Αναλύοντας τη «Γκουέρνικα»
Το 1936, λίγο πριν το ξέσπασμα τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αρχίζει Ο πρόδρομός του, Ο ἐμφύλιος πόλεμος της Ἱσπανίας.
Ο φασίστας στρατηγος Φράνκο, με τη βοήθεια του Χίτλερ, προσπαθεί να καταπνίξει τη νεαρή Ἱσπανική δημοκρατία. Και πράγματι το καταφέρνουν. Την πνίγουν στο αίμα. Τα αεροπλάνα του Χίτλερ βομβαρδίζουν αδιάκριτα τον άμαχο πληθυσμό. Ἕνα μικρό χωριό –η Γκουέρνικα– θα νιώσει βαθύ τον πόνο από τις βόμβες τους.
Κατά το βομβαρδισμό του χωριού αυτού, το οποίο δεν εξυπηρετούσε κανένα στρατιωτικό σκοπό, σκοτώθηκαν περισσότερο παιδιά και γυναίκες, και μ’ αυτή την πράξη έχουμε την πρώτη δολοφονία παιδιών που γνώρισε ο νεότερος πολιτισμένος κόσμος. Και αυτή έδειξε με σαφήνεια και με απόλυτη καθαρότητα το πρόσωπο της φασιστικής θύελλας που επερχόταν.
Ο πίνακας ζωγραφικής «Γκουέρνικα» έχει την αφετηρία του στην παραγγελία της Ἱσπανικής δημοκρατικής κυβέρνησης για ένα έργο κατάλληλο να αντιπροσωπεύσει την αγωνιζόμενη Ἱσπανία στη διεθνή έκθεση του Παρισιού το 1937, καὶ πήρε τον τίτλο του από την καταστροφή του μικρού χωριού από τους χιτλερικούς αεροπόρους.
Ο Πικάσο, βαθιά δημοκρατικός, επηρεασμένος από τη φρίκη του πολέμου, ζωγραφίζει με θέμα την «ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ» ένα έργο μνημειακών διαστάσεων, ύψος 3,5 μέτρα και πλάτος 7,5 μέτρα.
Στο έργο φαίνεται πεντακάθαρα η τάση του Πικάσο για ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ – ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ της μορφής και των αντικειμένων, προκειμένου μ’ αυτό να εκφράσει καλύτερα την αγωνία και τη φρίκη των ανθρώπων μπροστά στο θάνατο.
Για τον ἴδιο λόγο θα χρησιμοποιήσει και σκούρα χρώματα, τόνους του μαύρου, του άσπρου και του γκρί.
Ἡ ἀνάλυση τοῦ ἔργου
Ο πίνακας αρχίζει αριστερά με μία γυναίκα- μητέρα που κρατά το νεκρό παιδί στην αγκαλιά της
ενώ επάνω και κοντά της εικονίζεται το κεφάλι ενός ταύρου.
Σύμφωνα με τον Πικάσο, ο ταύρος αντιπροσωπεύει τη βία, το φασισμό, τον πόλεμο, το σκοτάδι.
Η μητέρα με το νεκρό παιδί έχει μισάνοικτο το στόμα της.
Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Πικάσο παρουσιάζει τον πόνο να μοιάζει με κραυγή, αμφιβολία και φρίκη (μεταφορά του αισθήματος στο σχήμα). Λίγο χαμηλότερα, κάτω, εκτείνεται το σώμα ενός νεκρού πολεμιστή
που εχει τα χέρια του ανοικτά και τη μορφή «παραμορφωμένη». Ο Πικάσο επίτηδες σχεδίασε τον πολεμιστή με το ένα χέρι από τη μία και το άλλο απ’ την άλλη πλευρά, ώστε η στάση αυτή να θυμίζει τη σταύρωση.
Ακολουθεί ένα άλογο με ανοιχτό το στόμα
με τρόπο που να φαίνεται πως χλιμιντρίζει.
