Κι ὅμως πόση συγκίνηση ἔχει νά κοιτάζεις ἤ νά συζητᾶς στά καφενεῖα καί νά διαισθάνεσαι τή δική σου ἤ μιά ἄλλη πανάρχαια ράτσα. Ἀκοῦς ἐκεῖνες τίς φωνές μέ τή ζεστή προφορά καί σοῦ “ρχεται ν” ἀγκαλιάσεις. Ὀνόματα ἀπό σβησμένους τάχα λαούς καί χῶρες δειλιάζουν μέσα στό νοῦ· μεθῶ μονάχα καί πού τά λέω ἀπό μέσα μου, καθώς ὁλοένα βεβαιώνομαι. Χαίρομαι νά κοιτάζω τίς ἁδρές καί τίμιες φυσιογνωμίες τους, κι ἀνατριχιάζω βαθιά, ὅταν σκέφτομαι πώς αὐτός πού μοῦ μιλᾶ εἶναι δικός μου ἄνθρωπος, τῆς φυλῆς μου. Κάτι σά ζεστό κύμα μέ σκεπάζει ξαφνικά, θαρρεῖς καί γύρισα ἐπιτέλους στήν πατρίδα. Δέν ἔχει σημασία πού δέ γνώρισα ποτέ αὐτή τήν πατρίδα ἤ πού δέ γεννήθηκα κάν ἐκεῖ. Τό αἷμα μου ἀπό κεῖ μονάχα τραβάει· ἐκτός κι ἄν εἶναι ἀληθινό πώς ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπ” αὐτά πού τρώει καί πίνει, ὁπότε πράγματι εἶμαι ἀπό δῶ. Καί πῶς ἐξηγεῖται τότε ὅλη αὐτή ἡ λαχτάρα;
Γ. Ιωάννου, ΄΄Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς΄΄
Οι δημοσιογράφοι μας μάς ταξιδεύουν με λίγα λόγια και περισσότερες εικόνες στον ιδιαίτερο τόπο καταγωγής τους. Ακόμα και αν δεν έζησαν εκεί, ακόμα και αν πηγαίνουν σπάνια ή συχνότερα, είναι ο τόπος που «από κει τραβάει το αίμα τους» .
ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ
Ο Άγιος Ιωάννης είναι ένα μικρό γραφικό χωριό, προστατευμένο από την αρχαιολογία λόγω των παλιών παραδοσιακών σπιτιών του, στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού Ηρακλείου, περίπου μια ώρα από το Ηράκλειο.
Βρίσκεται στη νότια όχθη του Γεροποτάμου, με γη, κατά συνέπεια, εύφορη και κύρια ασχολία των κατοίκων την γεωκαλλιέργεια. Στο χωριό συρρέουν ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες καθώς υπάρχουν πολλές παραδοσιακές ταβέρνες, οι οποίες χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη τοπικά προϊόντα και διάσημα πιάτα τους είναι οι πεντανόστιμες στριφογυριστές τυρόπιτες (σαρικόπιτες), το σφουγγάτο (παραδοσιακή ομελέτα) και το τηγανητό κουνέλι.
Ξεχωριστό στολίδι του χωριού είναι η βυζαντινή εκκλησία του Πέτρου και Παύλου, στην είσοδό του, καθώς και το μνημείο προς τιμήν των στρατιωτών που χάθηκαν στον πόλεμο της Κύπρο το 1974. Με μόλις 55 περίπου μόνιμους κατοίκους, στην πλειοψηφία τους ηλικιωμένοι, και μόνο πέντε παιδιά, διαφορετικών ηλικιών, δεν λειτουργεί πια ένα από τα πιο παλιά σχολεία της περιοχής, το οποίο χρησιμοποιείται πλέον ως χώρος στέγασης του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. Ο Άγιος Ιωάννης παρά τη μικρή του έκταση και τους λιγοστούς κατοίκους του παραμένει ένα ξεχωριστό χωριό της Μεσσαράς, που αξίζει της επίσκεψής μας.
Σε προσωπικό επίπεδο, διατηρώ πλήθος παιδικών αναμνήσεων από τα παιχνίδια και τις περιηγήσεις στα γραφικά στενάκια του και θα είναι χαραγμένο πάντα στην καρδιά μου.
