ΚΑΜΠΕΡΑΙ ΙΜΕΛΝΤΑ
μαθήτρια του Β1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το 2018 η ΕΕ έθεσε νέους στόχους για την ανακύκλωση, τη συσκευασία και την υγειονομική ταφή αποβλήτων. Στόχος των νέων κανόνων είναι η προώθηση της μετάβασης προς το πιο βιώσιμο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας,
Το Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία που στοχεύει στη μείωση των αποβλήτων μέσω της καλύτερης διαχείρισης πόρων.
Τον Φεβρουάριο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία ζητώντας πρόσθετα μέτρα για την επίτευξη μιας ουδέτερης ως προς τον άνθρακα, περιβαλλοντικά βιώσιμης, χωρίς τοξικές ουσίες και πλήρως κυκλικής οικονομίας έως το 2050, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων κανόνων ανακύκλωσης και δεσμευτικών στόχων για τη χρήση και την κατανάλωση υλικών έως 2030.Οι ευρωβουλευτές προέτρεψαν επίσης τις χώρες της ΕΕ να αυξήσουν την ανακύκλωση υψηλής ποιότητας, να καταργήσουν σταδιακά την υγειονομική ταφή αποβλήτων και να ελαχιστοποιήσουν την αποτέφρωση.
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Από το 2005 μέχρι το 2018 η μέση ποσότητα αστικών αποβλήτων (κατά κεφαλή) μειώθηκε στην ΕΕ, ωστόσο παρατηρούνται διαφορετικές τάσεις ανά χώρα. Σε απόλυτες τιμές, τα υψηλότερα ποσοστά αστικών αποβλήτων (κατά κεφαλή) σημειώθηκαν σε Δανία, Μάλτα, Κύπρο και Γερμανία, ενώ τα χαμηλότερα σε Ουγγαρία, Τσεχία, Πολωνία και Ρουμανία.
Τι κάνουν στην υπόλοιπη Ευρώπη με τα σκουπίδια τους
Πολλές χώρες της ΕΕ έχουν καταφέρει εδώ και αρκετά χρόνια όχι μόνο να βρουν λύση αλλά και να εκμεταλλεύονται τα απορρίμματα προς όφελός τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Κομισιόν, χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Γερμανία διαθέτουν δεκάδες μονάδες αποτέφρωσης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης σκουπιδιών, δηλαδή υπερσύγχρονα εργοστάσια τα οποία μετατρέπουν τα απορρίμματα σε ενέργεια και θέρμανση με τεράστια οφέλη για το περιβάλλον. Μία βασική διαφορά σε σχέση με την Ελλάδα είναι ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις οι κάδοι των οικιακών απορριμμάτων δεν βρίσκονται στον δρόμο ή στα πεζοδρόμια αλλά μέσα στις αυλές των σπιτιών ή εντός των χώρων οικιών και πολυκατοικιών. Η ΕΕ παράγει περισσότερους από 79 δισεκατομμύρια τόνους απορριμμάτων συσκευασίας σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
«Για να ξεφορτωθείς τα σκουπίδια σου, η ταφή είναι ο πιο φθηνός τρόπος, αλλά και ο πλέον επιβλαβής για το περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει βάλει στόχο: το 2030 να καταλήγει σε ταφή μόνο το 5% των αστικών αποβλήτων. Αν αναλογιστούμε ότι υπάρχουν ακόμη χώρες που θάβουν σχεδόν όλα τα σκουπίδια τους, καταλαβαίνετε ότι πρόκειται για ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ως το 2030 τα κράτη-μέλη να έχουν φτάσει να ανακυκλώνουν το 65% των απορριμμάτων και να περιορίσουν την υγειονομική ταφή αυτών στο 10%. Η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανέβασε τον στόχο για ανακύκλωση απορριμμάτων στο 70% συγκριτικά με το σημερινό 44% και όρισε το ανώτατο ποσοστό για την υγειονομική ταφή απορριμμάτων στο 5%.
