Άραγε τι είναι οι Απόκριες και πώς προέκυψαν;Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία Αποκριές ονομάζονται οι τρεις τελευταίες εβδομάδες πριν τη Μεγάλη Σαρακοστή. Η περίοδος αυτή χρονικά συμπίπτει με τη γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων της ελληνικής αρχαιότητας που ήταν αφιερωμένες στο θεό Διόνυσο. Η λέξη είναι αντίστοιχη με το καρναβάλι. Είναι παραφθορά της ιταλικής λέξης «καρναβάλ» που σημαίνει άρση του κρέατος, δηλαδή αποκριά. Το καρναβάλι έχει τις ρίζες του στα Σατουρνάλια. Ήταν ρωμαϊκή γιορτή της άνοιξης με κύριο χαρακτηριστικό την μεταμφίεση και τη διασκέδαση. Η Εκκλησία σε μια προσπάθεια να σβήσει τα κατάλοιπα αυτών των ειδωλολατρικών εκδηλώσεων, την καθιέρωσε ως προετοιμασία για τη νηστεία της Λαμπρής και την ονόμασε Αποκριά. Η Αποκριά, η αποχή δηλαδή από το κρέας, είναι μια γιορτή προς το τέλος του χειμώνα. Παλιότερα για τους κατοίκους των χωριών ήταν μια χαρούμενη ανάπαυλα στη μονότονη, χειμωνιάτικη αγροτική και κτηνοτροφική ζωή. Όλα αυτά κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή, την Τυρινή, όπως λέγεται, και σε πολλά μέρη την Καθαρά Δευτέρα. κάποια από τα έθιμα των παλιών καιρών συνεχίζονται και στις μέρες μας.
ΗΘΗ ΚΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ:
ΒΛΑΧΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ (κυρίως στην περιοχή της Φθιώτιδας)
Είναι κωμική αναπαράσταση του βλάχικου γάμου, όπως γινόταν παλιότερα.
Έχει πολλές σκηνές που προκαλούν γέλιο, όπως είναι το πηγαινέλα των προξενητάδων στους υποψήφιους συμπέθερους, η κουβέντα για την προίκα, ακόμα και το «μπαρμπέρισμα του γαμπρού». Τελειώνει συνήθως με φαγοπότι και χορό και την συνοδεία δημοτικής ορχήστρας.
ΑΡΚΟΥΔΑ
Παλιό έθιμο ήταν η περιφορά αρκούδας από τσιγγάνους. Ο αρκουδιάρης κρατούσε νταούλι κι ένα στειλιάρι. Η αρκούδα ήταν δεμένη με αλυσίδα από τη μύτη και χόρευε. Το έθιμο αναβιώνει με μασκαρεμένη αρκούδακυρίως στην περιοχή της Λαμίας.
ΓΑΙΤΑΝΑΚΙ
Τεχνικό και χορευτικό παιχνίδι με πανάρχαιες ρίζες.Τα παιδιά χορεύουν και πλέκουν κορδέλες σε ένα ξύλινο κοντάρι με τη συνοδεία μουσικής. Παίζεται στους δρόμους, στις πλατείες και σε κοινόχρηστους γενικά χώρους.
ΚΑΜΗΛΑ
Το τετράποδο αυτό παριστάνουν δύο άτομα τυλιγμένα με ύφασμα γεμάτο πολύχρωμες χάντρες και φούντες. Έχει μακρύ λαιμό και τα σαγόνια ανοιγοκλείνουν με ειδικό μηχανισμό.Περιφέρεται στη Σπερχειάδα την Καθαρή Δευτέρα, στο παζάρι και στο καρναβάλι της Λαμίας.
ΜΑΣΚΑΡΕΜΑΤΑ
Την τελευταία Κυριακή, την Τυρινή, και κατά τη διάρκεια όλης της εβδομάδας, συναντάμε στους δρόμους μεταμφιεσμένους να επισκέπτονται συγγενικά και φιλικά σπίτια, να χορεύουν και να αστειεύονται. Παλιότερα βάφονταν με μπογιές, κρεμούσαν πάνω τους κουδούνια και κρατούσαν στα χέρια τους κάλτσες με λιχνισμένη στάχτη, σαν θυμιατό.
ΦΑΓΟΠΟΤΙ
Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής, τα παλαιότερα χρόνια, οι οικογένειες μαζεύονταν σε φιλικά ή συγγενικά σπίτια με τα φαγητά τους. Έστρωναν τραπέζι με τυρόπιτες, κότες και άφθονο κρασί. Άρχιζε το φαγοπότι με αστεία, τραγούδια κι ύστερα χορό. Όλοι χόρευαν και τραγουδούσαν, ακόμα κι οι γριές, ενώ οι μασκαράδες μπαινόβγαιναν.
ΚΟΥΛΟΥΜΑ
Είναι πανελλήνιο έθιμο και συμβολίζει το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης. Χαρακτηρίζεται από την ομαδική έξοδο προς την εξοχή, με νηστήσιμα εδέσματα και το πέταγμα του χαρταετού. Σε κάποια χωριά, τη μέρα αυτή πραγματοποιούνται γαϊδουρομαχίες.
Αυτά είναι μερικά από τα έθιμα και παραδόσεις της Αποκριάς που, όπως προαναφέραμε, κάποια από αυτά συνεχίζονται και στις μέρες μας. Σήμερα αποκριά σημαίνει θέαμα με παρέλαση αρμάτων και μεταμφιεσμένων, φανταχτερές στολές, πάρτι μασκέ κ.ά. Παλαιότερα, η Αποκριά είχε έναν καθολικό, αυθόρμητο, γνήσιο και απλό χαρακτήρα.
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ :
- ΚΑΣΛΑΣ ΜΑΡΙΟΣ
Πολύ ωραίο το άρθρο – ευτυχώς η περιφορά της αρκούδας σταμάτησε εδώ και χρόνια !
Επιτρέψτε να συμπληρώσω ένα παλιό έθιμο του Βόλου. ΄Οταν ήμουν μικρή (πριν πολύ λίγα χρόνια δηλαδή !!!) και το τραινάκι του Βόλου ήταν ακόμη σε κυκλοφορία -η αφετηρία του ήταν ο σταθμός του Βόλου και διέσχιζε την οδό Δημητριάδος.Την τελευταία Κυριακή των Απόκρεων λοιπόν το τραινάκι ντυνόταν καρναβάλι !!! (φίδι , κροκόδειλος ή κάτι παρόμοιο) και διέσχιζε τη Δημητριάδος σφυρίζοντας και αγκομαχώντας. Ο δρόμος γέμιζε με τους Βολιώτες και τα παιδιά τους ντυμένα καρναβάλια για να δούν το τραινάκι – καρναβάλι. Θυμάμαι πως φοβόμουν το τραινάκι κροκόδειλο ή φοβερό φίδι αλλά περίμενα με αγωνία τη στιγμή που αυτοί που ήταν μέσα στο τραινάκι πετούσαν σοκολάτες για τα παιδιά…