ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ (Τσαμπαρλή Α., 2011) ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΣΑΛΩΦ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2023 Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
Η οικογένεια είναι το κύριο πλαίσιο διαπροσωπικών σχέσεων του παιδιού.
Η προσωπικότητα του παιδιού διαμορφώνεται μέσα από την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο κ.α.)
Η μαθησιακή δυσκολία επιδρά στη δυναμική των σχέσεων οικογένειας-παιδιού και αντίστροφα.
Η επίδραση αυτή έχει αρνητικές αλλά και θετικές επιδράσεις.
Η διαχείριση λοιπόν της μαθησιακής δυσκολίας από την οικογένεια εξαρτάται, τόσο από ενδογενείς (φάση κύκλου ζωής, ευελιξία οικογένειας, προσαρμοστικότητα σε αλλαγές) όσο και από εξωγενείς παράγοντες (ύπαρξη ή όχι υποστηρικτικού περιβάλλοντος, αγχογόνες καταστάσεις, ανεργία, μετανάστευση).
ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Μια θετική επίδραση της μαθησιακής δυσκολίας, είναι η τάση των οικογενειών αυτών να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη του παιδιού, σε σύγκριση με οικογένειες χωρίς μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης, η αυξημένη ανάγκη για τη φροντίδα στην καθημερινή ζωή οδηγεί αυτές τις οικογένειες στην αύξηση της συνοχής τους και στην προώθηση θετικών οικογενειακών σχέσεων. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Αυξημένες καθημερινές ανάγκες φροντίδα – έντονες πηγές άγχους Υψηλός βαθμός εξουθένωσης των οικογενειών αυτών Συχνά, ο δεσμός γονιών-παιδιού είναι ανασφαλής, καθώς η ύπαρξη μαθησιακής δυσκολίας πλήττει τον ναρκισσισμό των γονέων (Abram & Kaslow, 1976). H δυσκολία να ταυτιστούν με το ‘όχι αρκετά καλό παιδί’ μπορεί να βιωθεί ως μια απώλεια – τραύμα. Το γεγονός ότι η μαθησιακή δυσκολία δεν είναι φανερή στην εξωτερική εμφάνιση του παιδιού κάνει μεγαλύτερο τον ασυνείδητο φόβο των γονέων. Δυσκολία εγκαθίδρυσης ορίων ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας Τα όρια είναι οι κανόνες που καθορίζουν το βαθμό αυτονομίας και ιεραρχίας ανάμεσα στα μέλη. Στις οικογένειες αυτές, τα όρια είναι συχνά ασαφή λόγω της υπερπροστατευτικής στάσης των γονέων. Συναισθηματική απομάκρυνση ή επικριτική στάση γονέων – δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα στο παιδί όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων.
ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΩΣ «ΑΠΟΔΙΟΠΟΜΠΑΙΟΣ ΤΡΑΓΟΣ»
Το παιδί γίνεται συχνά πεδίο προβολής όχι μόνο της έντασης που υπάρχει ανάμεσα στους γονείς αλλά και των οικογενειακών προβλημάτων. Το παιδί αναγκάζεται να «ταιριάξει» σαν ένα κομμάτι στο παζλ της οικογενειακής παθολογίας (Abrams, 1991). Στις οικογένειες αυτές επικρατεί ο μύθος ότι για όλες τις κακοτυχίες της οικογένειας φταίει η μαθησιακή δυσκολία.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΝΤΕΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΘΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Βαθμός συνοχής οικογένειας Υποστήριξη μελών Καλές επικοινωνιακές δεξιότητες Ευελιξία οικογένειας Ικανότητα να διαχειρίζεται τα άγχη των μελών της
ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Η οικογένεια λειτουργία ως ένα σύστημα προβολών των εσωτερικών-ασυνείδητων αντικειμένων των μελών Αρνητικοί χαρακτηρισμοί του παιδιού από τους γονείς (π.χ. τεμπέλης, ανεπαρκής) Το παιδί με μαθησιακή δυσκολία κινδυνεύει, λόγω της χαμηλής σχολικής του επίδοσης να θεωρηθεί αποτυχημένο – αίσθηση ανεπάρκειας – κοινωνική απομόνωση παιδιού Δυσλειτουργικά επικοινωνιακά πρότυπα Χαοτική δομή οικογένειας Υπερβολική εμπλοκή και έλεγχος γονέων– έλλειψη προσωπικής πρωτοβουλίας παιδιού και αυτονομίας
