ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Ο μοναχικός δρόμος της αυτογνωσίας
Η αυτογνωσία θεωρείται ένα από τα πιο βασικά στοιχεία της ζωής μας. Ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή που χαρακτηρίζεται από κρίση αξιών και ηθική κατάπτωση, είναι απαραίτητο να γνωρίσουμε τον εαυτό μας με σκοπό να αντιληφθούμε τα μειονεκτήματα του χαρακτήρα μας και να οδηγηθούμε στην αυτοβελτίωση. Η αυτογνωσία μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους, είτε μέσω της μοναχικότητας είτε μέσω των κοινωνικών σχέσεων. Προσωπικά, θεωρώ αποτελεσματικότερο το δρόμο της μοναχικότητας.
Η απομόνωσή μας από τον κοινωνικό περίγυρο και η εστίαση στον εαυτό μας συμβάλλει αποτελεσματικά στην επίτευξη της αυτογνωσίας. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρείται το φαινόμενο οι άνθρωποι που βρίσκονται στο περιβάλλον μας – ακόμα και οι πλησιέστεροι συγγενείς και φίλοι – να μας αποπροσανατολίζουν από τα καίρια προσωπικά ζητήματα που μας βασανίζουν. Ακριβώς γι΄ αυτόν τον λόγο χρειάζεται συχνά να απομακρυνόμαστε από τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν, καθώς έχοντας εξασφαλίσει την ψυχική μας ηρεμία, μπορούμε αποδοτικότερα και με περισσότερη πνευματική διαύγεια να αρχίσουμε την ενδοσκόπηση που θα οδηγήσει στην αυτογνωσία. Άλλωστε, η αποκοπή από το κοινωνικό περιβάλλον -για ένα χρονικό διάστημα- συνιστά διάλειμμα από την πολύβουη καθημερινότητα και τα προβλήματά της τα οποία μας κρατούν καθηλωμένους σε περιστασιακά και συχνά ανούσια ζητήματα.
Έπειτα, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τον χρόνο αυτής της απομόνωσης, προκειμένου να ασχοληθούμε με ένα χόμπι ή να ανακαλύψουμε νέα ενδιαφέροντα σε τομείς όπως η μουσική ή ο αθλητισμός, δραστηριότητες που σε ατομικό επίπεδο λειτουργούν ψυχοθεραπευτικά κι ως εκ τούτου οδηγούν με τη σειρά τους στην αυτογνωσία.
Η μοναχικότητα συχνά ταυτίζεται με την αίσθηση της ελευθερίας, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση στο δρόμο της αναζήτησης του αληθινού εαυτού μας. Ειδικότερα, εστιάζοντας στον εαυτό μας αισθανόμαστε ελεύθεροι να πράττουμε ό,τι θέλουμε και να κυνηγάμε τα όνειρά μας, χωρίς να επηρεαζόμαστε άμεσα ή έμμεσα από κριτικές και περιορισμούς που μοιραία προκύπτουν κατα τις συναναστροφές μας. Μάλιστα, έχουμε τη δυνατότητα να αναπτύξουμε λεπτές κι ευαίσθητες πτυχές της προσωπικότητάς μας που απαιτούν προσοχή και συνεπώς οδηγούμαστε στη δημιουργική εξερεύνηση των ορίων και των δυνατοτήτων μας. Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει ο ποιοτικός αυτός χρόνος που περνάμε μόνοι μας, δεν είναι εφικτό να τα υποκαταστήσει κανενός είδους κοινωνική συναναστροφή, καθώς αν δεν ανακαλύψουμε και δεν βελτιώσουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, δεν θα μπορέσουμε ούτε να αναγνωρίσουμε την ταυτότητά μας ούτε να αναπτύξουμε ορθή κρίση αλλά ούτε και να αποκομίσουμε τα μέγιστα από το κοινωνικό μας περιβάλλον.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η αυτογνωσία περνάει μέσα από τον δρόμο της μοναχικότητας. Επομένως, δεν θα πρέπει να θεωρούμε την απόσυρση, την αυτοαπομόνωση, την εκούσια αποστασιοποίηση ως κάτι αρνητικό, αλλά αντίθετα να την επιζητούμε κάποιες στιγμές, με στόχο να ανακαλύψουμε ελεύθεροι τον αληθινό μας εαυτό και να οδηγηθούμε στην αυτοβελτίωση.
«Ο Σκεπτόμενος» Γλυπτό του François-Auguste Rodin (1840-1917)
Κ.Π. Καβάφης : Όσο μπορείς
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2: Η αυτογνωσία μέσα από τα μάτια των άλλων
Θεωρείται πως η αυτογνωσία θα πρέπει να αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους στην ζωή κάθε ατόμου. Σύμφωνα με δύο κείμενα που διάβασα σχετικά την πορεία του ανθρώπου προς την αυτογνωσία, για το ταξίδι αυτό της ανακάλυψης του εαυτού μας υπάρχουν δύο διαφορετικοί δρόμοι: ο ένας μέσω των κοινωνικών μας σχέσεων και ο άλλος μέσω της μοναχικότητας. Για την κατάκτηση της αυτογνωσίας θα επέλεγα τον δρόμο που περνά μέσα από τις σχέσεις με τα υπόλοιπα άτομα του περιβάλλοντός μου.
