Η ΦΩΤΙΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ (Δανάη Δούκα)

  ✤H ΦΩΤΙΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ✤

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

✭ Η ανακάλυψη της φωτιάς

✭ Ο ρόλος της φωτιάς στη διατροφή

✭ Ο ρόλος της φωτιάς στην κοινωνικοποίηση

✭ Η φωτιά στη μυθολογία

✭ Η καιόμενη βάτος

✭ Η συσχέτιση του Ηράκλειτου με τη φωτιά

✭ Η υπερθέρμανση του πλανήτη

Φωτιά ή πυρ αρχικά ονομάζεται η καύση που συνοδεύεται από φλόγα. Πρόκειται για μια χημική αντίδραση κατά τη διάρκεια της οποίας εκλύεται σφοδρή θερμότητα και συντηρείται σαν φλόγα, ως ορατό αποτέλεσμα της αντίδρασης αυτής.

Η φωτιά δεν αποτελεί αποκλειστικά ανακάλυψη του ανθρώπου, καθώς προϋπήρχε από τα ηφαίστεια πολύ καιρό πριν, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της Γης, εφόσον την έκαναν να υποστεί αρκετές μεταβολές ως προς τη μορφή του εδάφους της.

Κάνοντας λογικές υποθέσεις και στηριζόμενοι σε κάποια συγκεκριμένα ευρήματα, όπως την εύρεση μικροσκοπικών καλοδιατηρημένων ιχνών στάχτης από τον επικεφαλής της ομάδας ερευνητών Μάικλ Τζέιζαν, οι επιστήμονες χρονολογούν την πρώτη ανακάλυψη της φωτιάς από τον άνθρωπο περίπου 230.000 χρόνια πριν. Ωστόσο, οι απόψεις μεταξύ των ειδικών διίστανται. Κάποιοι από αυτούς μιλούν για ανακάλυψη της φωτιάς τουλάχιστον ενάμισι εκατομμύριο χρόνια πριν, ενώ άλλοι διαφωνούν προσθέτοντας πως υπάρχουν στοιχεία ότι ο άνθρωπος την ανακάλυψε κατά την Παλαιολιθική Εποχή. Συγκεφαλαιωτικά, μετά από πληθώρα μελετών, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η φωτιά άρχισε να χρησιμοποιείται κυρίως ευκαιριακά, όποτε ήταν διαθέσιμη, για παράδειγμα από κεραυνούς ή πυρκαγιές, αλλά και με απόλυτο έλεγχο από λίγες όμως ομάδες προγόνων μας. Ο απόλυτος αυτός έλεγχος και η συστηματική χρήση από τους περισσότερους ανθρώπους ξεκίνησε πριν από 500.000 έτη τουλάχιστον. Αυτό σημαίνει ότι πολύ πριν τον Homo Sapiens, o Homo Erectus (που εμφανίστηκε πριν από 1,9 εκατ. χρόνια και θεωρείται ο πιθανότερος κάτοικος του νοτιοαφρικανικού σπηλαίου) χρησιμοποιούσε τη φωτιά στην καθημερινή ζωή του.

 

Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές για το πώς έγινε η πρώτη ανακάλυψη. Ένας κεραυνός μπορεί να έβαλε φωτιά σε ένα δέντρο κοντά σε ομάδα ανθρωποειδών και έτσι να ξεκίνησαν από περιέργεια να πειραματίζονται με αυτή, ίσως για πρώτη φορά ως μέσο άμυνας απέναντι στα ανθρωποφάγα ζώα, αφού ακόμη κι αν η νοημοσύνη των πρώτων ανθρωποειδών ήταν μικρή, μπορούσε να αγγίξει το πρωτεύον ανθρώπινο ένστικτο για επιβίωση.

Στην παλαιολιθική εποχή ο άνθρωπος την ανακάλυψε περιστρέφοντας ένα ραβδί με αυξημένη ταχύτητα μέσα σε μία δέσμη ξερών χόρτων. Μ΄ αυτόν τον τρόπο ο ίδιος έμαθε για την ύπαρξή της, αλλά και χρησιμοποίησε ασυνείδητα μια θεμελιώδη αρχή της Φυσικής επιστήμης, ότι δηλαδή η τριβή παράγει θερμότητα!

Οι αρχαιότερες χρήσεις της φωτιάς φαίνεται να ήταν για φωτισμό (με δάδες) για θέρμανση και, ειδικότερα, για παρασκευή τροφής. Στα δάπεδα σπηλαίων σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης -αλλά και στην Ελλάδα- έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα εστιών και καμένα οστά που τεκμηριώνουν τη χρήση της φωτιάς για παρασκευή τροφής τουλάχιστον μισό εκατομμύριο χρόνια πριν. Επιπρόσθετα, χρειάστηκε να περάσουν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, ώσπου, μετά τη μόνιμη εγκατάσταση, ο άνθρωπος ανακάλυψε (γύρω στο 7000 π.Χ.) την τέχνη να ψήνει τον πηλό και να κατασκευάζει χρήσιμα σκεύη και ομοιώματα (ειδώλια) πραγμάτων, ζώων και ανθρώπων. Σταδιακά ανακάλυψε και τρόπους ελέγχου των θερμοκρασιών στους κλιβάνους ανάλογα με το είδος του πηλού ή του σκεύους που επιθυμούσε να κατασκευάσει. Έτσι, γύρω στο 4000 π.Χ. στη Μεσοποταμία, κατόρθωσε να παραγάγει γυαλί που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται για την κάλυψη πολλών αναγκών. Παράλληλα κι εμείς οι ίδιοι κατά τη σημερινή εποχή χρησιμοποιούμε τη φωτιά για μαγειρική και ζεστασιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι σόμπες και τα τζάκια.

Έχει παρατηρηθεί και στις σύγχρονες πυρκαγιές ότι πολλά αρπαχτικά πτηνά εκμεταλλεύονται την πυρκαγιά για να κυνηγήσουν άλλα πτηνά και έντομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από αυτήν. Επιπλέον, τα αρπακτικά της ξηράς βρίσκουν αφορμή για κυνήγι, ενώ όλα τα ζώα, φυτοφάγα και σαρκοφάγα, έχει παρατηρηθεί πως απολαμβάνουν να κάθονται κοντά σε μισοσβησμένες εστίες φωτιάς για να ζεσταθούν…

H φωτιά μας φέρνει όλους πιο κοντά εξαιτίας της θερμότητας, και των χρήσεων που προσφέρει είτε σε ένα σπίτι είτε σε μια παρέα, όπως στην φωτογραφία παραπάνω! Γυρίζοντας πίσω στην προϊστορική εποχή όμως, είναι σαφές πως η φωτιά -η εστία- έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου. Ο ίδιος αφού πειραματίστηκε με εκείνη και τη χρησιμοποίησε, προφανώς επιδίωξε εν τη αγνοία του να έρθει κοντά με άλλα όμοια ανθρωποειδή, τα οποία θα είχαν παραμείνει έκπληκτα με το καινούριο γι’ αυτά φαινόμενο! Συνεπώς, με την πάροδο του χρόνου εκείνα «έσμιξαν» και οδηγήθηκαν στην αναπαραγωγή του είδους τους, οπότε κατά κάποιον τρόπο οφείλουμε ακόμη και την ίδια την ύπαρξή μας στη φωτιά!

 ｡ﾟ❃ུ۪ Μύθος Προμηθέα ❀ུ۪ ﾟ｡

Όταν οι θεοί έφτιαξαν τους ανθρώπους και τα ζώα, ο Δίας έδωσε στους Τιτάνες, Προμηθέα και Επιμηθέα, ένα καλάθι με χαρίσματα, για να τα μοιράσουν δίκαια, ώστε να γίνει η ζωή όλων των πλασμάτων πιο εύκολη. Ο Επιμηθέας, βιαστικός ών, χάρισε όλα τα δώρα του καλαθιού στα ζώα και έτσι, όταν ήρθε η σειρά του Προμηθέα, δεν υπήρχε τίποτα μέσα στο καλάθι, για να μοιράσει στους ανθρώπους… Τότε ο Προμηθέας αποφάσισε να ανέβει στον Όλυμπο, για να συζητήσει το πρόβλημα με τον Δία. Εκεί παρατήρησε ότι οι Θεοί χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να μαγειρέψουν και να ζεσταθούν. «Αυτό είναι το πιο πολύτιμο δώρο και μπορεί να αλλάξει τελείως τη ζωή των ανθρώπων» σκέφτηκε ο Προμηθέας και ζήτησε από τον Δία να του δώσει τη φωτιά. Ο Δίας όμως αρνήθηκε κι έτσι ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά και τη μοίρασε στους ανθρώπους. Όταν ο Δίας κατάλαβε ότι ο Προμηθέας είχε κλέψει τη φωτιά, ζήτησε από τον Ήφαιστο, να κατασκευάσει σιδερένια δεσμά και τον τιμώρησε, δένοντάς τον σ΄ έναν βράχο πάνω στο βουνό του Καυκάσου, όπου ένας αετός πήγαινε κάθε μέρα και του έτρωγε το ήπαρ (το συκώτι θεωρούνταν από τους αρχαίους ως έδρα των συναισθημάτων)… Πλήρωσε έτσι πολύ ακριβά τη φιλανθρωπική του στάση, μέχρι που ήρθε ο Ηρακλής και των ελευθέρωσε από τα δεσμά.