Σύμφωνα με τον Πικάσο το άλογο συμβολίζει το λαό, που απεγνωσμένα φωνάζει ζητώντας βοήθεια.
Ἐξάλλου, το άλογο παρουσιάζεται λογχισμένο.
Προς τα δεξιά της εικόνας διακρίνονται γυναικείες μορφές που προσπαθούν να γλυτώσουν από το βομβαρδισμό.
Στην άκρη δεξιά μία μορφή παριστάνει έναν άνθρωπο πριν πέσει νεκρός.
Τα ημίλευκα και λευκά τριγωνάκια εννοούν ότι το κτίριο φλέγεται.
Η λάμπα που εικονίζεται επάνω από το κεφάλι του αλόγου, ουσιαστικά δεν φωτίζει τίποτα.
Τα ανοιχτόχρωμα μέρη του έργου, ποθ υποδηλώνουν το φωτισμό, προέρχονται από πολλές πηγές φωτός .
Ο χώρος μέσα στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα, δεν είναι καθορισμένος. Όλα βρίσκονται σ’ ένα χώρο απροσδιόριστο.
Ἡ σύνθεση τοῦ ἔργου βασίζεται, ὅπως ἔχουν δείξει διάφορες μελέτες σὲ μία μεγάλη πυραμίδα ποὺ ἔχει γιὰ κορυφὴ της τὴ λάμπα πετρελαίου.
Άν προσέξει κανείς τα μάτια στα πρόσωπα που εικονίζονται, στη μητέρα, στο νεκρό πολεμιστή, στον ταύρο, στο άλογο και στις άλλες μορφές,
είναι όλα σε διαφορετικές και αφύσικες θέσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί αντικρίζουν έναν κόσμο παράλογο και φρικτό, έναν κόσμο κτηνώδη.
Η παραφροσύνη τοῦ πολέμου παρουσιάζεται εδώ με μετατόπιση των ματιών από τις θέσεις τους, και με τις παραμορφώσεις των σωμάτων.
Ιδιαίτερα για τα σώματα, που σχεδιάστηκαν έτσι, ώστε να φαίνονται σαν… κομματιαστά, μπορούμε να πούμε πως αυτό δεν είναι άσχετο με το αποτέλεσμα που φέρνει η έκρηξη μιας βόμβας. Ολόκληρος ο πίνακας δίνει την εντύπωση πως απεικονίζει εκείνο ακριβώς που συμβαίνει τη στιγμή της έκρηξης.
Η γυναικεία μορφή που υψώνει τη λάμπα πετρελαίου
είναι η μόνη μορφή που δεν φαίνεται χτυπημένη από το βομβαρδισμό. Ακριβώς η μορφή αυτή είναι για τον Πικάσο η έννοια του πολιτισμού που προσπαθεί να σωθεί, η δε λάμπα που κρατά δεν εκπέμπει παρά το φως της τέχνης και του πολιτισμού.
Τὰ χρώματα του έργου είναι «μελανά»και δείχνουν το φόβο που κυριαρχεί παντού.
Ο Πικάσο δημιούργησε ένα έργο καθολικό. Η «Γκουέρνικα» ξεφεύγει από τα στενά όρια τηςς Ισπανίας και εκφράζει παγκόσμια και διαχρονικά κάθε λαό που ένιωσε τη φρίκη του πολέμου. Η «ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ» είναι μία απόδειξη πως ο Πικάσο είναι ένας καλλιτέχνης με κοινωνικη συνείδηση. Τὸ 1935 ὁ Πικάσο δήλωνε: «Η ζωγραφική δεν είναι απλή διασκέδαση ή στολίδι. Όπως δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τα όπλα στα χέρια του στρατηγού και από τη δικαιοσύνη στα χέρια του δικαστή, έτσι δεν υπάρχει και τίποτε πιο επικίνδυνο από ένα πινέλο στα χέρια του ζωγράφου».
Η συντακτική ομάδα του Β3
