Αξιότιμη κύρια Υπουργέ Παιδείας
Ως μαθήτρια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κι ως ενεργός πολίτης, αποφάσισα να συντάξω την παρούσα επιστολή, με σκοπό να σας υπομνήσω συγκεκριμένους προβληματισμούς που ταλανίζουν όχι μόνο εμένα, αλλά σύσσωμη τη μαθητική κοινότητα. Αφορμή αποτέλεσαν πρόσφατα αποτρόπαια περιστατικά βιαιοπραγίας που σημειώθηκαν -και δυστυχώς σημειώνονται με μεγάλη συχνότητα- σε πληθώρα σχολικών δομών στη χώρα μας. Ανέλαβα την πρωτοβουλία αυτή, διότι όλοι μας έχουμε αγανακτήσει και είναι πλέον αδήριτη η ανάγκη ανάληψης σοβαρής μέριμνας τόσο εκ μέρους της οργανωμένης Πολιτείας όσο και του καθενός ξεχωριστά από τους φορείς της Εκπαίδευσης. Σεβόμενη απολύτως το αξιόλογο έργο σας και χωρίς να θεωρώ ότι υπάρχουν μαγικές ή εύκολες λύσεις, επιτρέψτε μου να προσδιορίσω τη διάσταση του προβλήματος επιχειρώντας να τονίσω αφενός τις δυσμενείς συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού και αφετέρου να προτείνω μεθόδους αντιμετώπισής του από την οικογένεια, αλλά και τον θεσμό της εκπαίδευσης, που εσείς έχετε την τιμή να προΐστασθε.
Αρχικά, ο σχολικός εκφοβισμός σε κάθε του μορφή (λεκτική, σωματική, ψυχολογική, διαδικτυακή) και η συχνή καταφυγή νέων σε βιαιοπραγίες εντός του σχολικού χώρου επιφέρουν σοβαρές συνέπειες στο σώμα της εκπαιδευτικής κοινότητας. Πρωτίστως, μία από αυτές είναι η καταστρατήγηση των δικαιωμάτων του μαθητή-θύματος. Ο ίδιος αισθάνεται ιδιαίτερα καταπιεσμένος, αφού όλες οι ελευθερίες του έχουν καταπατηθεί, ενώ ασύλληπτη είναι η ψυχική επιβάρυνση που τον διακατέχει μετά τις απάνθρωπες βιαιότητες και τον χλευασμό που έχει πιθανότατα υποστεί είτε από συμμαθητές του είτε από άλλα -διεστραμμένα- εξωσχολικά μέλη της κοινωνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο έφηβος αυτός, εφόσον κυριεύεται από συναισθήματα μίσους, φόβου και εκδικητικότητας, είναι πιθανό να προβεί σε ανάλογες αποτρόπαιες πράξεις στο μέλλον και να ενστερνιστεί τη συμπεριφορά των θυτών, επηρεάζοντας μάλιστα και άλλα άτομα που ίσως να έχουν υποστεί βία δίχως να έχουν διαμαρτυρηθεί, απορρυθμίζοντας με αυτό τον τρόπο την κοινωνική ευρυθμία.
Έπειτα, όσον αφορά στους μαθητές-θύτες, οι επιπτώσεις είναι εξίσου δυσμενείς και περίπλοκες. Συγκεκριμένα, τα άτομα που προκαλούν τέτοιου είδους αναταραχές γίνονται αρνητικά πρότυπα, εφόσον οι πράξεις τους θα τους στιγματίσουν για μια ολόκληρη ζωή, αφενός στο σχολικό περιβάλλον και αφετέρου στην κοινωνία. Επιπρόσθετα, είναι πολύ πιθανό να αποβληθούν από τη Διεύθυνση του Σχολείου και να στερηθούν της απαραίτητης μόρφωσης που δυνητικά θα τους ενθάρρυνε να αλλάξουν συμπεριφορά, να βελτιώσουν τον χαρακτήρα τους και να αναθεωρήσουν κάποιες αξίες, προκειμένου να «πυροδοτήσουν» θετικά την ηθική τους συγκρότηση.
Αναπόφευκτα, οι συνέπειες της βίας στο σχολικό χώρο είναι εμφανείς και στην εικόνα αποδιοργάνωσης αυτού. Για να γίνω πιο σαφής, η σχολική ηρεμία -απαραίτητη προϋπόθεση της μαθησιακής/παιδαγωγικής διαδικασίας- διασαλεύεται ανεπανόρθωτα, καθώς επικρατούν αισθήματα φόβου και ανασφάλειας στους μαθητές, ενώ παράλληλα προκαλείται ανησυχία σε γονείς και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι μετά τα συμβάντα βρίσκονται σε πλήρες αδιέξοδο, διότι αδυνατούν να αντιληφθούν τις γιγάντιες διαστάσεις που έχει λάβει το φαινόμενο της σχολικής βίας και δεν γνωρίζουν με ποιον τρόπο να παρέμβουν για να τις αμβλύνουν.
Κυρία Υπουργέ,
Προσπάθησα με νηφαλιότητα να σας περιγράψω την έκρυθμη κατάσταση που προκύπτει ως απόρροια της σχολικής βίας, όσο γίνεται κανείς με λόγια να περιγράψει έναν “εφιάλτη”, μόνο και μόνο για να περάσω στη συνέχεια της επιστολής μου στα έργα, διότι τόσο εμείς οι μαθητές όσο και εσείς ως καθ΄ ύλην αρμόδια Υπουργός, δεν επιτρέπεται να στεκόμαστε θεατές ενός σχολικού περιβάλλοντος που προσομοιάζει σε “ρωμαϊκή αρένα”.