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Η αντιμετώπιση και ο σχεδιασμός της παρέμβασης των μαθησιακών δυσκολιών θα πρέπει να στοχεύει στο παιδί, στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινότητα (Wilchensky & Reynolds, 1986). Συνεργασία εκπαιδευτικών και άλλων ειδικών Εξατομικευμένη κλινική εκτίμηση Η παρέμβαση του κλινικού ψυχολόγου θα πρέπει να εστιασθεί στα πεδία συναισθηματικής συγκρότησης του παιδιού και του πλαισίου, μέσα στο οποίο κινείται και αλληλεπιδρά. Στόχος της παρέμβασης: να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις της μαθησιακής δυσκολίας στην προσωπικότητα του παιδιού και η στήριξη της οικογένειας για να αποδεχθεί τη δυσκολία. Είναι σημαντικό η διάγνωση και η παρέμβαση να είναι έγκαιρες.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ
Ο δάσκαλος θα πρέπει να λειτουργεί και ως θεραπευτής, διότι το παιδί χρειάζεται μια σχέση αποδοχής και κατανόησης. Θα πρέπει να ακούει το παιδί προσεκτικά και με ενσυναίσθηση, χωρίς να κάνει κριτική ή να είναι υπερβολικά παρεμβατικός. Θα πρέπει να έχει ειδική εκπαίδευση για να ξέρει πώς να παρέμβει στις ακαδημαϊκές δεξιότητες του παιδιού. Θα πρέπει να γνωρίζει την ψυχολογία της οικογένειας για να μπορεί να διαχειριστεί τυχόν κρίσεις στις σχέσεις γονέων-παιδιού.
ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ
Θα πρέπει να έχουν επαρκή πληροφόρηση σχετικά με το πρόβλημα του παιδιού. Θα πρέπει να γνωρίζουν πως οι μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού επιδρούν στις δραστηριότητες της οικογένειας. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο ρόλος τους είναι να διευκολύνουν την ανάπτυξη του παιδιού και όχι να παρεμβαίνουν καταλυτικά.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η γονική εμπλοκή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στις περιπτώσεις που θα κριθεί αναγκαία η θεραπευτική παρέμβαση, θα πρέπει να επιλεχθεί το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα. Σε αυτό λαμβάνονται υπόψη: α) η ατομική θεραπεία, β) η παράλληλη θεραπεία γονέων-παιδιού με τον ίδιο ή διαφορετικό θεραπευτή, γ) οικογενειακή θεραπεία με τη συμμετοχή όλης της οικογένειας ή δ) ομαδική θεραπεία γονέων (βοηθά τους γονείς να βγουν από τον κύκλο της ανεπάρκειας, εξάρτησης και θυμού).
ΚΡΙΤΙΚΗ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ
To άρθρο κατάφερε να περιγράψει τους βασικούς παράγοντες της οικογενειακής λειτουργίας που καθορίζουν την πορεία των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Κάποιες προτάσεις για περαιτέρω διερεύνηση συνοψίζονται παρακάτω: – Διερεύνηση συγκεκριμένων υποστηρικτικών παρεμβάσεων στο χώρο του σχολείου – ενημέρωση καθηγητών για τις μαθησιακές δυσκολίες – Συσχέτιση τραυματικών οικογενειακών εμπειριών (διαζύγιο, θάνατος γονέα) και εξέλιξης των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες – Η επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες – Οι κοινωνικές, φιλικές-ερωτικές σχέσεις των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες – Ο σχολικός εκφοβισμός που βιώνουν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες
