέξη, είναι η παρακολούθηση δημοσίου περιεχομένου, για παράδειγμα στα social media, και η παραγωγή συμπερασμάτων από τις πληροφορίες που εξάγονται. Αυτή είναι μία ευρέως διαδεδομένη τακτική, που δεν παραβιάζει την ιδιωτικότητα κανενός, εφόσον το περιεχόμενο είναι δημόσιο, και μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως καρποφόρα. Φυσικά υπάρχουν και άλλες μέθοδοι εξαγωγής πληροφορίας, οι περισσότερες εκ των οποίων όμως δεν είναι επιβεβαιωμένες καθώς, προφανώς, το θέμα είναι λεπτό.
Tα psyops ή psychological operations, σύμφωνα με τον Αμερικανικό Στρατό, είναι κρατικές επιχειρήσεις με σκοπό την διάδοση πληροφοριών τέτοιων ώστε να επιδράσουν στα κίνητρα διαφόρων ομάδων ή ατόμων και τις πεποιθήσεις τους και τελικά να επηρεάσουν την συμπεριφορά και φύση της κυβέρνησής τους ή της ομάδας που ανήκουν. Είναι κοινό μυστικό ότι τέτοιες πρακτικές ασκούνται από τα περισσότερα ισχυρά έθνη, εφόσον έχουν αφιερώσει ολόκληρες στρατιωτικές πτέρυγες στην διεξαγωγή παρομοίων επιχειρήσεων, αλλά κανένα κράτος δεν παραδέχεται ανοιχτά ότι ενεργεί σε διαδικτυακό επίπεδο.
Παρ’ όλα αυτά η ύπαρξη περιστατικών psyops στα social media δεν αμφισβητείται και έχει αποδειχτεί πολλές φορές. Το 2022, η δημοσιογράφος-ερευνήτρια και κάτοχος τριών βραβείων Πούλιτζερ, Ellen Nakashima δημοσίευσε στην Washington Post ένα άρθρο που παρουσίαζε στοιχεία και αποδείξεις της διεργασίας της Αμερικανικής Κυβέρνησης και του Αμερικανικού Στρατού στα social media μέσω psyops. Ο τρόπος διεξαγωγής τέτοιων επιχειρήσεων είναι, συνήθως, μέσω χορηγούμενου περιεχομένου ή προσωπικοτήτων, δικτύων πλαστών λογαριασμών σε κοινωνικά δίκτυα που παρουσιάζουν ευνοϊκές για κράτη γνώμες ή με τον έλεγχο του περιεχομένου που παρουσιάζεται σε μία χώρα (π.χ. προπαγάνδα και παραπληροφόρηση στην Β. Κορέα).
Από όλα αυτά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι πολύπλοκες, ανταγωνιστικές ή συμμαχικές, διακρατικές σχέσεις, εμπλέκουν τον καθένα. Οι προτιμήσεις, οι κοινωνικές τάσεις, ακόμα και οι προσωπικές απόψεις του καθενός μπορεί να χρησιμοποιηθούν ή να αλλοιωθούν για πολιτικούς ή οικονομικούς σκοπούς. Γι’ αυτό όλοι πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την παροχή του ψηφιακού χρυσού, της πληροφορίας. Το πιο σημαντικό εφόδιο σε μία κατάσταση πολιορκίας είναι η καθαρή και αυτόνομη σκέψη, είτε αυτή η πολιορκία είναι πραγματική είτε … ψηφιακή.
ΠΗΓΕΣ:
Faife, C. (2022). The Pentagon has ordered a review of US psyops on social media. The Verge. Διαθέσιμο στο https://www.theverge.com/2022/9/19/23360688/ pentagon-review-military-influence-operations-social-media). Προσπέλαση 19/11/2023.
Nakashima, E. (2022). Pentagon opens sweeping review of clandestine psychological operations. The Washington Post. Διαθέσιμο στο https://www.washingtonpost.com/national-security/2022/09/19/pentagon-psychological-operations-facebook-twitter/. Προσπέλαση 19/11/2023.
PSYOPS: How States Weaponize Social Media to Disrupt Global Politics – INTSIGHTS (https://intsights.com/resources/psyops)
Μαντζούφας, Π. (2021). Η επιρροή των εταιριών του διαδικτύου στην ελευθερία του λόγου και στην πολιτική αντιπαράθεση: Πεδία σύγκρουσης και πιθανοί κίνδυνοι. Law Spot. Διαθέσιμο στο https://www.lawspot.gr/nomika-nea/i-epirroi-ton-etairion-toy-diadiktyoy-stin-eleytheria-toy-logoy-kai-stin-politiki. Προσπέλαση 19/11/2023.
Ενδεικτικοί ιστότοποι για περαιτέρω πληροφορίες
-
American Heraldry Institute – Psyops Διαθέσιμο στο https://web.archive.org/web/20060911001702/http://www.tioh.hqda.pentagon.mil/TIOH.htm
-
Whitlock, C. (2013). Somali American caught up in a shadowy Pentagon counterpropaganda campaign. Washington Post. Διαθέσιμο στο https://www.washingtonpost.com/world/national-security/somali-american-caught-up-in-a-shadowy-pentagon-counterpropaganda-campaign/2013/07/07/b3aca190-d2c5-11e2-bc43-c404c3269c73_story.html
-
American Psyops during Korean cold war (https://www.psywarrior.com/KoreaPSYOPHist.html)
