Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί ένα από τα πιο πολύπλοκα συστήματα που ο άνθρωπος μελετά στη φύση. Πολλές δυσλειτουργίες του εγκεφάλου αποτελούν έναυσμα για την εμφάνιση διάφορων ψυχικών διαταραχών, με αποτέλεσμα αυτό που αποκαλεί ο απλός λαός «τρέλα», να εμφανίζεται στην υδρόγειο.
Όμως η «τρέλα» στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, αφού ουσιαστικά κάθε ψυχασθενής πέφτει θύμα του ίδιου του του εγκεφάλου, του ίδιου του του εαυτού και όχι της αποκαλούμενης «τρέλας». Δηλαδή, ο εγκέφαλος, το όργανο που σε κρατάει στη ζωή και της δίνει νόημα, μπορεί ταυτόχρονα να σε καταστρέψει και να σε αποκλείσει αυτόματα από την κοινωνία. Και το χειρότερο; Δεν έχεις εσύ τον έλεγχο για να το αποτρέψεις.
Η Σχιζοφρένεια είναι μία χρόνια εγκεφαλική διαταραχή, που επηρεάζει τον τρόπο σκέψης ενός ανθρώπου, το τι νιώθει και το πώς συμπεριφέρεται. Σχεδόν 1 στα 300 άτομα παγκοσμίως, δηλαδή 26 εκατομμύρια άτομα περίπου πάσχουν από αυτή την διαταραχή. Δεν είναι τόσο κοινή όσο άλλες ψυχικές ασθένειες. Οι άντρες εμφανίζουν συμπτώματα νωρίτερα από τις γυναίκες, δηλαδή κατά την τρίτη δεκαετία τις ζωής τους, ενώ η γυναίκες μία δεκαετία αργότερα. Δυστυχώς, σχιζοφρένεια μπορούν να έχουν και άτομα στην εφηβεία.
Είναι πολύ σημαντικό τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας να διαγνωστούν εγκαίρως και ο πάσχων να ακολουθήσει την κατάλληλη θεραπεία. Ένα άτομο μπορεί, συνήθως, να διαγνωστεί με σχιζοφρένεια σε ηλικίες 16 μέχρι 30, μετά από ένα επεισόδιο ψύχωσης. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι οι σταδιακές αλλαγές στη σκέψη, τη διάθεση και την κοινωνική λειτουργία εμφανίζονται συχνά πριν από το πρώτο επεισόδιο ψύχωσης. Η σχιζοφρένεια είναι σπάνια σε μικρότερα παιδιά.
Τι είναι η ψύχωση;
Η ψύχωση αναφέρεται σε μια συλλογή συμπτωμάτων που επηρεάζουν το μυαλό, όπου έχει υπάρξει κάποια απώλεια επαφής με την πραγματικότητα. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου ψύχωσης, οι σκέψεις και οι αντιλήψεις ενός ατόμου διαταράσσονται και μπορεί να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τι είναι πραγματικό και τι όχι.
Γιατί κάποιος είναι σχιζοφρενής; Πού οφείλεται;
Γενετικοί παράγοντες:
Η σχιζοφρένεια μπορεί να είναι κληρονομική. Ωστόσο, μόνο και μόνο επειδή ένα μέλος της οικογένειας έχει σχιζοφρένεια, δεν σημαίνει ότι θα την έχουν και άλλα μέλη της οικογένειας. Μελέτες δείχνουν ότι πολλά διαφορετικά γονίδια μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να αναπτύξει σχιζοφρένεια, αλλά ότι κανένα μεμονωμένο γονίδιο δεν προκαλεί τη διαταραχή.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες:
Έχει βρεθεί ότι ένας συνδυασμός γενετικών παραγόντων και πτυχών του περιβάλλοντος και των εμπειριών της ζωής ενός ατόμου μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην ανάπτυξη της σχιζοφρένειας. Ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι η φτώχεια, το άγχος και η πίεση της καθημερινότητας, η έκθεση σε ιούς ακόμα και η ανθυγιεινή διατρόφη της μήτερας κατά την κύηση.