Αρχικά, θεωρώ πως η κοινωνικότητα είναι έμφυτο χαρακτηριστικό κάθε ανθρώπου και απαραίτητο για όλους, ακόμα και για εκείνους που χαρακτηρίζουμε αντικοινωνικούς, δηλαδή εσωστρεφείς. Όλοι μας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό έχουμε ανάγκη την κοινωνική συναναστροφή και γι΄ αυτό τα χαρακτηριστικά του εαυτού μας που επιθυμούμε να ανακαλύψουμε, δεν μπορούν να είναι άλλα από εκείνα που προκύπτουν μέσω της αλληλεπίδρασής μας με άλλους ανθρώπους.
Ο χαρακτήρας μας διαμορφώνεται εν μέρει από γονιδιακούς παράγοντες, αλλά κυρίως διαπλάθεται από τους παράγοντες του περιβάλλοντος που ζούμε. Καθημερινά καλούμαστε να αντιδράσουμε στα πιο ασήμαντα ή πιο σημαντικά περιστατικά της ζωής μας. Από τον τρόπο που αντιδρούμε αναδεικνύεται η προσωπικότητά μας και έτσι, εάν έχουμε τη διάθεση, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον αληθινό μας εαυτό.
Θεωρείται ότι η «γνωριμία» αυτή μπορεί να γίνει και με την αυτοαπομόνωση. Ωστόσο, ευρισκόμενοι σε απόσταση από τους άλλους ανθρώπους, όλα είναι πιο «ιδανικά» και υπ΄ αυτήν την έννοια ελλοχεύει ο κίνδυνος εξαγωγής συμπερασμάτων για το άτομό μας, τα οποία με την πρώτη ευκαιρία συναναστροφής διαψεύδονται… Κατά την περισυλλογή μας για την ανακάλυψη του εαυτού μας, εκλαμβάνουμε ως χαρακτηριστικά μας γνωρίσματα μόνο όσα θεωρούμε πιο θετικά, ενώ στην πράξη είναι δύσκολο να τα εφαρμόσουμε. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάποιος στοχαζόμενος μόνος του να αυτοχαρακτηριστεί ως διαλλακτικός και υποχωρητικός -γιατί αυτό είναι το πρέπον- όμως, όταν βρεθεί σε μια παρέα με διαφορετικές απόψεις, θα ανακαλύψει πως πρακτικά του είναι δύσκολο να ανεχθεί μια άλλη άποψη…
Έπειτα, άλλος ένας λόγος που η αυτογνωσία μέσω της κοινωνικής συναναστροφής είναι πιο ειλικρινής και αληθινή, είναι επειδή από τις σχέσεις μας με τους άλλους και την ανατροφοδότηση που δεχόμαστε, συνειδητοποιούμε τα πραγματικά μας γνωρίσματα. Όλοι επηρεαζόμαστε από τα ποικίλα ερεθίσματα γύρω μας, αλλά ο τρόπος που επιλέγουμε να τα επεξεργαστούμε και να δράσουμε, είναι προϊόν της προσωπικότητάς μας. Ο τρόπος λοιπόν που διαχειριζόμαστε την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος, αποτυπώνει αυθεντικά ένα μέρος του χαρακτήρα μας.
Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσωπικότητά μας είναι αυτή που δείχνουμε στους άλλους. Γι΄ αυτό και εμείς για να την ανακαλύψουμε, θα πρέπει να την παρατηρήσουμε στην αλληλεπίδρασή με τους γύρω μας. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό ως ένα πρώτο βήμα για την αυτοβελτίωσή μας.
Περι αυτογνωσίας…
«Χωρίς αυτογνωσία, χωρίς κατανόηση της λειτουργίας της μηχανής του, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, δεν μπορεί να κυβερνά τον εαυτό του και θα παραμένει πάντα σκλάβος.» Γκιόργκι Γκουρτζίεφ, 1877-1949
«Οι περισσότεροι από εμάς παραμένουμε αδαείς γύρω από τον εαυτό μας, επειδή η αυτογνωσία είναι επώδυνη και προτιμούμε την απόλαυση της ψευδαίσθησης.» Άλντους Χάξλεϋ, 1894-1963
«Η αυτογνωσία δεν είναι γνώση, αλλά ένα αφήγημα που έχει ο καθένας για τον εαυτό του.» Σιμόν ντε Μπωβουάρ, 1908-1986
THE BEATLES: I am the Walrus
Θεωρώ πως για να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του χρειάζεται να ακολουθήσει και τους δύο δρόμους. Η μοναχικότητα θα βοηθήσει να δεις καθαρά μέσα σου και η κοινωνικότητα θα βοηθήσει να αυτοπροσδιοριστείς σ΄ ένα σύνολο. «Όλα είναι δρόμος» αλλά αυτό που μετράει είναι γιατί, πότε, πώς και για πόσο θα επιλέξεις τον κάθε «δρόμο»…