Η Καιόμενη Βάτος

Ο Μωυσής είχε φτάσει στο βουνό Χωρήβ για να βρει χορτάρι για τα πρόβατά του. Εκεί είδε έναν θάμνο που είχε πιάσει φωτιά, αλλά δεν καιγόταν! «Περίεργο» σκέφτηκε ο Μωυσής. «Θα πάω πιο κοντά να δω καλύτερα». Όταν πλησίασε, ακούστηκε μια φωνή από τον θάμνο που έλεγε: «Μη πλησιάσεις περισσότερο. Βγάλε τα σανδάλια σου, γιατί στέκεσαι σε άγιο έδαφος». Ήταν ο Θεός που μιλούσε μέσω ενός Αγγέλου, και γι΄ αυτό ο Μωυσής κάλυψε το πρόσωπό του. Ο Θεός είπε στη συνέχεια: «Έχω δει τα παθήματα του λαού μου στην Αίγυπτο. Γι΄ αυτό θα τους ελευθερώσω, κι εσύ είσαι εκείνος που στέλνω για να βγάλει το λαό μου από την Αίγυπτο!». Ο Ιεχωβά επρόκειτο να φέρει τον λαό του στην όμορφη Γη Χαναάν. Ο Μωυσής όμως, είπε: «Εγώ είμαι ένα τίποτα. Πώς μπορώ να το κάνω αυτό; Κι ας υποθέσουμε ότι πηγαίνω. Οι Ισραηλίτες θα με ρωτήσουν ποιος με έστειλε, και τότε, τι θα τους πω;». «Αυτό θα πεις» απάντησε ο Θεός. «Ο Ιεχωβά, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και Θεός του Ιακώβ με έστειλε σε εσάς». Και ο Ιαχβέ πρόσθεσε: «Αυτό είναι το όνομά μου για πάντα». «Ας υποθέσουμε, όμως, ότι δεν με πιστεύουν όταν τους πω ότι εσύ με έστειλες» απάντησε ο Μωυσής. «Τι είναι αυτό στο χέρι σου;» ρώτησε ο Θεός. Ο Μωυσής απάντησε: «Ραβδί». «Ρίξε το στο έδαφος» είπε ο Θεός. Μόλις ο Μωυσής το έριξε, το ραβδί έγινε φίδι. Ο Ιεχωβά παρουσίασε κατόπιν στον Μωυσή άλλο ένα θαύμα, λέγοντας: «Βάλε το χέρι σου μέσα στο χιτώνα σου». Ο Μωυσής το έβαλε και όταν το έβγαλε έξω ήταν λευκό σαν χιόνι! Το χέρι φαινόταν σαν να είχε πάθει μια κακή αρρώστια που λέγεται λέπρα. Στη συνέχεια, ο Ιεχωβά έδωσε στον Μωυσή τη δύναμη να κάνει ένα τρίτο θαύμα. Τελικά του είπε: «Όταν κάνεις αυτά τα θαύματα, οι Ισραηλίτες θα πιστέψουν ότι εγώ σε έστειλα». Έπειτα, ο Μωυσής πήγε στο σπίτι και είπε στον Ιοθόρ: «Σε παρακαλώ, άφησέ με να επιστρέψω στους συγγενείς μου στην Αίγυπτο, για να δω πώς είναι». Έτσι λοιπόν, ο Ιοθόρ αποχαιρέτησε τον Μωυσή, ο οποίος άρχισε το ταξίδι της επιστροφής του στην Αίγυπτο.

Ηράκλειτος: Ο «σκοτεινός» φιλόσοφος που μίλησε για τη φωτιά

«Κόσμον τόνδε, τον αυτόν απάντων , ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ΄ήν αεί και εστίν και έσται πυρ αείζωον, απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα».

Το παραπάνω κομμάτι αποτελεί απόσπασμα στο σύγγραμμα του Ηρακλείτου «Περί φύσεως», χωρίς ακριβείς αποδείξεις, με χτυπητούς αφορισμούς, σύντομους, που να μοιάζουν σαν χρησμοί. Για το ύφος του αυτό τον ονόμασαν «σκοτεινό».

