ΣΠΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΕΛΥΦΟΣ ΤΗΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ (Ευμορφία Καρούσου)

-Αλήθεια, τι είναι αυτό που υποκινεί τις πράξεις μας; 

-Είναι το συναίσθημα, το συμφέρον ή η ανάγκη; 

    «Συναίσθημα»… Μια έννοια που πράγματι καθοδηγεί σε μεγάλο βαθμό τις ενέργειές μας.

    Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι από τη φύση τους εμφανίζουν την τάση να χαίρονται, να θυμώνουν, να στεναχωριούνται, να αγαπούν, γενικώς να εκδηλώνουν τον συναισθηματικό τους κόσμο. Η ύπαρξη, όμως, αυτών των συναισθημάτων επηρεάζει άλλοτε σε μικρότερη και άλλοτε σε μεγαλύτερη ισχύ τον τρόπο αντίδρασής μας σε διάφορες καταστάσεις. Κρίνεται συνετό να είναι υπαρκτή η συναισθηματική μας ευαισθησία, ώστε να μη πράττουμε μόνο με την επιρροή της λογικής. Παρ΄όλα αυτά, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που «τυφλωνόμαστε» από το συναίσθημα και συγχέουμε τη βέλτιστη επιλογή απόφασης που θα «έπρεπε» να πάρουμε εκείνη τη στιγμή, με μία απόφαση που μάλλον εξυπηρετεί τις συναισθηματικές μας παρορμήσεις.

    Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα παιδάκια νηπίου που θέλουν να τους αγοράσεις το παιχνίδι που είδαν στην βιτρίνα, ακόμη και αν έχουν παρόμοιο, απλά και μόνο επειδή το έχει ο/η φίλος/η τους. Στην προαναφερθείσα περίπτωση, η ζήλεια υπερβαίνει κάθε άλλου είδους σκέψη και συμβάλλει καταλυτικά στην τελική (αντί)δράση του παιδιού. Ωστόσο, όπως ήδη είπαμε, πρόκειται για ένα παιδάκι νηπίου και όχι έναν ενήλικα που έχει συμπληρώσει τα απαραίτητα χρόνια που απαιτούνται για την κατανόηση συγκεκριμένων καταστάσεων. Επομένως, όπως σοφά έχει δηλώσει ο Κλεόβουλος: «μέτρον άριστον», δηλαδή σε όλα πρέπει να υπάρχει μέτρο και ισορροπία.

    Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το «συμφέρον». Με βάση το λεξικό, συμφέρον είναι αυτό που αποφέρει κέρδος ή ωφέλεια, ηθικού, συναισθηματικού και υλικού περιεχομένου. Το συμφέρον είναι αναμφίβολα έμφυτο σε κάθε άνθρωπο. Η υποβάθμιση ή η υπερτίμηση της έννοιας του συμφέροντος ποικίλλει ανάλογα με τον χαρακτήρα του ατόμου. Πόσες περιπτώσεις του κοντινού σας περιβάλλοντος γνωρίζετε, κατά τις οποίες κάποιο συγκεκριμένο άτομο έχει κερδίσει τη θέση του «πατώντας επί πτωμάτων», όπως λέμε. Η τάση των ανθρώπων να εξυπηρετούν τις επιθυμίες τους είναι ένα σύνηθες φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή, όπου η ενσυναίσθηση και η αποδέσμευση από την αποκλειστική ικανοποίηση προσωπικών επιδιώξεων εκλείπουν σε ανησυχητικό βαθμό. Δυστυχώς ή ευτυχώς, για όλους μας θα έρθει κάποτε εκείνη η στιγμή που θα πρέπει να επιλέξουμε μεταξύ δικαίου και μη, όσον αφορά στην εκπλήρωση του συμφέροντός μας. Συνεπώς, τίθεται το ερώτημα: Τι κάνουμε σε αυτές τις καταστάσεις; Πώς μπορούμε να διαλέξουμε σωστά την τελική έκβαση των πράξεών μας;

«Ό,τι δεν συμφέρει το μελίσσι, δεν συμφέρει και τη μέλισσα» 

Μάρκος Αυρήλιος, Ρωμαίος Αυτοκράτωρ (121-180 μ.Χ.),«Τα εις εαυτόν» στ. 54

    Απάντηση σαφής δεν υπάρχει, και αυτό γιατί όπως προεπισημάναμε, κύριος παράγοντας κρίσης της τελικής μας απόφασης είναι ο νους, ο οποίος σαφώς διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Όμως, εκείνο που θα μπορούσε να προταθεί ως μεσο εξυγίανσης του παραπάνω φαινομένου είναι η αποβαθροποίηση της λεγόμενης ικανοποίησης του συμφέροντός μας. Να καταλάβει δηλαδή το άτομο ότι θα υπάρξουν και φορές που δεν θα εκπληρωθεί η επιθυμία του, δεν θα εξυπηρετηθεί ο σκοπός του και… δεν πειράζει καθόλου! Σε καμία των περιπτώσεων όμως δεν πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο που θέλει το άτομο άβουλο και ανίκανο να προβάλλει και να διεκδικεί σθεναρά τις επιθυμίες του, έρμαιο της μάζας.

