O αντίκτυπος της δυσλεξίας στην αυτοεκτίμηση των εφήβων
Οι έφηβοι, πριν την επίσημη διάγνωση, προβαίνοντας σε συγκρίσεις με τους συμμαθητές τους, αισθάνονται ανόητοι, απομονωμένοι και απογοητευμένοι, με αποτέλεσμα τον αντίκτυπο της δυσλεξίας στην αυτοεκτίμησή τους. Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από τη συμπεριφορά των καθηγητών, οι οποίοι άλλοτε τους εξευτελίζουν και άλλοτε παρέχουν σημαντική υποστήριξη, ενθάρρυνση και βοήθεια στον συλλαβισμό, ώστε οι μαθητές να τονίζουν την ανάγκη κατανόησης των ατομικών τους αναγκών εκ μέρους των καθηγητών ή τη σημασία της πραγματοποίησης προσαρμογών και την ελαστικότητα κατά την προσέγγιση, κυρίως όμως, τη σημασία της ανάπτυξης αποτελεσματικών σχέσεων, ώστε οι μαθητές να έχουν κάποιον να μιλήσουν. Οι συνομήλικοι με τη συμπεριφορά τους και οι γονείς με τις ενέργειές τους για την απόκτηση διάγνωσης, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης, με την έγκαιρη διάγνωση και την απόκτηση ετικέτας να αναδεικνύεται ως ο πιο σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση θετικής αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης, αφού η ετικέτα αποτελεί τρόπο εξήγησης των δυσκολιών τους στους συνομηλίκους τους και τους κάνει να μην αισθάνονται πλέον ανόητοι, να καταλαβαίνουν και να σκέφτονται ότι υπάρχουν και άλλοι δυσλεκτικοί (Glazzard, 2010).
Οι φοιτητές περιγράφοντας τη διαδικασία της μάθησης με δυσλεξία να επικεντρώνεται στην αυτοεκτίμηση και σε εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που καθοδηγούν τις συνήθειές τους στην εργασία, αναφέρονται στη μάθηση με δυσλεξία ως διαφορετικής ως προς τον τρόπο προσέγγισης και τον απαιτούμενο χρόνο ολοκλήρωσης μίας εργασίας, παρά ως έλλειμμα, το οποίο (έλλειμμα) σχετίζεται με την ολοκλήρωση συγκεκριμένων έργων γραμματισμού υπό την πίεση του χρόνου μέσα στο περιβάλλον μάθησης. Άλλοτε νιώθουν έξυπνοι και χαρούμενοι και άλλοτε λιγότερο ενθουσιασμένοι και ότι χρειάζεται να καταβάλουν περισσότερη προσπάθεια. Αξίζει να αναφερθεί ότι η άποψη των φοιτητών για τις προηγούμενες εμπειρίες τους στο σχολείο είναι θετική, με ισχυρή γνώση του εαυτού τους και ανεξαρτησία, παρά την περιορισμένη γνώση των εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία και κατ’ επέκταση την παροχή βοήθειας προς εκείνους. Μάλιστα, η απροθυμία των φοιτητών να αναζητήσουν βοήθεια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σχετίζεται με την ισχυρή αίσθηση ανεξαρτησίας, αυτονομίας και απόκτησης γνώσεων και μάθησης με δυσλεξία με τις δικές τους δυνάμεις από τις προηγούμενες εμπειρίες τους στη δευτεροβάθμια. Η αποδοχή των συνομηλίκων, η αναγνώριση των ικανοτήτων από τους εκπαιδευτικούς που εκτιμούν και η υποστήριξη της οικογένειας παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση θετικής στάσης απέναντι στη διαδικασία της μάθησης. Ακόμη, εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες κατευθύνουν τον τρόπο εργασίας τους. Οι συνομήλικοι αποδέχονται τους συμμαθητές τους ως έξυπνους, με χιούμορ και ικανούς και είναι πρόθυμοι να προσφέρουν βοήθεια (Rowan, 2010).
Η δυσλεξία επηρεάζει την αυτοεκτίμηση αρνητικά αρκετά ή πάρα πολύ, λόγω του γεγονότος ότι οι έφηβοι νιώθουν κατώτεροι από τους άλλους, τους κάνει να αισθάνονται διαφορετικοί από τους άλλους, με κακή σχολική επίδοση. Η δυσλεξία επηρεάζει τις σχέσεις με συνομηλίκους, μάλιστα το 60% νιώθει ότι τα προβλήματα ανάγνωσης και γραφής επηρεάζουν τις σχέσεις με συνομηλίκους αρνητικά, καθώς γίνονται στόχος πειραγμάτων ή εκφοβισμών. Παρ’ όλα αυτά, το σχολείο είναι αρκετά ανεκτό χάρη στις φιλίες που αναπτύσσουν (Eissa, 2010).
Οι Battistutta et al. (2018) εισάγοντας τον χρόνο της διάγνωσης ως μεταβλητής, δηλαδή την ηλικία τη στιγμή της διάγνωσης και διερευνώντας τη σχέση του χρόνου της διάγνωσης και της αντιληπτής ικανότητας (την αίσθηση της ικανότητας, την ικανότητα όπως την αντιλαμβάνονται) των εφήβων δυσλεκτικών οι οποίοι έχουν διαγνωστεί είτε στο δημοτικό είτε στο γυμνάσιο, καθώς η αντιληπτή ικανότητα, που επηρεάζεται περισσότερο από τη σχολική επίδοση και έχει αντίκτυπο στους δείκτες κινητοποίησης, την προσπάθεια και την επιμονή και τις συναισθηματικές αντιδράσεις, αποτελεί τη βασική κατασκευή, τον πυρήνα της αυτοαντίληψης και της αυτοαποτελεσματικότητας, καταλήγουν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ αντιληπτής γενικής ικανότητας και αντιληπτής ακαδημαϊκής ικανότητας, καθώς και κοινωνικής ικανότητας. Οι έφηβοι δυσλεκτικοί που είχαν διαγνωστεί έγκαιρα είχαν υψηλότερο σκορ στην αντιληπτή ακαδημαϊκή και γενική ικανότητα σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους που έχουν διαγνωστεί αργότερα. Ακόμη, οι έφηβοι που είχαν διαγνωστεί νωρίτερα κατανοούσαν καλύτερα τη δυσλεξία και εξηγούσαν στους καθηγητές και τους συνομηλίκους τους με δικά τους λόγια τι είναι δυσλεξία και δέχονταν βοήθεια σε δύσκολα έργα.
Η διαμόρφωση της ταυτότητας και η ανάπτυξη θετικής ή αρνητικής αυτοεκτίμησης συνδέεται με τη σχολική επίδοση, όμως εξαρτάται και από τις ακαδημαϊκές συγκρίσεις, τις σχολικές εμπειρίες, τη θεσμική υποστήριξη, τις παραχωρήσεις στις εξετάσεις, από τον αγώνα να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που σχετίζονται με τη δυσλεξία, την ικανότητα ομαδοποίησης, τους σημαντικούς άλλους, συμπεριλαμβανομένων και των εκπαιδευτικών, την αρνητική συμπεριφορά, τα σχόλια ή τις καλές εμπειρίες από εκείνους, από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα τους και από την απόκτηση διάγνωσης, την ετικέτα, που παρέχει ανακούφιση και θετική εμπειρία, καθώς οδηγεί σε κατανόηση και εξήγηση της ακαδημαϊκής αποτυχίας και αποτελεί τον πιο θετικό αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση, απ’ ό,τι οι καθηγητές ή οι συνομήλικοι (Lithari, 2019).
Οι Camilleri et al. (2019) εξετάζοντας πώς η εμπειρία των εξετάσεων επηρεάζει την αυτοαξία και αυτοεκτίμηση των εφήβων, συνδέουν το στρες με την ακαδημαϊκή αυτοαντίληψη, καθόσον οι έφηβοι θεωρούν ότι η απογοήτευση, ο φόβος, ο πανικός, το στρες, η κατάθλιψη και η πίεση που αισθάνονται κατά τη διάρκεια των εξετάσεων θα επηρεάσει όχι μόνο την απόδοση, αλλά και ολόκληρη τη ζωή τους, ενώ η επικράτηση των κατάλληλων συνθηκών και η παροχή παραχωρήσεων και βοήθειας έχει θετικό αντίκτυπο στα επίπεδα του στρες και κατ’ επέκταση στον αντίκτυπο της αυτοαντίληψης
