Όταν παρακολουθούμε μια πολιτισμική εκδήλωση ιστορικού ενδιαφέροντος, όταν διαβάζουμε ιστορικά βιβλία αλλά και κάθε φορά που μελετούμε την ιστορία, ερχόμαστε σε επαφή με ένα οποιοδήποτε είδος ιστορικής πηγής. Η οποιαδήποτε πραγμάτευση του παρελθόντος, κατά πάσα πιθανότητα, εμπεριέχει και κάποιο κείμενο, κάποια εικόνα, κάποιο στοιχείο της εν λόγω εποχής, που ταξίδεψε έως το σήμερα. Επιθυμώ εντούτοις να θέσω το ερώτημα: θα μπορούσε μια παλιά εφημερίδα να είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική πηγή;
Για να είμαι ειλικρινής, εξεπλάγην ευχάριστα όταν έμαθα ότι η εφημερίδα «Καθημερινή», μαζί με την κυριακάτικη έκδοσή της, επανεκδίδει και προσφέρει στους αναγνώστες της και παλαιές της φύλλα, κάποια εκ των οποίων είχαν εκδοθεί περισσότερο και από 100 χρόνια από το σήμερα. Οι εφημερίδες αυτές είναι διαφορετικής φύσης από τη συνηθισμένη ιστορική πηγή την οποία έχουμε συνηθίσει. Στις μέρες μας ο Τύπος αντιμετωπίζεται – ιδιαίτερα από εμάς τους νέους – ως κάτι ξεπερασμένο, ως ένα παλαιό πλέον ενημερωτικό μέσο που σπαράζοντας παλεύει για να μείνει στην επιφάνεια της τρικυμιώδους θάλασσας της σύγχρονης βιομηχανίας της ενημέρωσης. Μπορεί να μας προβληματίζει, συνεπώς, το μέλλον της έντυπης εφημερίδας, αλλά σχεδόν ποτέ δεν αναλογιζόμαστε τι έχει προσφέρει στο παρελθόν.
Το πρώτο πράγμα που μού ήρθε στο μυαλό ήταν να συγκρίνω τις παλιές εφημερίδες με τις καινούργιες. Και από αυτή τη σύγκριση κανείς μπορεί να διαπιστώσει πολλά. Οι βασικές διαφορές που διαπίστωσα ήταν οι εφημερίδες του παρελθόντος ήταν πολύ μικρότερες, σε έκταση, από τις σημερινές και περιείχαν πολύ λιγότερες φωτογραφίες. Επίσης, ο τρόπος με τον οποίο ενημέρωναν ήταν πιο «προσανατολισμένος». Το ενημερωτικό πλαίσιο, συγκριτικά με σήμερα, ήταν πιο περιορισμένο ως προς την ιδεολογική κατεύθυνση που ακολουθούσε η κάθε εφημερίδα, ή ακόμη και αν αυτό δεν ισχύει, τουλάχιστον οι σημερινές εφημερίδες προσπαθούν να ενημερώσουν με την ιδεολογική τους χροιά όσο το δυνατό λιγότερο εμφανή.
Μόνο και από την εξωτερική μορφή τους, οι ιστορικές πηγές μάς ενημερώνουν για τις τάσεις των εποχών τους. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πως ο πραγματικός ιστορικός πλούτος των πηγών έγκειται στο περιεχόμενό τους. Οι αφηγήσεις, τα πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα, οι ιδέες της εποχής, όλα όσα μπορεί να προσφέρει ένα γραπτό κείμενο αποτελούν καθαρούς εκφραστές των γεγονότων και των τάσεων του παρελθόντος, των συμφερόντων και των στόχων επιφανών ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Οι ιστορικές πηγές, έχοντας αποθηκεύσει τα δεδομένα της ιστορίας, είναι αυτές που μας δίνουν μια ολική εικόνα του παρελθόντος. Σε αυτές θα ανατρέξουμε για να μάθουμε τις σκέψεις και την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων, και γι’ αυτό το λόγο η στοχευόμενη μελέτη τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορική έρευνα και αναζήτηση.
Θεωρώ, συνεπώς, πως οι παλαιές εφημερίδες αποτελούν ιστορικές πηγές απαράμιλλης αξίας. Φέρουν στις σελίδες τους εικόνες, πολιτικά άρθρα, διαφημίσεις πολιτισμικών εκδηλώσεων, αποφθέγματα. Ενδιαφέροντα στοιχεία ποικίλων ειδών που μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ιστορική επιστήμη.
Τεκέογλου Άγγελος, Β τάξη