Πηγές:
Προφορικές μαρτυρίες
Δαμιανάκη Αντωνία
ΑΝΩΓΕΙΑ
Τα Ανώγεια Μυλοπόταμου Ρεθύμνης με πληθυσμό περίπου 2.250 κατοίκων, είναι μια ορεινή κωμόπολη που βρίσκονται στη ράχη του υψώματος του Ψηλορείτη. Η τοποθεσία στην οποία είναι κτισμένα, δηλαδή στην «άνω γη», έδωσε το όνομα στην κωμόπολη. Είναι ένα παραδοσιακό χωριό με πλούσια χλωρίδα και πανίδα το οποίο απέχει 54 χλμ. από το Ρέθυμνο. Τον χειμώνα τα χιόνια σκεπάζουν το χωριό σαν ένα άσπρο πέπλο κάνοντάς το ακόμα πιο ελκυστικό στον επισκέπτη. Οι κάτοικοι των Ανωγείων ξεχωρίζουν για τις μαντινάδες, τη μουσική τους, τον χορό τους, τη φιλοξενία τους αλλά και για τη διασκέδασή τους.
Οι κύριες δραστηριότητες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η υφαντουργία, στην οποία χρησιμοποιείται έως και στις μέρες μας ο αργαλειός. Η τέχνη της υφαντικής, είτε στο χέρι είτε στον αργαλειό, είναι παραδοσιακή δραστηριότητα των ανωγειανών γυναικών. Από τα Ανώγεια κατάγεται ο γνωστός, με σημαντική προσφορά στην κρητική και την ελληνική παράδοση, Νίκος Ξυλούρης (1936-1980), γνωστός ως «Αρχάγγελος της Κρήτης, με την οικία του, στην πλατεία του περαχωριού (περιοχή στο νότιο μέρος των Ανωγείων) να είναι προσβάσιμη σε όλους.
Τα Ανώγεια έχουν γράψει λαμπρές σελίδες στην ιστορία: υπήρξαν κέντρο αγώνων αντίστασης κατά την Τουρκοκρατία αλλά και τον
Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ έχουν υποστεί τρία ολοκαυτώματα. Το πρώτο ολοκαύτωμα συνέβη τον Ιούλιο του 1822, ως αντίποινα για την ταπεινωτική ήττα των Τούρκων από τους Ανωγειανούς τον Μάιο του 1822. Ο Σερίφ Πασάς βρήκε ένα χωριό δίχως κατοίκους, καθώς αυτοί πολεμούσαν, και προχώρησε στην πυρπόλησή του. Το δεύτερο έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 1867, κατά τη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, όταν τα τουρκικά στρατεύματα του Ομέρ πασά κατέλαβαν τα Ανώγεια και ο Ρεσίζ πασάς προέβη στην πυρπόλησή τους. Η τρίτη φορά ήταν έργο των Γερμανών. Από τα 940 σπίτια στα Ανώγεια, κανένα δεν έμεινε άθικτο, ενώ πάνω από 800 καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Η καταστροφή των Ανωγείων διήρκεσε συνολικά 24 μέρες, από τις 13 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου του 1944. Yπολογίζεται ότι, από το 1941 έως και το 1944, στον αγώνα κατά της ναζιστικής κατοχής, έχασαν τη ζωή τους συνολικά 104 κάτοικοι των Ανωγείων.
Πηγές:
https://www.mixanitouxronou.gr/gia-24-meres-anatinazan-ta-anogeia-i-germaniki-diatagi-gia-isopedosi-toy-chorioy-kai-ektelesi-olon-ton-andron/
https://www.daynight.gr/kriti/rethymno/anogeia-i-istoria-tous-mexri-kai-simera/
Βαλεργάκη Ελευθερία
ΛΙΓΟΡΤΥΝΟΣ
Η Λιγόρτυνος είναι ένα ιστορικό χωριό στον νομό Ηρακλείου το οποίο παλαιότερα ανήκε στην περιφερειακή κοινότητα Μονοφατσίου. Οι αναφορές για το χωριό αυτό φτάνουν στην υστερομινωική εποχή και είναι ένα από τα πολλά μέρη της Κρήτης που συμμετείχαν στην ελληνοτουρκική ανταλλαγή του 1923.