Το 2014, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία δεν έστειλαν σχεδόν καθόλου αστικά απόβλητα σε χώρους υγειονομικής ταφής. Αντίθετα η Κύπρος, η Κροατία, η Ελλάδα, η Λετονία και η Μάλτα εξακολουθούν να στέλνουν στους χώρους υγειονομικής ταφής πάνω από τα τρία τέταρτα των αστικών αποβλήτων τους.
Πώς γίνεται η διαχείριση των απορριμμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Δανία: Τα απορρίμματα σε πολύ μεγάλο ποσοστό ανακυκλώνονται σε εξειδικευμένα κέντρα, ενώ τα υπόλοιπα σκουπίδια (όσα δεν επιδέχονται περαιτέρω επεξεργασίας) πηγαίνουν στα εργοστάσια αποτέφρωσης, τα οποία τα μετατρέπουν σε θερμότητα και ηλεκτρισμό, τροφοδοτώντας με ενέργεια δεκάδες περιοχές της χώρας. Η Δανία έχει περίπου 30 τέτοιες μονάδες αποτέφρωσης που εξυπηρετούν πάνω από 100 κοινότητες.
Γερμανία: Σε κάθε σπίτι υπάρχουν ειδικά κιβώτια για τα απορρίμματα. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κάδων ανακύκλωσης σε διαφορετικά χρώματα με αποτέλεσμα η διαλογή να γίνεται από τον ίδιο τον πολίτη και να εξασφαλίζεται το μειωμένο κόστος. Στο Βερολίνο ένας δημόσιος φορέας ξεκίνησε από το 2010 μια μεγάλη εκστρατεία για τη μείωση των σκουπιδιών στην πόλη. Το αποτέλεσμα ήταν το ποσοστό της ανακύκλωσης οικιακών απορριμμάτων να φτάσει στο 87%.
Γαλλία: Στη χώρα λειτουργούν ειδικές μονάδες αποτέφρωσης όπου γίνεται η επεξεργασία των απορριμμάτων. Από το 2006, μάλιστα, οι Γάλλοι κατάφεραν να πράξουν μέσω της καύσης των σκουπιδιών τους αρκετή ενέργεια για να τροφοδοτήσουν ένα εκατομμύριο σπίτια με ηλεκτρισμό και 600.000 με θέρμανση. Στο Παρίσι τα σκουπίδια διαχωρίζονται μέσα σε ειδικούς κάδους διαφορετικών χρωμάτων και τα αντίστοιχα φορτηγά τα μαζεύουν δύο φορές την εβδομάδα.
Αυστρία: Η Αυστρία είναι μια από τις πιο εξελιγμένες χώρες στην Ευρώπη σε ότι αφορά στην εφαρμογή των πρακτικών διαχείρισης απορριμμάτων. Οι πολίτες μεταφέρουν οι ίδιοι τα απορρίμματά τους στους ειδικούς κάδους συλλογής ενώ εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ακόμη και τα μηχανέλαια, τα πηγαίνουν σε ειδικές μονάδες μέσα σε δοχεία και οι εργαζόμενοι τους δίνουν πίσω καθαρά για να τα ξαναγεμίσουν.
Βρετανία: Στις μονοκατοικίες περιμετρικά του κέντρου του Λονδίνου οι ιδιοκτήτες συλλέγουν τα σκουπίδια σε πλαστικές σακούλες στο σπίτι τους ή την πίσω αυλή και τα βγάζουν στην εξώπορτα την ημέρα που πρόκειται να περάσει η υπηρεσία αποκομιδής του δήμου. Στις πολυκατοικίες του κέντρου υπάρχουν ειδικοί κάδοι στην εξώπορτα κάθε κτιρίου. Το 40% των σπιτιών με κήπο επεξεργάζεται τα οργανικά απορρίμματά του με τη μέθοδο της κομματοποίησης. Σε λειτουργία βρίσκονται και 5 μονάδες θερμικής επεξεργασίας. Οι κάτοικοι πληρώνουν δημοτικά τέλη για την υπηρεσία καθαριότητας.
Η ανακύκλωση στην Ελλάδα: Πού βρίσκεται η χώρα μας – Τι αναμένεται να αλλάξει
Η χώρα μας δεν έχει πετύχει τους στόχους των τελευταίων ετών και συνεχίζει να χρησιμοποιεί σε συντριπτικό ποσοστό τη μέθοδο της ταφής των απορριμμάτων, ανακυκλώνοντας ένα ποσοστό που ανέρχεται μετά βίας στο 20%. Εν τούτοις, το νέο νομοσχέδιο για την ανακύκλωση βρίσκεται ήδη σε διαβούλευση και αναμένεται να φέρει σαρωτικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης των απορριμμάτων στους δήμους και τις κοινότητες της επικράτειας.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή ανακυκλώνονται περί τους 500.000 τόνους υλικών τον χρόνο. Αυτός ο αριθμός όμως αντιστοιχεί μόλις στο 20% των απορριμμάτων της ελληνικής κοινωνίας, που συνεχίζει να οδηγεί σε χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ) ή και παράνομες χωματερές σε αρκετές περιπτώσεις, τον συντριπτικά μεγαλύτερο όγκο απορριμμάτων – σε ποσοστό 80%.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι μεταξύ των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κατάσταση όσον αφορά στα συγκεκριμένα στοιχεία είναι αντίστροφη: Κατά μέσο όρο στην ΕΕ γίνεται ταφή σε ποσοστό μικρότερο του 25% των απορριμμάτων, ενώ η ανακύκλωση φτάνει, πάντα κατά μέσο όρο, στο 55%. Τις χειρότερες επιδόσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ καταγράφουν η Μάλτα, η Ρουμανία, η Ελλάδα και η Κύπρος.
Τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο:
Μεταξύ άλλων το νομοσχέδιο προβλέπει αύξηση κατά 5 ευρώ ανά τόνο στο τέλος ταφής απορριμμάτων, αλλά και νέες κατηγορίες απορριμμάτων για τα οποία θα πρέπει να υπάρξει διαφορετική διαχείριση. Στο πλαίσιο αυτό κατατάσσονται μεταξύ άλλων τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, οι σωλήνες άρδευσης, τα στρώματα, τα έπιπλα, τα παιχνίδια και ο αθλητικός εξοπλισμός. Παράλληλα, επιβάλλονται ποινές στα συστήματα ανακύκλωσης εάν δεν πετυχαίνουν τους στόχους τους και θεσμοθετείται υποχρέωση μείωσης κατά 30% των αποβλήτων τροφίμων έως το 2030.Από 1.1.2022, εταιρείες που παράγουν απόβλητα τροφίμων, όπως είναι οι κεντρικές αγορές, μεγάλα ξενοδοχειακά καταλύματα, τα νοσοκομεία, επιχειρήσεις catering και εστίασης θα υποχρεωθούν να καταχωρούν σε συγκεκριμένη πλατφόρμα τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων τους ανά τρίμηνο, ενώ ενθαρρύνεται μέσω της συγκεκριμένης διάταξης και η δωρεά τροφίμων. Προβλέπονται βαριά πρόστιμα για δήμους, οι οποίοι συνεχίζουν να θάβουν τα σκουπίδια τους, αλλά και από το 2023 η λειτουργία συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης, με επιστροφή στον πολίτη του αντίτιμου της κενής συσκευασίας που επιστρέφει. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων θα ανέλθουν σε ποσοστό τουλάχιστον 55% το 2025, 60% το 2030 και 65% το 2035, ενώ η ανακύκλωση των συσκευασιών σε ποσοστό τουλάχιστον 65% το 2025 και 70% το 2030.
