Της Κατερίνας Κεχαγιά, μαθήτριας της Α” τάξης

ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα διατήρησε  τη  διαχρονικότητά της  στο πέρασμα των αιώνων  και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι  πολλές λέξεις και φράσεις της καθημερινότητάς μας προέρχονται αυτούσιες από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Tις χρησιμοποιούμε στον γραπτό και προφορικό μας λόγο, όπως έκαναν και οι πρόγονοί μας 2500 και πλέον χρόνια πριν. Παρακάτω δίνονται τέτοιες φράσεις, που επιβιώνουν στον καθημερινό μας λόγο, καθώς και η ερμηνεία τους.

 
- Από μηχανής θεός:

Η φράση παραπέμπει  σε μη αναμενόμενη βοήθεια σε κάποιο πρόβλημα ή σε κάποια δύσκολη κατάσταση και προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα, που χρησιμοποιούσαν οι τραγικοί ποιητές όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στη πλοκή του έργου. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, λοιπόν, εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός).

 

- Αρχή άνδρα δείκνυσι:

Με την παραπάνω φράση εννοούμε ότι οι πράξεις χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο, στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής…. Αντιγόνη 62)

 
- Ασκοί του Αιόλου:

Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις επικείμενων  δεινών. Είναι γνωστό ότι  ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα, ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)

 
- Αχίλλειος πτέρνα:

Με τη φράση αυτή αναφερόμαστε στο αδύνατο σημείο κάποιου. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν τον βύθιζε στο αθάνατο νερό η μητέρα του, επειδή τον κρατούσε από τη φτέρνα, στο συγκεκριμένο σημείο του σώματός του παρέμεινε θνητός.

 

- Βίος αβίωτος :  

΄Ετσι χαρακτηρίζουμε μια  ζωή ανυπόφορη. (Χίλων ο Λακεδαιμόνιος)

 

- Γη και ύδωρ:
Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής και δηλώνει την άνευ όρων παράδοση. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18

 

- Γόρδιος δεσμός:

Αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα πολύπλοκο κόμπο, τον «γόρδιο δεσμό», τον οποίον σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3)

 

- Διέβην τον Ρουβίκωνα :

Η φράση συνηθίζεται σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση και αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.

 

- Δρακόντεια μέτρα:

Αναφέρεται σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών μέτρων. Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα (7ος αιώνας π.Χ), αρχαίο νομοθέτη των Αθηνών, ο οποίος ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε.

 

- Έπεα πτερόεντα:

 Πρόκειται για ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια όταν εκστομίζονται τα παίρνει ο αέρας. (Ομήρου Ιλιάδα Α 201)

 
- Ες αύριον τα σπουδαία:

Συνηθίζεται σε περιπτώσεις στις οποίες αναβάλλουμε τα σοβαρά ζητήματα.
Τη φράση είπε ο Θηβαίος  Αρχίας, όταν έλαβε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. (Πλουτάρχου Πελοπ. 10)

- Ή ταν ή επί τας :

Ή θα την φέρεις νικητής (την ασπίδα) ή θα σε φέρουν επάνω της νεκρό. Με τη φράση εννοούμε ή θα επιτύχουμε, ή θα αποτύχουμε.
Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. (Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16)

 

- Ήξεις αφήξεις:

Λέγεται όταν κάποιος αλλάζει συνεχώς γνώμη. Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών.

 

- Κέρβερος:

Σημαίνει τον πολύ Σκληρό και προέρχεται από το ομώνυμο τέρας που φύλαγε τον Άδη και δεν επέτρεπε την είσοδο.

 

- Κέρας Αμαλθείας:
Η φράση προέρχεται από περιστατικό όπου η Αμάλθεια έτρεφε το μικρό Δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι και παραπέμπει σε πλούτο υλικών αγαθών.

 

- Και συ τέκνον Βρούτε:

Φράση που απευθύνεται σε πρόσωπα που προδίδουν την εμπιστοσύνη μας. Την είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.

 

- Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα:

Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται για την επίτευξη  μεγάλων  κατορθωμάτων και καλούνται να το επιβεβαιώσουν. Η φράση προέρχεται από Αισώπειο μύθο σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν, ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. (Αισώπου Μύθοι «Ανήρ Κομπαστής»)

 

- Mηδένα προ του τέλους μακάριζε :

Λέγεται για τις περιπτώσεις που δεν πρέπει νε μακαρίζουμε κάποιον πριν το τέλος.  Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι 32 7)

 

- Κύκνειο άσμα:

Με την παραπάνω φράση αναφερόμαστε στο τελευταίο έργο κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. (Πλάτωνος Φαίδων 84 Ε)

 
- Κουτί της Πανδώρας :

Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα ως δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές, με αποτέλεσμα μόλις το άνοιξε να βγουν όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα. Σήμερα η  φράση λέγεται για να δοθεί έμφαση στην παρουσία πολλών δεινών ταυτόχρονα.

 

- Ο κύβος ερρίφθη:

Η απόφαση έχει ληφθεί. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο.

 

- Μέμνησο των Αθηναίων :

Μην ξεχνάς αυτόν που πρόκειται να εκδικηθείς.
Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στον Δαρείο (κατόπιν εντολής του) υπενθυμίζοντας ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, διότι συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. (Ηροδότου V 105)