Οι κάτοικοι του χωριού παλεύουν συνεχώς για τη διατήρηση του μικρασιατικού πνεύματος, των ιδιαίτερων παραδόσεων και την ανάδειξη του τόπου τους μέσω της ενεργούς συμμετοχής τους στον Πολιτιστικό Σύλλογο. Κύρια πηγή εσόδων εξακολουθεί να είναι η αμπελοκαλλιέργεια και η ελαιοκομία ενώ ως αντιπροσωπευτικά προϊόντα παρουσιάζονται τα παράγωγά τους. Με την πάροδο του χρόνου ο πληθυσμός του χωριού άρχισε σταδιακά να μειώνεται – σήμερα αποτελείται κυρίως μόνο από ηλικιωμένους- με αποτέλεσμα το κλείσιμο του Δημοτικού Σχολείο της Λιγορτύνου.
Πηγές:
Προφορικές Μαρτυρίες
https://tinyurl.com/y5xumdsk
Βούρου Τζίνα
ΜΟΣΧΑ
Η Μόσχα είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας. Η πόλη ιδρύθηκε το 1147 και έχει πολλά ιστορικά αξιοθέατα. Η Κόκκινη πλατεία στο κέντρο της Μόσχας, θεωρείται ένα από τα πιο διάσημα αξιοθέατα καθώς γύρω από αυτήν βρίσκονται το Κρεμλίνο, το Μουσείο Ιστορίας και το Μαυσωλείο του Λένιν. Το Μαυσωλείο του Λένιν είναι ο τόπος όπου διατηρείται η σορός του πρώτου Σοβιετικού ηγέτη Βλαντίμιρ Λένιν σε δημόσια έκθεση από το έτος του θανάτου του μέχρι και σήμερα.
Το μετρό της Μόσχας είναι ένα από τα πιο συνεχή συστήματα μετρό στον κόσμο. Οι σταθμοί του είναι επίσης γνωστοί για την αρχιτεκτονική τους, καθώς πολλοί από αυτούς είναι διακοσμημένοι με μωσαϊκά, γλυπτά και έργα τέχνης
Επιπλέον η Μόσχα φιλοξενεί μερικά από τα ενδιαφέροντα μουσεία του κόσμου, με μοναδικές συλλογές τέχνης, ιστορίας και πολιτισμού. Κάποια από αυτά είναι το Πολιτικό Κέντρο του Κρεμλίνου που περιλαμβάνει μια εκτεταμένη συλλογή από αντικείμενα που αφορούν την ιστορία και τον πολιτισμό της Ρωσίας και το Πάρκο της Νίκης, ένας από τους μεγαλύτερους αστικούς χώρους που αφιερώνεται στη μνήμη της νίκης της Σοβιετικής Ένωσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το οποίο περιλαμβάνει και το Μουσείο της νίκης.
Πηγές:
Προσωπικές μαρτυρίες
Φωτογραφικός οδηγός : «Η τέχνη και η ιστορία της Μόσχας»
Βαρδάκη Τατιάνα
ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΕΔΙΑΔΟΣ
Η Παναγιά Πεδιάδος είναι ένα χωριό στην Περιφεριακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκει στην Επαρχία Πεδιάδος του Νομού Ηρακλείου και στον Δήμο Αρκαλοχωρίου. Η Παναγιά οφείλει την ονομασία της πιθανότατα στη βυζαντινή Μονή της Παναγιάς της Ψωμοπούλας. Καθεδρικός Ναός της είναι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με την ελαιοκομία και με την κτηνοτροφία. Παράγουν λάδι, σταφίδα, κρασί, λάχανα και μέλι. Επίσης οι γυναίκες ασχολούνται με την υφαντουργία και τη μαγειρική. Οι άντρες ασχολούνται με τα γ γεωργικά και το κυνήγι.
Το χωριό φαίνεται ότι έχει κατοικηθεί από τα αρχαιότατα χρόνια, πολύ πριν από το μινωικό κόσμο, από αυτόχθονες κατοίκους της μεγαλονήσου. Ενδεικτικό είναι ότι έχουν βρεθεί εργαλεία που χρονολογούνται από τη νεολιθική εποχή, όπως ένας νεολιθικός χρηστικός πέλεκυς από σερπεντινίτη λίθο. Όπως είναι σήμερα ως οικισμός πιστεύεται ότι άρχισε να αναπτύσσεται από τους Ενετούς κατά τον 13ο αιώνα, οπότε και κτίστηκε βενετσιάνικο κάστρο. Εξίσου ενδιαφέρον είναι το παραδοσιακό ελαιουργείο. Το παλαιό εργοστάσιο με τα μηχανήματα, η ‘‘φάμπρικα’’ αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού.
Πηγές:
Προσωπικές μαρτυρίες
https://www.hellenicaworld.com/Greece/Geo/gr/PanagiaIrakleiou.html
https://tinyurl.com/mwcmy659
Τζουανάκη Μαρίνα
ΣΤΑΛΙΔΑ
Η Σταλίδα βρίσκεται στη βόρεια ακτή της Κρήτης, στον κεντρικό δρόμο, μόλις 30 χλμ. από το διεθνές αεροδρόμιο ή το λιμάνι του Ηρακλείου, μεταξύ Χερσονήσου και Μαλίων. Είναι μια πόλη-θέρετρο που είναι γνωστή για τα ρηχά νερά της και την παραλία που είναι κατάλληλη για οικογένειες, γεμάτη με υπαίθρια εστιατόρια, μπαρ και καταστήματα με σουβενίρ που πωλούν κεραμικά και δερμάτινα είδη.
Σημαντικά αξιοθέατα είναι ο Άγιος Ιωάννης, μια μικρή βυζαντινή εκκλησία, στον παραλιακό δρόμο του χωριού, που χρονολογείται από το 1600 καθώς και το βουλγαρικό μονοπάτι πεζοπορίας που έχτισαν οι αιχμάλωτοι Βούλγαροι κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το οποίο οδηγεί από τη Σταλίδα στο γραφικό ορεινό χωριό Μοχός, μέσα
από μια κακοτράχαλη κοιλάδα. Επίσης υπάρχουν οι στάβλοι Amarillis που δίνουν την ευκαιρία για μια ξενάγηση στη φυσική, παρθένα ομορφιά της ενδοχώρας με άλογα, ακολουθώντας ορεινά μονοπάτια και χωματόδρομους μέσα από ελαιώνες και υπέροχη θέα. Τους πιο δροσερούς μήνες,βόλτες γίνονται και στην παραλία.
Η Σταλίδα μέχρι τη δεκαετία του 1960, εκτιμήθηκε κυρίως ως εξαιρετική γεωργική γη. Στη δεκαετία του 1960 χτίστηκε το πρώτο μεγάλο ξενοδοχείο ενώ η περιοχή έγινε πιο δημοφιλής στους τουρίστες τη δεκαετία του 1980. Πολλά καταλύματα, ταβέρνες και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις αναπτύχθηκαν τις επόμενες δεκαετίες και πλέον η περιοχή θεωρείται ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός.
Πηγές:
https://tinyurl.com/3uaaxvr7
Σκαλιδάκη Κωνσταντίνα
ΤΥΜΠΑΚΙ
Το Τυμπάκι είναι μια κωμόπολη στον νομό Ηρακλείου, στον κάμπο της Μεσσαράς, σε απόσταση 65 περίπου χλμ από την πόλη του Ηρακλείου. Ο πληθυσμός του κυμαίνεται γύρω στους 5.285 κατοίκους ( απογραφή 2011) αλλά σίγουρα είναι, στην πραγματικότητα, πολύ περισσότεροι, δεδομένου ότι λόγω προσφοράς εργασίας, έχουν εγκατασταθεί σε αυτό πολλοί από τα γύρω χωριά καθώς και αλλοδαποί από διάφορες χώρες.
Στο Τυμπάκι βρίσκεται και ο οικισμός του Κόκκινου Πύργου, όπου βρίσκεται η ομώνυμη παραλία, την οποία επιλέγουν όχι μόνο οι κάτοικοι αλλά και πολλοί τουρίστες για τις διακοπές τους. Στη θέση του οικισμού παλαιότερα βρισκόταν ένας πύργος, κτισμένος με κοκκινόχωμα, εξ ου και η ονομασία του σημερινού οικισμού. Άλλη παράδοση θέλει ωστόσο η ονομασία του να προέρχεται από τη φωτιά που άναβαν οι κάτοικοι, ως προειδοποίηση για τον ερχομό πειρατών, σε παλαιότερες εποχές. Γνωστή επίσης παραλία είναι αυτή της Παχιάς Άμμου στην περιοχή Αφραθιάς (ή Αφρατιάς), ανάμεσα στο αεροδρόμιο του Τυμπακίου και του οικισμού Καλαμάκι. Έχει χοντρή άμμο (εξ ου και η ονομασία), είναι η μεγαλύτερη σε μήκος παραλία της Μεσσαράς, και εξαιρετικά ήρεμη. Σε μερικά σημεία, ανάμεσα στα βράχια και στην ακτή δημιουργούνται μικρές φυσικές πισίνες ενώ παλαιότερα αποτελούσε μεγάλο υδροβιότοπο. Ήταν ένα ενιαίο σύστημα βάλτων με τις εκβολές του Γεροπόταμου που εκτεινόταν στα βόρεια ως και στην Καταλυκή στον Κόκκινο Πύργο. Δυστυχώς λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης και της κατασκευής του αεροδρομίου σήμερα οι εκβολές του Γεροπόταμου έχουν κατακερματιστεί σε μικρότερους υγρότοπους. Η ευρύτερη περιοχή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τόπους αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας καρέτα στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της αναπαραγωγής τους, περιβαλλοντικές οργανώσεις σηματοδοτούν κατάλληλα το μέρος ώστε να προστατευτούν τα νεογέννητα χελωνάκια.
Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η καλλιέργεια οπωροκηπευτικών και ανθέων, κυρίως πια σε σύγχρονες θερμοκηπιακές κατασκευές και λιγότερο στην ύπαιθρο, η ελαιοκομία και η αμπελουργία. Λόγω ακριβώς των πολλών γεωργικών ενασχολήσεων των κατοίκων, την 1η Σεπτεμβρίου, γιορτή της Παναγίας, της λεγόμενης «Παναγίας πρωτοσεπτεμβριανής», γιορτάζεται παραδοσιακά, η γεωργική Πρωτοχρονιά *, με ομαδική έξοδο των κατοίκων στα περιβόλια όπου και διημερεύουν. Παλιότερα μάλιστα υπήρχε και ναός αφιερωμένος σε Αυτήν, τον οποίο όμως κατέστρεψαν οι Γερμανοί, όταν κατέλαβαν την περιοχή και θέλησαν να κατασκευάσουν το αεροδρόμιο Σήμερα ένα κλίτος του ναού του Αγίου Νεκταρίου, που βρίσκεται στην ίδια περίπου θέση, είναι αφιερωμένο σε Αυτήν. Επιπλέον, πολιούχος ναός είναι ο Άγιος Τίτος και για αυτό όλοι οι κάτοικοι πανηγυρίζουν στις 25 Αυγούστου. Το πανηγύρι περιλαμβάνει φαγητό, μουσική, παραδοσιακούς χορούς. Πολλοί ντόπιοι και ξένοι τουρίστες επισκέπτονται την πόλη εκείνη τη μέρα και γιορτάζουν μαζί με τους κατοίκους της. 
Την περίοδο της κατοχής οι Γερμανοί, αφού πρώτα εκκένωσαν το Τυμπάκι, στη συνέχεια σχεδόν το ισοπέδωσαν, κρατώντας λίγα μόνο κτήρια για να μένουν οι ίδιοι. Με τα υλικά από τα κατεδαφισμένα σπίτια, κατασκεύασαν πολεμικό αεροδρόμιο για να ελέγχουν τη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον έχει η μαρτυρία σχετικά με τον τρούλο του ναού του Αγίου Τίτου στον οποίο, το 1941 έπεσε μία βόμβα, στο πλαίσιο της ισοπέδωσης της πόλης, η οποία όμως ουδέποτε εξερράγη. Έτσι, για να τιμήσουν το γεγονός, σήμερα, έξω από τον καινούριο ναό υπάρχει ένα ομοίωμα αυτής της βόμβας. Επιπλέον, για τον λόγο αυτό το Τυμπάκι αποκαλείται και βομβόπληκτο.
* Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ως πρώτο μήνα του έτους έχει διατηρήσει το Σεπτέμβριο, όπως και τα σχολεία. Την 1η Σεπτεμβρίου στις εκκλησίες μας γίνεται η θεία λειτουργία με προσευχές και τροπάρια Πρωτοχρονιάς. Μάλιστα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην Κωνσταντινούπολη (στο οποίο υπάγεται και η Εκκλησία της Κρήτης), έχει ανακηρύξει αυτήν την ημέρα ως ημέρα προσευχής για τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος.
Πηγές:
Προφορικές μαρτυρίες
https://tinyurl.com/yck6fhtu
https://www.goodnet.gr/blog-reader/oi-giortes-tis-panagias-mesa-sto-etos.html
https://tinyurl.com/34xs6ewd
Αγγελιδάκη Μαρίζα