Νευρολογικοί παράγοντες:
Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με σχιζοφρένεια εμφανίζουν διαφορετικό εγκέφαλο, ως προς την δομή και τη χημεία του, σε σχέση με τον εγκέφαλο υγιών ατόμων. Έχει παρατηρηθεί ότι στα άτομα με σχιζοφρένεια, υπάρχει μείωση του όγκου του εγκεφάλου και μάλιστα μικρότερη από αυτή που προκαλεί η νόσος του Alzheimer, στο μετωπιαίο φλοιό και τον κροταφικό λοβό. Δεν είναι βέβαιο εάν αυτές οι διαφορές προϋπήρχαν ή εμφανίστηκαν μετά την ασθένεια. Επειδή τα νευρικά κυκλώματα μεταβάλλονται, έχει προταθεί εναλλακτικά ότι η σχιζοφρένεια θα πρέπει να θεωρηθεί ως μία συλλογή νευροαναπτυξιακών διαταραχών. Όσον αφορά στη χημεία του εγκεφάλου, η φαινοθειαζίνη (που υπάρχει στη μεσομεταιχμιακή οδό του εγκεφάλου και μειώνει τα ψυχωτικά συμπτώματα) εμποδίζει την υπερβολική δραστηριότητα των κυτταρικών υποδοχέων D2 (υποδοχείς ντοπαμίνης) των οποίων η υπερβολική δραστηριότητα θεωρείται ότι αποτελεί αιτία της σχιζοφρένειας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας;
Τα συμπτώματα τις σχιζοφρένειας χωρίζονται σε τρείς μεγάλες κατηγορίες:
Ψυχωτικά συμπτώματα ή Θετικά:
Τα ψυχωτικά συμπτώματα περιλαμβάνουν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο σκέφτεται, ενεργεί και βιώνει τον κόσμο. Τα άτομα με ψυχωτικά συμπτώματα μπορεί να χάσουν την κοινή αίσθηση της πραγματικότητας με τους άλλους και να βιώσουν τον κόσμο με παραμορφωμένο τρόπο. Για μερικούς ανθρώπους, αυτά τα συμπτώματα έρχονται και παρέρχονται. Για άλλους, τα συμπτώματα γίνονται σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Τα ψυχωτικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Ψευδαισθήσεις: Όταν ένα άτομο βλέπει, ακούει, μυρίζει, γεύεται ή αισθάνεται πράγματα που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Η ακρόαση φωνών είναι συνηθισμένη για άτομα με σχιζοφρένεια. Οι άνθρωποι που ακούν φωνές μπορεί να τις ακούν για μεγάλο χρονικό διάστημα προτού η οικογένεια ή οι φίλοι παρατηρήσουν κάποιο πρόβλημα.
-
Παραισθήσεις: Όταν ένα άτομο έχει ισχυρές πεποιθήσεις που δεν είναι αληθινές και μπορεί να φαίνονται παράλογες στους άλλους. Για παράδειγμα, τα άτομα που βιώνουν αυταπάτες μπορεί να πιστεύουν ότι οι άνθρωποι στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση στέλνουν ειδικά μηνύματα που απαιτούν συγκεκριμένη απάντηση ή μπορεί να πιστεύουν ότι κινδυνεύουν ή ότι άλλοι προσπαθούν να τους βλάψουν.
-
Διαταραχή της σκέψης: Όταν ένα άτομο έχει τρόπους σκέψης που είναι ασυνήθιστοι ή παράλογοι. Τα άτομα με διαταραχή σκέψης μπορεί να έχουν πρόβλημα να οργανώσουν τις σκέψεις και την ομιλία τους. Μερικές φορές ένα άτομο θα σταματήσει να μιλάει στη μέση μιας σκέψης, θα μεταπηδήσει από θέμα σε θέμα ή θα φτιάξει λέξεις που δεν έχουν νόημα.
-
Κινητική διαταραχή: Όταν ένα άτομο εμφανίζει μη φυσιολογικές κινήσεις του σώματος. Τα άτομα με κινητική διαταραχή μπορεί να επαναλαμβάνουν ορισμένες κινήσεις ξανά και ξανά.
Αρνητικά συμπτώματα:
Τα αρνητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν απώλεια κινήτρων, ενδιαφέροντος ή απόλαυσης στις καθημερινές δραστηριότητες, απόσυρση από την κοινωνική ζωή, δυσκολία στην επίδειξη συναισθημάτων και καθημερινή δυσλειτουργικότητα.
Συγκεκριμένα:
-
Δυσκολία στον προγραμματισμό και την παραμονή σε δραστηριότητες, όπως τα ψώνια
-
Δυσκολία στην πρόβλεψη και την αίσθηση ευχαρίστησης στην καθημερινή ζωή
-
Θαμπή φωνή και περιορισμένες εκφράσεις προσώπου
-
Αποφυγή κοινωνικής αλληλεπίδρασης ή αλληλεπίδρασης με κοινωνικά άβολους τρόπους
-
Υποτονικότητα και σπατάλη πολύ χρόνου σε παθητικές δραστηριότητες. Σε ακραίες περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να σταματήσει να κινείται ή να μιλάει για λίγο. Αυτή η κατάσταση είναι σπάνια και ονομάζεται κατατονία.
Αυτά τα συμπτώματα μερικές φορές μπερδεύονται με συμπτώματα κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών ασθενειών.
Γνωστικά συμπτώματα:
Τα γνωστικά συμπτώματα περιλαμβάνουν προβλήματα στην προσοχή, τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να δυσκολέψουν την παρακολούθηση μιας συνομιλίας, την εκμάθηση νέων πραγμάτων ή την απομνημόνευση των ραντεβού. Το επίπεδο γνωστικής λειτουργίας ενός ατόμου είναι ένας από τους καλύτερους προγνωστικούς παράγοντες της καθημερινής του λειτουργίας. Η γνωστική λειτουργία αξιολογείται με τη χρήση ειδικών τεστ. Τα γνωστικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
-
Προβλήματα με την επεξεργασία πληροφοριών για τη λήψη αποφάσεων
-
Δυσκολία στη χρήση πληροφοριών αμέσως μετά την εκμάθησή τους
-
Δυσκολία στην εστίαση και την προσοχή σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο
Επιπλέον, τα περισσότερα άτομα με σχιζοφρένεια δεν είναι βίαια, και είναι περισσότερο πιθανόν να κινδυνέψουν οι ίδιοι από άλλους, λόγω της κατάστασής τους. Για τα άτομα με σχιζοφρένεια, ο κίνδυνος του αυτοτραυματισμού και βίας προς τους άλλους είναι μεγαλύτερος μόνο όταν η ασθένεια δεν αντιμετωπίζεται. Είναι σημαντικό τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα να λάβουν θεραπεία όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Θεραπεύονται ποτέ τα άτομα με σχιζοφρένεια;
Δυστυχώς, η σχιζοφρένεια δεν γιατρεύεται, όμως πολλοί ασθενείς τα πάνε καλά με ελάχιστα συμπτώματα. Μια ποικιλία αντιψυχωσικών φαρμάκων (νευροληπτικά) είναι αποτελεσματικά στη μείωση των ψυχωτικών συμπτωμάτων που υπάρχουν στην οξεία φάση της νόσου και συμβάλλουν επίσης στη μείωση της πιθανότητας μελλοντικών βίαιων επεισοδίων. Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι το λίθιο, η προπραλόλη, οι βενζοδιαζεπίνες, το βαλπροϊκό οξύ και η καρβαμαζεπίνη. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) μπορεί να είναι αποτελεσματική στην οξεία ψύχωση και την κατατονική μορφή.
Ψυχολογικές θεραπείες όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) ή η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία μπορεί να μειώσουν τα συμπτώματα και να ενισχύσουν τη λειτουργικότητα του ασθενούς, ενώ άλλες θεραπείες στοχεύουν στη μείωση του άγχους, στη δραστηριοποίηση ή στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων του.
Η διάγνωση και η θεραπεία μπορεί να περιπλέκονται από την κατάχρηση ουσιών. Τα άτομα με σχιζοφρένεια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάχρησης ναρκωτικών από τον γενικό πληθυσμό. Εάν ένα άτομο εμφανίσει σημάδια εθισμού, η θεραπεία για τον εθισμό θα πρέπει να λάβει χώρα μαζί με τη θεραπεία για τη σχιζοφρένεια.
Ένα σχετικό βίντεο που εξηγεί τι είναι η σχιζοφρένεια:
Μία συζήτηση με σχιζοφρενή ασθενή:
Παραπομπές:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/schizophrenia
https://www.psychiatry.org/patients-families/schizophrenia/what-is-schizophrenia#section_3
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia
https://www.nimh.nih.gov/health/publications/understanding-psychosis
Πόσα μας μαθαίνεις Αρίστη με τα πάντοτε ενδιαφέροντα άρθρα σου για την υγεία, εν προκειμένω για την ψυχική υγεία. Όπως και το προηγούμενο άρθρο σου για την κατάθλιψη, έτσι κι αυτό για τη σχιζοφράνεια, ενημερώνει, αφυπνίζει, ευαισθητοποιεί και συνάμα στοχεύει να ξεριζώσει στερεοτυπικές αντιλήψεις που έχουμε οι περισσότεροι για τις ψυχοσωματικές αυτές νόσους. Περιμένω με ανυπομονησία το τρίτο μέρος της τριλογίας σου για ψυχικές ασθένειες που όλοι γνωρίζουμε το όνομά τους, αλλά δυστυχώς τις αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό. Συγχαρητήρια Αρίστη και σ΄ ευχαριστούμε πολύ!
Σας ευχαριστώ πολύ!! Ο στόχος μου είναι να αφυπνίσω και χαίρομαι ιδιαίτερα που μέσα από το περιοδικό καταφέρνω, έστω και λίγο, να το κάνω!
Συγχαρητήρια για το άρθρο Αρίστη! Είναι πολύ σημαντικό να αφυπνιζόμαστε για το πώς οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε θέματα ψυχικής υγείας. Κανείς δε διαλέγει να είναι σχιζοφρενής και είναι πολύ κρίμα που χρειάζεται τα άτομα με σχιζοφρένεια να διαχειρίζονται και την αναισθησία των συνανθρώπων τους.