Από την Αφροδίτη Σιδηροπούλου, μαθήτρια του Α3
Η αρχιτεκτονική του Βαροσίου χαρακτηρίζεται από τα εντυπωσιακά παραδοσιακά σπίτια, που είναι συνήθως διώροφα ή τριώροφα, με πέτρινα ισόγεια και ξύλινα ανώτερα επίπεδα. Πολλά διαθέτουν εσωτερικές αυλές, ξύλινους εξώστες και μεγάλα παράθυρα, δίνοντας στη συνοικία μια ιδιαίτερη γραφικότητα. Η πολεοδρομική του οργάνωση ακολουθεί το παραδοσιακό βαλκανικό πρότυπο, με στενά δρομάκια και σπίτια χτισμένα κοντά το ένα στο άλλο, ώστε να εξασφαλίζεται προστασία αλλά και κοινωνική συνοχή μεταξύ των κατοίκων.
Κατά τον 19ο αιώνα, το Βαρόσι ήταν ένα ακμάζον κέντρο της πόλης, καθώς πολλοί από τους κατοίκους του ασχολούνταν με το εμπόριο μεταξιού έφερε ευημερία στην περιοχή, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στις αρχοντικές κατοικίες που σώζονται μέχρι σήμερα. Όμως, στη διάρκεια του Β” Παγκόσμιου Πολέμου, ένα μεγάλο μέρος της συνοικίας καταστράφηκε από πυρκαγιά, ως αντίποινα για την αντίσταση των ντόπιων κατά της γερμανικής κατοχής.
Παρά τις καταστροφές, αρκετά κτίρια διασώθηκαν και στις επόμενες δεκαετίες έγιναν προσπάθειες διατήρησης και αναστήλωσης. Σήμερα, το Βαρόσι αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς διατηρητέους οικισμούς της Μακεδονίας, προσελκύοντας επισκέπτες που θέλουν να γνωρίσουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και την ιστορία της Έδεσσας. Περπατώντας στα λιθόστρωτα σοκάκια του, μπορεί κανείς να νιώσει την ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, όταν η συνοικία ήταν η καρδιά της χριστιανικής κοινότητας της πόλης.
Το Βαρόσι είναι η παλαιότερη συνοικία της Έδεσσας και άποτελεί ένα από τα πιο ιστορικά και κομμάτια της πόλης. Η δημιουργία του ανάγεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν οι χριστιανοί της περιοχής εγκαταστάθηκαν εκεί, καθώς η πρόσβασή τους στην κεντρική οθωμανική πόλη ήταν περιορισμένη. Το όνομά του προέρχεται από την τουρκική λέξη varoş που σημαίνει «προάστιο» ή «συνοικία εκτός των τειχών».
