ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΟΡΙΣΜΟΣ
Body shaming αποτελούν πράξεις ή εκφράσεις χλευασμού της εξωτερικής εμφάνισης ενός ατόμου. Το εύρος του body shaming περιλαμβάνει χλευασμό για ανθρώπους παχύσαρκους ή λιποβαρείς, ψηλούς ή κοντούς, ανθρώπους με υπερβολική τριχοφυΐα, ιδιαίτερο χρώμα μαλλιών ή σχήμα σώματος ή μυϊκότητα, σχολιασμό κάποιων χαρακτηριστικών του προσώπου, όπως μια μεγάλη μύτη, αλλά και της δερματοστιξίας και των τρυπημάτων κάποιου ατόμου ή των νοσημάτων που αφήνουν κάποια σημάδια, όπως η ψωρίαση. Ορισμένες μορφές body shaming (σωματικού εξευτελισμού) έχουν αρχαία προέλευση ή αποτελούν δεισιδαιμονίες, όπως λόγου χάρη η προκατάληψη για τα κόκκινα μαλλιά.
Από τη μία πλευρά, η ελευθερία λόγου και έκφρασης είναι ένα αυτονόητο δικαίωμα, από την άλλη όμως δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τη λεκτική κακοποίηση. Παρ΄ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να χλευάζουν και να υποτιμούν λεκτικά άλλους ανθρώπους που διαφοροποιούνται σε σχέση με τα κοινωνικά στερεότυπα και τις εκάστοτε νόρμες, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική οδύνη τα θύματα. Θύμα body shaming είναι δυνητικά οποιοσδήποτε, όπως προαναφέρθηκε, μόνο και μόνο επειδή είναι φορέας κάποιου στοιχείου που τον διαφοροποιεί από τη μάζα και τις στερεοτυπικές αντιλήψεις. Μέσω των διαφόρων ιδανικών που η κοινωνία μας πρεσβεύει, δημιουργούνται ορισμένα πρότυπα ομορφιάς. Έτσι, πολλά άτομα που δεν διαθέτουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ώστε να ανταποκρίνονται σε αυτά τα πρότυπα -τα οποία κατά κόρον προβάλλονται από τα ΜΜΕ- οδηγούνται σε χαμηλή αυτοεκτίμηση/αυτοπεποίθηση.
Εμείς, βέβαια, οφείλουμε να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα, διότι η κάθε προσωπικότητα προσφέρει με τον δικό της μοναδικό τρόπο στο κοινωνικό σύνολο. Πρέπει να μάθουμε να κρίνουμε τους ανθρώπους μέσα από τις δράσεις, τα επιτεύγματα και την εν γένει προσωπικότητά τους και όχι με γνώμονα την εμφάνιση. Να μάθουμε ότι όλα τα σώματα είναι όμορφα και αυτό οφείλεται στο ότι είναι μοναδικά, και -το πιο σημαντικό- να θυμόμαστε ότι η ομορφιά πηγάζει από μέσα μας!
ΤΟ BODY SHAMING ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Στη σημερινή κοινωνία, πολλοί άνθρωποι έχουν την πεποίθηση ότι τα λεπτά σώματα είναι εγγενώς καλύτερα και πιο υγιή από τα μεγαλύτερα σώματα. Ωστόσο, ιστορικά αυτό αποδεικνύεται ότι δεν ήταν πάντα έτσι. Σκεφτείτε πίνακες, πορτρέτα και αγάλματα πριν τον 19ο αιώνα και θα διαπιστώσετε ότι η παχυσαρκία ήταν σεβαστή κι αποτελούσε στοιχείο ευγένειας κι ομορφιάς. Το ότι κάποιος ήταν πιο παχύς ήταν σημάδι ότι το άτομο αυτό ήταν πλούσιο, δηλαδή ότι είχε πρόσβαση στο φαγητό, ενώ όταν κάποιος ήταν αδύνατος, αντιπροσώπευε τη φτώχεια. Η μετάβαση από τον σεβασμό προς τα πιο βαριά σώματα στην προτίμηση των μικρότερων σωμάτων έλαβε πρώτη φορά χώρα στην Αγγλία στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα με τη δημοσίευση των πρώτων βιβλίων δίαιτας! Οι συγκεκριμένες δίαιτες αναφέρονταν στο σώμα γενικότερα, αλλά σύντομα επικεντρώθηκαν στις γυναίκες. Συμπερασματικά, το πώς βλέπουμε/αντιμετωπίζουμε το αδύνατο ή το πιο ευτραφές σώμα είναι ζήτημα κοινωνικών προτύπων και μάρκετινγκ κι όχι κάτι το έμφυτο ή προϊόν ορθολογικής κρίσης.
ΠΟΙΟΙ ΑΣΚΟΥΝ ΤΟ BODY SHAMING ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ
Στη σημερινή εποχή, συναντάμε όλο και περισσότερο άτομα που ασκούν το body shaming. Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στην προσωπικότητα του ατόμου. Πολλές φορές, άνθρωποι που αισθάνονται οι ίδιοι κατώτεροι, μεταδίδουν αυτό το αρνητικό συναίσθημα και στους άλλους πιστεύοντας ότι, αν τους υποβιβάσουν, θα ανέβουν εκείνοι. Επιπρόσθετα, έχουμε την τάση να παραβλέπουμε τα αρνητικά μας στοιχεία (πιθανότατα αδυνατούμε να τα αποδεχτούμε) ενώ μας είναι ευκολότερο να επικεντρωθούμε στα αρνητικά των άλλων. Συχνά, επίσης, οι θύτες έχουν βιώσει στο παρελθόν οι ίδιοι ως θύματα σωματικό εξευτελισμό και έπειτα αναπαράγουν αυτή τη συμπεριφορά που εισέπραξαν στους γύρω τους.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Οι επιπτώσεις των αρνητικών σχολίων για την εμφάνιση ενός ατόμου είναι οι εξής:
-
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ: Το θύμα μπορεί να οδηγηθεί σε διατροφικές διαταραχές (νευρική ανορεξία, βουλιμία, αδηφαγική διαταραχή, ορθορεξία κ.α.) βλάπτοντας ανεπανόρθωτα πολλές φορές τη σωματική και την ψυχική του υγεία.
-
ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ: Ένα άτομο ακούγοντας επανειλημμένα αρνητικά σχόλια για την εμφάνισή του, μπορεί να αναπτύξει σύμπλεγμα κατωτερότητας και μ΄ αυτόν τον τρόπο να μπει στη διαδικασία να συγκρίνεται συνεχώς με άλλα άτομα.
-
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΑΤΟΜΑ: Το θύμα του σωματικού εξευτελισμού αισθάνεται ενοχικά για τον εαυτό του και προσπαθεί να «φτάσει» τα διάφορα πρότυπα της εποχής.
-
ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πολλοί άνθρωποι είναι πιο ευαίσθητοι σε ένα περιβάλλον λεκτικής κακοποίησης και εξευτελισμού, κι ως εκ τούτου μπορεί να πληγωθούν βαθιά ψυχολογικά και να εμφανίσουν βαριά μελαγχολία μέχρι και κατάθλιψη.
ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΑΛΕΙΨΗΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΝΟΣΗΡΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Αν αγαπήσουμε κάθε σημείο του σώματός μας, θα αγαπήσουμε και τους άλλους, μας λένε οι ειδικοί. Θα νιώσουμε ελεύθεροι, θα νιώσουμε ότι κανείς και τίποτα δεν μας περιορίζει. Ομως, πόσο εύκολο είναι να συμβεί αυτό σε έναν κόσμο που υμνεί την “τελειότητα”; Πόσο εφικτό είναι να μη ντρέπεσαι για τις ατέλειές σου, για τα παραπανίσια κιλά σου, τις δερματοπάθειές σου, το ύψος σου;
Τα πάντα είναι θέμα παιδείας και, συνεπώς, η εξάλειψη του φαινομένου του body shaming σχετίζεται με τις ενέργειες που είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε, προκειμένου να το καταπολεμήσουμε.
-
ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ τους μέσω της εκπαίδευσης. Ο ρόλος του οικογενειακού και του σχολικού περιβάλλοντος κρίνεται κομβικός, καθώς εκεί αναδεικνύονται τα πρώτα πρότυπα συμπεριφοράς. Ακόμη κι αυτό το άρθρο, σε ένα σχολικό περιοδικό, στοχεύει στο να αφυπνίσει συνειδήσεις και να οδηγήσει όλους μας να ξανασκεφτούμε τη συμπεριφορά μας απέναντι στη διαφορετικότητα.
-
ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ! Να δεχτούμε ότι ο κάθε άνθρωπος συμβάλλει διαφορετικά στην κοινωνία, καθώς η ποικιλομορφία είναι που κάνει τον κόσμο ομορφότερο.
-
ΝΑ ΠΑΨΟΥΜΕ ΝΑ ΜΑΖΟΠΟΙΟΥΜΑΣΤΕ. Διαχρονικά ο άνθρωπος είχε την ανάγκη της μίμησης-ταύτισης με άλλα άτομα. Να πάψουμε να μιμούμαστε τους άλλους και να διαφοροποιηθούμε από στερεότυπα που δεν μας ταιριάζουν και προσβάλλουν την ηθική και τη λογική μας. Αντιθέτως, ας προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε βαθύτερα τον εαυτό μας (ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ) ώστε να χειραφετηθούμε και να μην ετεροκαθοριζόμαστε.
-
ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ. Η τηλεόραση, το διαδίκτυο, το ραδιόφωνο και οι εφημερίδες επηρεάζουν πολύ κόσμο -καλώς ή κακώς. Επομένως, ένα πολύ καλό βήμα για την εξάλειψη του body shaming είναι να προβάλλονται εκπομπές που να πληροφορούν τον κόσμο για όλα αυτά τα θέματα “γκρεμίζοντας” το τείχος της προκαταλήψης…
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αν δε μάθουμε τις νέες γενιές να σέβονται όλους τους συνανθρώπους, είμαστε κι εμείς ηθικοί αυτουργοί αυτού του φαινομένου.
Onassis Foundation – Τι σε κάνει να ντρέπεσαι για το σώμα σου; (συνομιλώντας για το body shaming)
Audioslave – Be Yourself
Πόσο στενοχωριέμαι για αυτές τις αρνητικές συμπεριφορές που και εγώ παλιότερα ως νέος έχω δυστυχώς υιοθετήσει στο πλαίσιο ενός κακώς εννοούμενου χιούμορ – που μόνο ως χιούμορ δεν μπορεί να εκληφθεί κάτι που σε κάνει να γελάς ένω ο άλλος υποφέρει, μάλλον με σαδισμό προσομοιάζει – και πόσο χαίρομαι που νέα παιδιά σαν κι εσένα Δήμητρα αποκαθηλώνουν με τέτοια επιχειρηματολογία και ευαισθησία μία μία τις συμπεριφορικές στρεβλώσεις μιας μάζας ανθρώπων που για χρόνια αρνιόταν να δει τα αληθινά της μούτρα στον καθρέφτη των ματιών των συνανθρώπων της που υπέφεραν, απλά και μόνο γιατί ήταν «έξω από το κουτί».
Μπράβο Δήμητρα για το δουλεμένο άρθρο σου! Ευτυχώς η κοινωνία μας προχωρά γρήγορα και προσμένουμε όλοι τη γενιά που όταν ρωτιέται «Ξέρεις τι είναι body shaming» , θα λέει «Όχι, δεν ξέρω» .