Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ (Αρίστη Αποστολοπούλου)

Όρκος του Ιπποκράτη

Απόδοση στα νέα ελληνικά:

Ορκίζομαι στον Απόλλωνα τον Ιατρό και στον Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και σ΄ όλους τους Θεούς επικαλούμενος την μαρτυρία τους, να τηρήσω πιστά κατά τη δύναμη και την κρίση μου αυτόν τον όρκο και το συμβόλαιό μου αυτό. Να θεωρώ αυτόν που μου δίδαξε αυτήν την τέχνη ίσο με τους γονείς μου και να μοιραστώ μαζί του τα υπάρχοντά μου και τα χρήματά μου αν έχει ανάγκη φροντίδας. Να θεωρώ τους απογόνους του ίσους με τ΄ αδέλφια μου και να τους διδάξω την τέχνη αυτή, αν θέλουν να τη μάθουν, χωρίς αμοιβή και συμβόλαιο, και να μεταδώσω με παραγγελίες, οδηγίες και συμβουλές όλη την υπόλοιπη γνώση μου και στα παιδιά μου και στα παιδιά εκείνου που με δίδαξε και στους άλλους μαθητές που έχουν κάνει γραπτή συμφωνία μαζί μου και σ΄ αυτούς που έχουν ορκισθεί στον ιατρικό νόμο και σε κανέναν άλλο, και να θεραπεύω τους πάσχοντες κατά τη δύναμή μου και την κρίση μου χωρίς ποτέ, εκουσίως, να τους βλάψω ή να τους αδικήσω. Και να μη δώσω ποτέ σε κανέναν -έστω κι αν μου το ζητήσει- θανατηφόρο φάρμακο, ούτε να δώσω ποτέ τέτοια συμβουλή. Ομοίως να μη δώσω ποτέ σε γυναίκα φάρμακο για ν΄ αποβάλει. Να διατηρήσω δε τη ζωή μου και την τέχνη μου καθαρή και αγνή. Και να μη χειρουργήσω πάσχοντες από λίθους, αλλά ν΄ αφήσω την πράξη αυτή για τους ειδικούς. Και σ΄ όποια σπίτια κι αν μπω, να μπω για την ωφέλεια των πασχόντων αποφεύγοντας κάθε εκούσια αδικία και βλάβη και κάθε γενετήσια πράξη και με γυναίκες και με άνδρες, ελεύθερους και δούλους. Και ό,τι δω ή ακούσω κατά την άσκηση του επαγγέλματός μου, ή κι εκτός, για τη ζωή των ανθρώπων, που δεν πρέπει ποτέ να κοινοποιηθεί, να σιωπήσω και να το τηρήσω μυστικό. Αν τον όρκο μου αυτόν τηρήσω πιστά και δεν τον αθετήσω, είθε ν΄ απολαύσω για πάντα την εκτίμηση όλων των ανθρώπων για τη ζωή μου και για την τέχνη μου. Αν όμως παραβώ και αθετήσω τον όρκο μου, να υποστώ τα αντίθετα από αυτά.

Ορισμένα τμήματα του όρκου έχουν αλλάξει ή και αφαιρεθεί με τον καιρό από διάφορες ιατρικές σχολές και χώρες. Μερικές σχολές δίνουν κάποια αποσπάσματα του όρκου, αλλά πολύ λίγες τον δίνουν ολόκληρο στην αρχαία του μορφή, η οποία απαγόρευε στους περισσότερους γενικούς ιατρούς την έκτρωση, την ευθανασία και τη χειρουργική.

Παρακάτω θα αναφερθώ σε μερικά χωρία ειδικότερα, για να γίνουν κατανοητές οι συγκλίσεις κι οι αποκλίσεις της σημερινής ιατρικής ηθικής:

1. Να μεταδίδω τους κανόνες ηθικής, την προφορική διδασκαλία και όλες τις άλλες ιατρικές γνώσεις στους γιους μου, στους γιους του δασκάλου μου και στους εγγεγραμμένους μαθητές που πήραν τον ιατρικό όρκο, αλλά σε κανέναν άλλο: Στο παρελθόν οι ιατρικές σχολές έδειχναν προνομιακή μεταχείριση στα παιδιά ιατρών.

2. Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη: Αυτή είναι η πρόθεση κάθε ιατρού, ωστόσο αυτός ο όρος παρακάμπτεται στις χώρες που πλέον επιτρέπεται η ευθανασία.

3. Θα αποφύγω να βλάψω την ηθική της κοινωνίας μου: Σε πολλές χώρες μπορεί να αφαιρεθεί η άδεια εξάσκησης του επαγγέλματος, αν κάποιος ιατρός βλάψει την ηθική της κοινωνίας.

4. Δεν θα βλάψω κανέναν εσκεμμένα για τα συμφέροντα κάποιου τρίτου: Οι ιατρικοί οργανισμοί παγκοσμίως έχουν αποδοκιμάσει την παρουσία ιατρών στις νόμιμες εκτελέσεις. Ωστόσο, σ΄ έναν μικρό αριθμό περιπτώσεων, ένας ιατρός μπορεί να προκαλέσει ευθανασία με τη συγκατάθεση του ιδίου καθώς και του ασθενούς.

5. Να αποφεύγω να κάνω πράγματα που άλλες ειδικότητες μπορούν να χειριστούν καλύτερα: Η «λιθίαση» που αναφέρεται στον όρκο σημαίνει πέτρες των νεφρών και της ουροδόχου κύστης, η αφαίρεση των οποίων γίνεται μόνο από χειρουργούς. Η χειρουργική δεν είχε αναγνωρισθεί ως ειδικότητα εκείνη την εποχή. Αυτή η πρόταση τώρα εκλαμβάνεται εννοιολογικά ως ενσυνείδητη παραδοχή ότι ένας ιατρός δεν μπορεί να είναι ειδικός σε πολλές περιοχές. Επίσης, δείχνει την ιστορική διαφορά μεταξύ των χειρουργών και των ιατρών.

6. Να μεριμνώ για το καλό του ασθενούς ως πρώτη προτεραιότητα: Μπορεί να υπάρχουν πολλές συγκρουόμενες «καλές προθέσεις», όπως το καλό της κοινότητας, η συντήρηση των οικονομικών πόρων, η στήριξη του συστήματος δικαιοσύνης ή απλά το να βγάλει χρήματα ο ιατρός…

7. Να αποφεύγω να διατηρώ σεξουαλικές σχέσεις ή άλλους ανάρμοστους δεσμούς με τον ασθενή ή με την οικογένεια του ασθενούς: Καλό είναι να μην εμπλέκεται άμεσα συναισθηματικά ή ερωτικά ο γιατρός με έναν/μία ασθενή του, αλλά δεν υπάρχει σήμερα κάποιος ποινικός περιορισμός που να καθιστά κάτι τέτοιο ασυμβίβαστο..

Παρ” όλο που είναι περισσότερο ιστορικής και ηθικής αξίας, ο όρκος θεωρείται ως τελετή περάσματος γι΄ αυτούς που ασκούν την ιατρική, ωστόσο δεν είναι πλέον αναγκαστικός και δε λαμβάνεται απ’ όλους τους ιατρούς.

Πρωτότυπο κείμενο:

Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρὸν, καὶ Ἀσκληπιὸν, καὶ Ὑγείαν, καὶ Πανάκειαν, καὶ θεοὺς πάντας τε καὶ πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν ὅρκον τόνδε καὶ ξυγγραφὴν τήνδε.

Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καὶ βίου κοινώσασθαι, καὶ χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι, καὶ γένος τὸ ἐξ ωὐτέου ἀδελφοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄῤῥεσι, καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην, ἢν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καὶ ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καὶ ἀκροήσιος καὶ τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσί τε ἐμοῖσι, καὶ τοῖσι τοῦ ἐμὲ διδάξαντος, καὶ μαθηταῖσι συγγεγραμμένοισί τε καὶ ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικῷ, ἄλλῳ δὲ οὐδενί.

Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ” ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν.

Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω. Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.

Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξιος τῆσδε.

Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ” ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορίης, τῆς τε ἄλλης καὶ ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καὶ ἀνδρῴων, ἐλευθέρων τε καὶ δούλων.

Ἃ δ” ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα.

Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρασθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρόνον. παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων.