Οι υποχρεώσεις του νονού

Σε λίγο έρχεται το Πάσχα και κάθε νονός και νονά δεν πρέπει με τίποτα να ξεχάσει το πασχαλινό δώρο στο βαφτιστήρι του. Τα μικρά παιδιά (και όχι μόνο) περιμένουν με ανυπομονησία τα δώρα. Όπως συνηθίζεται από παλιά, εκτός  από την λαμπάδα, τα δώρα της νονάς/νονού το Πάσχα είναι ένα ζευγάρι παπούτσια, το τσουρέκι και το σοκολατένιο αυγό. Επίσης συνηθίζεται να δίνουν οι γονείς του παιδιού στην νονά ένα μπουκάλι κρασί, ένα πασχαλινό τσουρέκι και λίγα κόκκινα αυγά σε μονό  αριθμό. Την ημέρα που σύμφωνα με την παράδοση πρέπει να δώσουν οι νονοί τα δώρα της Λαμπρής στα βαφτιστήρια είναι η Μ.Τετάρτη ή η Μ. Πέμπτη και ποτέ η Μ. Παρασκευή!

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε δώρο έχει και το συμβολισμό του.Συγκεκριμένα η λαμπάδα συμβολίζει την Ανάσταση, την πίστη και την προσευχή,  τη νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι. Ανάβει το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου με το Άγιο Φως που έρχεται από τον τάφο του Χριστού.  Το αυγό συμβολίζει τη ζωή εν τάφω η οποία οδηγεί στην Ανάσταση. Σχετίζεται επίσης με την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης. Το τσουρέκι είναι ο άρτος της ζωής, όπως την δίδαξε ο Χριστός.

Σε καμία περίπτωση δε πρέπει να ξεχάσεις το βαφτιστήρι σου. Είναι το πνευματικό σου παιδί. Όσο λοιπόν και αν δυσκολεύεσαι, θα πρέπει να του στείλεις τα δώρα σου  και, ακόμα καλύτερα, να τα πας προσωπικά, για να έρθεις σε επαφή μαζί του και να μάθεις τα νέα του.

Γιατί βάφουμε κόκκινα αυγά το Πάσχα;

Γιατί βάφουμε αυγά το Πάσχα; Από πού έχει ξεκινήσει αυτό το πασχαλινό έθιμο; Κατά την ορθόδοξη παράδοση το αίμα του Χριστού συμβολίζεται με το κόκκινο χρώμα που βάφουμε τα αυγά το Πάσχα.

Ο μύθος λέει ότι η Μαρία η Μαγδαληνή ανακοίνωσε την ανάσταση του Χριστού στον Τιβέριο Καίσαρα, ο οποίος απόρησε. Εκείνη τη στιγμή ο υπηρέτης που καθόταν δίπλα του τύχαινε να κρατάει ένα καλάθι με αυγά. Έτσι δείχνοντάς τα, της είπε ότι, εάν αυτό που λέει είναι αληθινό, τα αυγά -από άσπρα που ήταν- θα γίνονταν κόκκινα, όπως κι έγινε, γεγονός που άφησε τον Καίσαρα άναυδο. Έτσι, κατά την παράδοση αυτή, βάφουμε τα αυγά κόκκινα. Το περιστατικό αυτό περιγράφει η τοιχογραφία ενός Ρωσικού μοναστηριού,  η οποία παρουσιάζει τη Μαρία τη Μαγδαληνή να χαρίζει στον Καίσαρα ένα κόκκινο αυγό.

Αντίθετα, μια άλλη άποψη αναφέρει ότι πρόκειται για εβραϊκό έθιμο το οποίο υιοθέτησαν οι χριστιανοί.

Η παράδοση επίσης θέλει τα αυγά που διαβάζονται από τον παπά και έπειτα βάφονται κόκκινα να διατηρούνται για 40 ημέρες εκτός ψυγείου.

Το έθιμο του σουβλίσματος του Αρνιού

Η λέξη»οβελίας» αρχικά σήμαινε οτιδήποτε ψήνεται στη σούβλα (ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές κάνει λόγο για οβελίαν άρτον, ψωμί στη σούβλα), αλλά έχει επικρατήσει πια να τη χρησιμοποιούμε για το αρνάκι.

