Όταν οι άνθρωποι, σαν ομάδες, αισθάνονται απογοήτευση ή θυμό για κάτι συγκεκριμένο θέλουν να το δείξουν. Ο κόσμος εκδηλώνει την απογοήτευση και την οργή του κατεβαίνοντας σε δρόμους και σε πλατείες. Κάνει εκδηλώσεις που τις λέμε «εξέγερσή» ή και «επανάσταση». Τα λεξικά αναφέρουν, γενικά και αόριστα, πως η έννοια της Επανάστασης είναι ευρύτερη από την έννοια της εξέγερσης, παρότι τις περισσότερες φορές η μια μπαίνει στη θέση της άλλης στην καθημερινή γλώσσα. Έτσι λοιπόν, Επανάσταση και εξέγερση περίπου ταυτίζονται και δηλώνουν μια αφηρημένη εναντίωση στην εξουσία. Το δικαίωμα του Λαού σε ξεσηκωμό (επανάσταση) είναι καλά θεμελιωμένο στην Δυτική Φιλοσοφική Σκέψη. Είναι το μέσο αντίδρασης των υπηκόων/πολιτών σε μια διακυβέρνηση (οποιουδήποτε τύπου) η οποία τραβά σε λάθος κατεύθυνση, πριν να λήξει η χρονική διάρκεια για την οποία ο Λαός έχει επιλέξει (αν μιλάμε για Κοινοβουλευτισμό) την συγκεκριμένη Κυβέρνηση. Υποτίθεται ότι μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων υπάρχει μια σύμβαση με την οποία οι δεύτεροι παραιτούνται κάποιων δικαιωμάτων τους την ίδια ώρα που οι πρώτοι (κυβερνώντες) αναλαμβάνουν την ευθύνη να τους «υπηρετούν» και να εξασφαλίζουν τα συμφέροντα τους (βασικότερα των οποίων η καλυτέρευση του βιοτικού τους επιπέδου και η ασφάλεια τους).
Πολλοί διάσημοι φιλόσοφοι και συγγραφείς προσπάθησαν να αναλύσουν το γιατί οι άνθρωποι μαζεύονται σε ομάδες και μαζί κάνουν εξεγέρσεις εναντίον κάποιου, όπως στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό στη «Στάση του Νίκα». Δηλαδή προσπάθησαν να καταλάβουν για ποιους λόγους το έκαναν, για ποιους λόγους έκαναν εξεγέρσεις. Παρακάτω θα αναφέρουμε μερικούς λόγους που βρήκαμε στο διαδίκτυο και είναι στο παιδικό μας μυαλό λίγο παράξενα αυτά που λένε, άλλα με τη βοήθεια της μαμάς λίγο τα κατάλαβα.
Για αρχή το «Κοινωνικό Συμβόλαιο» (Ζαν-Ζακ Ρουσώ,1762). Παρά τον βαρύγδουπο τίτλο του είναι και αυτό όπως κάθε άλλο «συμβόλαιο», μια διαδικασία καταγγελίας, ειδικότερα από τη μεριά του Λαού. Την βασική αυτή Αρχή παραδέχονται όλα τα μεγάλα πνεύματα που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της διακυβέρνησης.
Μπορεί ο Ελβετός Ζαν-Ζακ Ρουσώ να μην ήταν πολύ ξεκάθαρος στην διατύπωση του, «Οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό, πρέπει να τον υπακούσουν.» σχετικά με τον τρόπο που ο Λαός μπορεί να «απολύσει» οποτεδήποτε την Κυβέρνηση του, ωστόσο είναι ξεκάθαρο πως του αναγνωρίζει το δικαίωμα αυτό.
Υπάρχει και η διατύπωση του Άγγλου Τζόν Λόκ , φιλόσοφου και ιατρού του 17 ου αιώνα σχετικά με τον τρόπο που ένας ηγεμόνας/κυβέρνηση χρησιμοποιεί την εξουσία εναντίον του Λαού, τόσο ξεκάθαρος ήταν σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης του τελευταίου. Η παροιμιώδης φράση του από τα «Δοκίμια περί Διακυβερνήσεως» είναι η παρακάτω: «Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με Βία. Ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η ίδια η Βία.»