Όσον αφορά, λοιπόν, στους τρόπους αντιμετώπισης των βιαιοπραγιών και του εκφοβισμού στο σχολικό χώρο, θα επιθυμούσα να επισημάνω ότι ο θεσμός της Οικογένειας αλλά και του Σχολείου ταυτοχρόνως είναι εφικτό να συμβάλουν στην εξομάλυνση και, ενδεχομένως, στην οριστική εξάλειψη του φαινομένου.
Ειδικότερα, το σχολείο ως δίαυλος διδαχής της αυτοεκτίμησης και της συνεργασίας, οφείλει να εμφυσήσει μέσω ομαδικών δραστηριοτήτων και δημοκρατικού διαλόγου το ομαδικό πνεύμα στους μαθητές, οι οποίοι από τη μεριά τους καλούνται να ενσαρκώσουν αυτή την ομαδικότητα, ώστε να διεκδικούν τις επιδιώξεις τους με τρόπο αξιοπρεπή και ορθολογικό, δίχως διαπληκτισμούς με τους συμμαθητές τους. Μέσα από προβολές κατάλληλου παιδαγωγικά οπτικοακουστικού υλικού και βιωματικές δράσεις μπορεί καλύτερα ένα νέο παιδί να συναισθανθεί και να συνειδητοποιήσει το απάνθρωπο και παράλογο πρόσωπο της βίας.
Παράλληλα, η οικογένεια έχει χρέος να «οπλίσει» το νεαρό παιδί με ηθικές αρετές και ιδανικά όπως, λόγου χάρη, η δικαιοσύνη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η αλληλεγγύη και η ειλικρίνεια, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται σε βασικές ανθρωπιστικές αξίες που αποβλέπουν στη δίκαιη και αντικειμενική αντιμετώπιση καταστάσεων καθιστώντας αδιανόητες τις βίαιες συμπεριφορές απέναντι σε συμμαθητές.
Τέλος, τόσο οι γονείς και οι κηδεμόνες όσο και το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αναγκαίο να επιχειρήσουν την προσέγγιση συμβουλευτικών και ψυχολογικών υπηρεσιών, ικανών να κατευνάσουν την έγερση κατώτερων ενστίκτων, να επιτείνουν τη γονιμοποίηση της σκέψης και να αφυπνίσουν τη δημιουργικότητα των εφήβων, με σκοπό την εκτόνωσή τους σε μία παραγωγική διαδικασία, προλαμβάνοντας έτσι τη βία σε κάθε πιθανή της έκφανση. Ως προς το τελευταίο μέτρο, αναγνωρίζουμε πως με τον διορισμό ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία κινείται το κράτος στη σωστή κατεύθυνση, αρκεί βέβαια να τους δώσει χρόνο και τα κατάλληλα εργαλεία, προκειμένου να προσφέρουν ουσιαστικό έργο, ιδίως σε υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας που μαστίζονται από τη βία και την εγκληματικότητα.
Όπως γίνεται επομένως αντιληπτό από όλους μας, είναι καιρός να πάψουμε να ανεχόμαστε τη βία και να τη συνηθίζουμε σαν να είναι κάτι φυσιολογικό που πάντοτε συνέβαινε και θα συνεχίσει να συμβαίνει. Αντιλαμβανόμαστε ως μαθητική νεολαία τους λεπτούς χειρισμούς που χρήζει από όλους μας το ζήτημα της σχολικής βίας, καθώς η βία είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που απαιτεί πληθώρα παρεμβάσεων και μεταρρυθμίσεων σε πολλούς τομείς της ζωής μας. Ωστόσο, θεωρώ ότι είναι επιβεβλημένη η συμμετοχή όλων μας και, πρωτίστως, της οργανωμένης Πολιτείας, στην εξάλειψη κάθε μορφής σχολικού εκφοβισμού με συντονισμένες δράσεις, καθώς η συγκάλυψη σε ανάλογες περιπτώσεις -από όπου κι αν προέρχεται- θεωρείται συνενοχή.
Αναμένω με πολύ ενδιαφέρον τις πρωτοβουλίες σας και να είστε σίγουρη ότι σε κάθε καλή πρακτική θα με βρείτε αρωγό και συμπαραστάτη!
Σας ευχαριστώ που συμμεριστήκατε τους προβληματισμούς μου
Δανάη Δούκα
Κάθε χρόνο βλέπω όλο και περισσότεροι γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές/ήτριες να ευαισθητοποιούνται και να ασχολούνται ενεργά με το πρόβλημα της σχολικής βίας. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε συνειδητοποιήσει το πρόβλημα, αλλά δεν σημαίνει ότι το έχουμε λύσει. Γι΄ αυτό χρειάζεται, ακριβώς όπως γράφεις κι εσύ Δανάη, συντονισμένες ενέργειες όλων των φορέων αγωγής, αλλά και σοβαρή μέριμνα και στήριξη (οικονομική και ψυχολογική) από το κράτος, ιδίως σε περιοχές που παρουσιάζονται συχνά κρούσματα βίας.
στοχευμένο!!!