Οι απόψεις του με αναφορά στη φωτιά είναι οι εξής:

Όλα δημιουργούνται από τη φωτιά και διαλύονται από τη φωτιά. Όλα γίνονται σύμφωνα με τις επιταγές της ειμαρμένης, και τα όντα εναρμονίζονται δια της εναντιοδρομίας. Τα πάντα είναι γεμάτα από ψυχές κι από θεϊκά όντα. Μίλησε ακόμα και για όσα συμβαίνουν στο σύμπαν και είπε ότι το μέγεθος του Ήλιου είναι τόσο, όσο φαίνεται…

Η φωτιά είναι στοιχείο και τα πάντα μεταβάλλονται με τη φωτιά και γίνονται με αραίωση και πύκνωση. Όλα γίνονται σύμφωνα με τις αντιθέσεις και τα πάντα ρέουν σαν ποτάμι. Το σύμπαν είναι πεπερασμένο και ο Κόσμος ένας. Γεννιέται ο ίδιος από τη φωτιά και εκπυρώνεται πάλι σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα που εναλλάσσονται αιώνια. Από τα αντίθετα αυτό που οδηγεί στη γένεση λέγεται έρις και αυτό που οδηγεί σε εκπύρωση (μετατροπή σε φωτιά) λέγεται συμφωνία και ειρήνη. Η μεταβολή είναι οδός προς τα πάνω και προς τα κάτω και ο κόσμος δημιουργείται σύμφωνα με αυτήν. Η φωτιά με την πύκνωσή της υγροποιείται και με τη συγκέντρωσή της σχηματίζεται το νερό. Μιλά ακόμη για φωτεινές αναθυμιάσεις που σχηματίζουν φλόγες, οι οποίες είναι τα αστέρια.

ꕥ Η θεωρία του Ηράκλειτου και η ιστορία της καιόμενης βάτου συνδέονται μεταξύ τους βγάζοντας ένα κοινό συμπέρασμα. Το Αέναον Πυρ, η κοσμική φωτιά που γεννιέται συνεχώς είναι η πηγή της δημιουργίας του σύμπαντος, κι επομένως μπορούμε να συμπεράνουμε ότι κι ο Ηράκλειτος πιθανώς να αναφέρεται στον Θεό, ενώ η έκφραση του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη ταυτίζεται με την Καιόμενη Βάτο.

 ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ – Ένα -κυριολεκτικά- φλέγον ζήτημα…

Ο όρος υπερθέρμανση του πλανήτη δηλώνει μια ειδική περίπτωση κλιματικής μεταβολής και αναφέρεται στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και των ωκεανών της Γης.

Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί  0.2 °C από τα τέλη του 19ου αιώνα κι η αύξηση αυτή οφείλεται σημαντικά στην ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών. Σχετικά με τις κλιματικές μεταβολές που αναμένονται μελλοντικά, επικρατεί ένα σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας σε επίπεδο επιστημονικών προβλέψεων. Το θέμα αποτελεί σίγουρα ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό ζήτημα, που σχετίζεται με την ανάγκη λήψης πολιτικών μέτρων αντιμετώπισης του προβλήματος της παγκόσμιας θέρμανσης εκ μέρους του συνόλου των κυβερνήσεων.

Το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη ξεκίνησε γύρω στις 2 τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα λόγω της ανάπτυξης των εργοστασίων και της χρήσης αυτοκινήτων. Τα κυριότερα αέρια που προκαλούν αυτό το φαινόμενο είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, τα φθοριούχα αέρια και το μονοξείδιο του αζώτου. Οι επιπτώσεις του φαινομένου είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, το λειώσιμο των πάγων, η αλλαγή του κλίματος της Γης και η ξηρασία.

Η πλειονότητα των νέων σε ολόκληρο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια έχει ευαισθητοποιηθεί σημαντικά σχετικά με αυτό το ζήτημα και πήρε την απόφαση να οργανώνει διαδηλώσεις με κοινό στόχο ενα βιώσιμο μέλλον!

   

Το κλίμα αλλάζει. Εμείς, γιατί όχι;
Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…

Πηγές πληροφοριών αποτέλεσαν οι παρακάτω ιστοσελίδες :

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B8%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7

https://theancientwebgreece.wordpress.com/2015/07/12/%ce%b7%cf%81%ce%ac%ce%ba%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%84%ce%bf%cf%82-%ce%bf-%cf%86%ce%b9%ce%bb%cf%8c%cf%83%ce%bf%cf%86%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b1%ce%ad%ce%bd%ce%b1%ce%b7%cf%82-%ce%ba%ce%af%ce%bd/

https://www.kathimerini.gr/culture/359053/i-archaiologia-tis-fotias/

https://www.skeftomai.gr/forum/index.php?topic=972.0