Από Ελληνικής πλευράς ο μεγάλος διαφωτιστής και Πατριώτης που πλήρωσε τις ιδέες του με την ζωή του ο Ρήγας Φεραίος, στο βιβλίο του «Νέα Πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» συμπεριλάμβανε το κείμενο με τίτλο «Δίκαια του Ανθρώπου» το οποίο περιείχε τα 35 άρθρα του Συντάγματος του. Στο τελευταίο απ’ αυτά μεταξύ άλλων σημειώνει: «Όταν η διοίκηση βιάζει, αθετεί, καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμνει τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάσταση, ν’ αρπάξει τ’ άρματα και να τιμωρήσει τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ’ όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητο απ’ όλα τα χρέη του.»
ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΙΚΑ
Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ
13 Μαΐου 1990. Στο γήπεδο Μαξιμίρ του Ζάγκρεμπ, θα διεξαγόταν το «ματς της δεκαετίας», μεταξύ της Ντιναμό Ζάγκρεμπ και του Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου.
Όχι μόνο γιατί οι δύο ομάδες αγωνίζονταν για την κατάκτηση του πρωταθλήματος, αλλά κυρίως λόγω του «εκρηκτικού» πολιτικού κλίματος.
Είχαν προηγηθεί οι κροατικές εκλογές, στις οποίες είχε κερδίσει η Κροατική Δημοκρατική Ένωση, που ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας, ενώ το ίδιο είχε συμβεί και στη Σλοβενία. Η Γιουγκοσλαβία βάδιζε προς την διάλυση.
Στο Ζάγκρεμπ είχαν ταξιδέψει περίπου 3 χιλιάδες οπαδοί του Αστέρα, Δεν πήγαιναν, όμως, απλώς για να παρακολουθήσουν έναν αγώνα, όπως φαινόταν και από τα δύο συνθήματα που τραγουδούσαν, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, στην πόλη, αλλά και μέσα στο γήπεδο.
Το πρώτο είχε ως εξής:
«Απόψε θα γίνουν ταραχές, απόψε θα γίνει της τρελής.»
«Να! Φτάνουν οι χούλιγκαν στους δρόμους του Ζάγκρεμπ.»
«Ποιος τολμάει να το πει, ψεύδεται όποιος λέει ότι η Σερβία είναι μικρή.»
Τα επεισόδια είχαν ήδη αρχίσει στην πόλη πολλές ώρες πριν από τη διεξαγωγή του παιχνιδιού και συνεχίστηκαν στο γήπεδο Μαξιμίρ.
Με καρέκλες, μαχαίρια, καδρόνια και πάρα πολύ ξύλο, οι οπαδοί μετέτρεψαν τις εξέδρες σε πραγματικό πεδίο μάχης, ενώ οι ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων κοιτούσαν έκπληκτοι τις συγκρούσεις.
Λίγη ώρα μετά, η ένταση μεταφέρθηκε στον αγωνιστικό χώρο, όπου βρίσκονταν πλέον μόνο μερικοί ποδοσφαιριστές της Ντιναμό και οι οπαδοί της ομάδας, που συγκρούονταν με τις δυνάμεις καταστολής.
Σε κάποια στιγμή, ένας αστυνομικός ξυλοκοπούσε με το γκλομπ του οπαδό της κροατικής ομάδας.
Ο αρχηγός της Ντιναμό, ο Ζβόνιμιρ Μπόμπαν, που δεν είχε πάει ακόμη στα αποδυτήρια, έτρεξε και με μια κίνηση καράτε κλώτσησε τον αστυνομικό, για να καταφέρει να απελευθερώσει τον συλληφθέντα.
Από εκείνη τη στιγμή, ο Μπόμπαν ήταν πλέον ο εθνικός ήρωας της Κροατίας, παρά το γεγονός ότι του στοίχισε τον εξάμηνο αποκλεισμό από κάθε επίσημη διοργάνωση, μεταξύ των οποίων και τη συμμετοχή στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ιταλίας, λίγες μέρες αργότερα.
Όταν τα επεισόδια έληξαν, 60 οπαδοί είχαν τραυματιστεί σοβαρά. Το παιχνίδι δεν έγινε ποτέ.
Στην πραγματικότητα όμως, ήταν η επίσημη έναρξη των εχθροπραξιών και του εμφυλίου πολέμου της Γιουγκοσλαβίας.
Σήμερα, έξω από το επονομαζόμενο και ως «καταραμένο Μαξιμίρ», υπάρχει επιγραφή που αναφέρει: «Για τους οπαδούς του συλλόγου, οι οποίοι ξεκίνησαν τον πόλεμο με τη Σερβία, σε αυτό το μέρος, στις 13 Μαΐου του 1990».
ΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008
Οι ταραχές του Δεκεμβρίου 2008 στην Ελλάδα ξέσπασαν μετά τη δολοφονία του δεκαπεντάχρονου μαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον ειδικό φρουρό της Ελληνικής Αστυνομίας Επαμεινώνδα Κορκονέα στα Εξάρχεια, στις 6 Δεκεμβρίου 2008.Μετά τη δολοφονία, διαδηλώσεις και ταραχές έλαβαν μεγάλη έκταση.
Ο πραγματικός χαρακτήρας των γεγονότων έγινε αντικείμενο πολιτικής και κοινωνικής τριβής και σχετικά με τη φύση και τα αίτιά τους. Πορείες διαμαρτυρίας, που διοργανώθηκαν το ίδιο βράδυ και την επομένη σε μεγάλες πόλεις, όπως την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τον Βόλο, τη Ρόδο, τα Ιωάννινα οδήγησαν σε μεγάλες υλικές καταστροφές γραφείων, καταστημάτων, δημοσίων και ιδιωτικών Κτηρίων. Η μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο με πορείες στην επέτειο της δολοφονίας του.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ
Εάν συγκρίνει κάποιος την «στάση του νίκα» στα βυζαντινά χρόνια με τις σημερινές στάσεις του νίκα θα δει πολλές ομοιότητες.
Πάντα υπάρχει μια ήδη πολιτική ταραχή και έπειτα ξεσπά με αφορμή μια εξέγερση.
Στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας αφορμή ήρθε ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ενώ στην πραγματικότητα ήταν καθαρά πολιτικό το θέμα αναμεσά στην Κροατία και τη Σερβία. Στη ΄΄στάση του νίκα΄΄ αφορμή ήταν οι αγώνες ιπποδρομίας αλλά στη πραγματικότητα η αιτία ήταν η δυσαρέσκεια του λαού απέναντί στη σκληρή πολιτική. Στον Αλέξη Γρηγορόπουλο επίσης βλέπουμε πως ο λαός εναντιώνετε στην εξουσία πιστεύοντας πάλι πως αδικείται σκληρά, για αυτό οργανώνει κάθε χρόνο πορείες και εξεγέρσεις.
Και στις δυο εξεγέρσεις που αναφέρουμε παραπάνω έχουμε κοινό πως κάνεις δε βγαίνει νικητής, παντού υπάρχουν απώλειες και καταστροφές είτε υλικές είτε σωματικές, όπως και στη ¨στάση του νίκα΄΄ κανείς δε νίκησε. Αντίθετα υπήρξαν σοβαρές καταστροφές και πολλοί θάνατοι.
Πηγές
https://athens.indymedia.org/post/1355465/
https://www.aetofolia.gr/%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1-
Χριστίνα Γεωργιάδου, Αλέξανδρος Κατής, Ζωή Περχανίδου, Κωνσταντίνα Σωτηριάδου – Ε΄ τάξη