    Τελευταίο που θα ανέφερα ως καθοδηγητή των πράξεών μας εξίσου μετρήσιμο, είναι η «ανάγκη». Πρόσφατα περιστατικά αρκούν για γίνει κατανοητός ο όρος ανάγκη και να αποδείξουν που μπορεί να οδηγήσει τελικά.

 [ Νάσος Θεοδοσόπουλος, Master Coach, Business Consultant & Author: Οι 6 βασικές ανάγκες του ανθρώπου ]

    Όπως αναφέρει το mothersblog: «Όταν η αστυνομικός Βίκι Τόμας έπιασε μια μητέρα να προσπαθεί να κλέψει τρόφιμα από ένα μεγάλο παντοπωλείο στο Μαϊάμι, δεν τη συνέλαβε. Κι αυτό, γιατί ανακάλυψε ότι η Τζέσικα Ρόμπλες είναι μια μητέρα τριών παιδιών που τα μεγαλώνει μόνη της. Της ήταν πλέον αδύνατο να ταΐσει τη 12χρονη κόρη της και τους δυο μικρότερους γιούς της και αυτό την ώθησε στο να κλέψει τα τρόφιμα.»

    Όχι πολύ μακρία, στο Ηράκλειο Κρήτης, το newpost αναφέρει: «Μια 35χρονη μητέρα αναγκάστηκε να μπει σε ένα σουπερ μάρκετ και να κλέψει γάλα και τρόφιμα για τα παιδιά της! Η Ασφάλεια Ηρακλείου που κλήθηκε, τη συνέλαβε. Ωστόσο, και οι ίδιοι οι αστυνομικοί είχαν συγκλονιστεί, καθώς πρόκειται για συγκλονιστική υπόθεση. Η 35χρονη σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, τους είπε ότι τα παιδιά της δεν είχαν φάει και δεν ήξερε από την απόγνωσή της τι να κάνει. Ό,τι βοήθεια ζήτησε, δεν της άνοιξαν πόρτες. Και μπρος στο να κινδυνεύσουν τα παιδιά της, αποφάσισε να κλέψει ένα μπουκάλι γάλα για να τα βοηθήσει.»

    Τι παραπάνω μπορούμε να σχολιάσουμε για τις δύο παραπάνω περιπτώσεις, όταν μία μητέρα φτάνει στο έσχατο σημείο να κλέψει για να ταΐσει τα παιδιά της; Οι εκάστοτε συγκυρίες αποτελούν συχνά τα κριτήρια που θα καταστήσουν μία πράξη «αναγκαστική». Φυσικά, σε ανάγκη δεν θα βρεθείς μόνο όταν πεινάσεις ή θελήσεις να προστατέψεις τα παιδιά σου…  Συχνά ακούμε τη φράση: «Σκότωσε σε αυτοάμυνα». Η αυτοάμυνα είναι η προστασία που εξασφαλίζουμε στον ευατό μας προκειμένου να απομακρυνθεί ο κίνδυνος που μας απειλεί. Όταν λοιπόν κάποιος θέσει τη ζωή μας στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, προφανώς και θα λειτουργήσει το ένστικτο της επιβίωσης και τότε, πράγματι, μπορεί να σκοτώσουμε εμείς οι ίδιοι προς αποφυγή της δικιάς μας θανάτωσης. Η ενέργεια αυτή είναι ενέργεια «ανάγκης». Τώρα, το αν θα δικαιολογηθεί ή όχι, είναι θέμα των εκάστοτε αρμόδιων.

    Κλείνοντας, θα συμπλήρωνα ότι σίγουρα υπάρχουν κι άλλα κριτήρια που θα μπορούσε να εξετάσει κανείς, τα οποία «κρύβονται» πίσω από μια πράξη, όπως η πίεση, οι συνήθειες (οι έξεις), η επιβολή κλπ. Οτιδήποτε και να λάβει υπόψη του κανείς, αναμφίβολα θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η λήψη αποφάσεων δέχεται επιδράσεις από πληθώρα παραγόντων… Εκείνο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας είναι πως στην πλειονότητα των περιπτώσεων θα ήταν συνετό να μη δρούμε επιπόλαια, αυθόρμητα και με έλλειψη συνείδησης, αντιθέτως πάντοντε να σκεφτόμαστε λογικά τις συνέπειες και την κατάληξη των ενεργειών μας.

Κυρίες και Κύριοι, Κ. Τουρνάς και Χ. Κατσιμίχας