Η λέξη οβελός για τη σούβλα είναι αρχαία, ήδη ομηρική: οι ήρωες του Ομήρου κατ’ επανάληψη παρουσιάζονται να κόβουν κρέατα και να τα περνούν σε οβελούς. Και επειδή κάποτε θα χρησιμοποιήθηκαν μικροί οβελοί από μέταλλο ως μονάδες συναλλαγής, υπήρχε στην Αθήνα το νόμισμα οβολός που ήταν το ένα έκτο της δραχμής.

Και με την αδιάλειπτη  πορεία της γλώσσας μας στο χρόνο, δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά, κι ας έχει στο μεταξύ καταργηθεί η δραχμή, ακόμα μας ζητούν να συνεισφέρουμε τον οβολό μας (όταν δεν μας τον παίρνουν δηλαδή με το έτσι θέλω και με φοροεπιδρομές).

Βέβαια, ο οβελίας είναι λέξη αναστημένη από τους λογίους. Η σούβλα, πάλι, είναι δάνειο λατινικό (από το subula), λέξη που εμφανίζεται ήδη από τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη γραμματεία σε διάφορες περιγραφές βασανιστηρίων, και που επικρατεί, εκτοπίζοντας τον οβελό. Υποκοριστικό της το σουβλάκι, που ήταν στην αρχή το καλαμάκι στο οποίο περνούσαν το κρέας (και δεν θα μπω στη διαμάχη Βορρά-Νότου για το αν είναι «λάθος» να λέμε σουβλάκι το φαγητό με τυλιχτή πίτα και γύρο).

Ετυμολογικά η λέξη «αρνί» είναι αρχαία (αρνίον, ήδη της κλασικής εποχής, υποκοριστικό του αρήν, αρνός = πρόβατο. Παράγωγά της βρίσκουμε και σε επιγραφές της γραμμικής Β’).

Σύμφωνα με το βιβλίο της Εξόδου στην Παλαιά Διαθήκη, η δέκατη και τελευταία πηγή που επεφύλαξε ο Θεός στους Αιγύπτιους, για τις οποίες είχε προειδοποιήσει ο Μωυσής τον Φαραώ, ώστε να πειστεί και να επιτρέψει την έξοδο, ήταν η θανάτωση από Άγγελο Κυρίου όλων των πρωτότοκων τους. Κάθε εβραϊκή οικογένεια έπρεπε να θυσιάσει ένα νεαρό αρνάκι ή κατσικάκι, χρονιάρικο, για να ευλογηθεί από το θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο πρέπει να ήταν αρσενικό και αρτιμελές, δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο και με το αίμα του έβαφαν παραδοσιακά τις πόρτες των σπιτιών, ώστε να αναγνωρίσει ο Άγγελος τα εβραϊκά σπίτια και να μη σπέρνει το θάνατο…

Στην χριστιανική λατρεία το Πάσχα μεταφέρθηκε για λίγες μέρες (γιορτάζεται την πρώτη ημερολογιακή Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας), έτσι ώστε να υπάρχει μια γιορτινή αλληλουχία με το Πάθος και την Ανάσταση του Χριστού, του «αμνού του Θεού», όπως τον είχε αποκαλέσει ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Απέκτησε, βέβαια, και άλλο συμβολισμό, πλέον δείχνει το πέρασμα από το θάνατο στη ζωή και από τη λύπη στη χαρά.

Το ψήσιμο, πάντως, του αρνιού στη σούβλα είναι παραδοσιακό ελληνικό έθιμο και μάλιστα της ηπειρωτικής Ελλάδας (στα Επτάνησα π.χ. που είχαν κατεξοχήν δυτικές επιρροές δεν υπήρχε έθιμο μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες). Η συγκεκριμένη… τεχνοτροπία ανάγεται στους βοσκούς της ελληνικής υπαίθρου, οι οποίοι παραδοσιακά γιόρταζαν το Πάσχα στα χειμαδιά και δεν είχαν χτιστούς φούρνους, ώστε να ψήσουν το αρνί. Η σούβλα, λοιπόν, ήταν ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος ψησίματος, αφού δεν απαιτούσε εγκαταστάσεις, παρά μόνο μία φωτιά, ένα μυτερό κλαδί και δύο διχάλες στο έδαφος για να τη συγκρατούν.

ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΕΣ:

• Αφροδίτη Μαντζαβίνου
• Ελένη Σκιαθίτη
• Σιακαβάρα Θεμιστοκλεία