Το νησί μας, η λεβεντογέννα Κρήτη μας, με την ιδιαίτερη ταυτότητά του, τα κάλλη του, τα γραφικά χωριά του, τον ιδιαίτερο πολιτισμό και την ιστορία που, από τα προϊστορικά ήδη χρόνια, έχει αναπτύξει, καταφέρνει να ξεχωρίζει και να ελκύει ξένους και ντόπιους επισκέπτες.
Η ίδια, ερωτευμένη με την Κρήτη και ειδικότερα με την πόλη μου, το μαγευτικό Ηράκλειο, τον Χάνδακα (Candia), το οποίο έχει τόσο παλαιϊκό όσο και σύγχρονο χαρακτήρα, αποφάσισα να σας το συστήσω περπατώντας και φωτογραφίζοντας τα πιο ξεχωριστά του αξιοθέατα. Βαθιά μου πίστη είναι ότι η τέχνη της φωτογραφίας έχει έντονο επικοινωνιακό χαρακτήρα και μπορεί, ΄΄φυλακίζοντας΄΄ τη στιγμή, να εκφράζει συναισθήματα και σκέψεις.
Κατά τη μινωϊκή περίοδο, επίκεντρο ήταν η Κνωσός αλλά υπήρχε και ένας οικισμός βόρεια από αυτήν, κοντά στη σημερινή πόλη. Αναφορές υπάρχουν για την πόλη και κατά την αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο, χάρη σε σωστικές ανασκαφές και εσκαφές που γίνονταν για την ανέγερση νέων οικοδομών υπό την επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας σε κεντρικά σημεία της (περιοχή οδών Δαιδάλου, Ιδομενέως, Μεραμβέλλου, Ξανθουδίδου, Μποφώρ και Επιμενίδου). Κατά τη ρωμαϊκή εποχή, το Ηράκλειο αναφέρεται ως το επίνειο της Κνωσού ενώ, κατά τη βυζαντινή εποχή, κέντρο του νησιού ήταν η Γόρτυνα και οι πληροφορίες για την πόλη ήταν λίγες καθώς δοκιμάζεται από πειρατικές επιδρομές αλλά και φυσικές καταστροφές. Το 824 μ.Χ πέφτει στα χέρια των Αράβων και παίρνει την ονομασία Rabdh el Khandaq, Φρούριο της Τάφρου, λόγω της τάφρου και του τείχους που έχτισαν για να οχυρωθούν. Από την ονομασία αυτή θα προέλθει η μεταγενέστερη Χάνδακας και θα γίνει πρωτεύουσα του νησιού. Οι Άραβες άφησαν τα ίχνη του δικού τους πολιτισμού (νομίσματα, κεραμικά, μεταλλοτεχνία, αρχιτεκτονική). Η πόλη ανακαταλήφθηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά το 961 μ. Χ και θα παραμείνει υπό την κυριαρχία των Βυζαντινών ως το 1204 παρουσιάζοντας ιδιαίτερη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Το 1204 περνά στα χέρια των Βενετών ως το 1669, οπότε θα περάσει σε αυτά των Οθωμανών. Κατά την ενετική περίοδο η ζωγραφική (Κρητική Σχολή), η λογοτεχνία, το θέατρο, η αρχιτεκτονική (Άγιος Μάρκος, Λότζια, ναοί, κρήνες, κά) θα γνωρίσουν μεγάλη άνθιση. Η πολιτισμική αναγέννηση θα ανακοπεί κατά την οθωμανική περίοδο. Οι περισσότερες εκκλησίες θα μετατραπούν σε τζαμιά. Το τέλος της περιόδου αυτής θα γραφεί με τη σφαγή εκατοντάδων αμάχων χριστιανών και 17 άγγλων στρατιωτών στις 25 Αυγούστου 1898 (οδός 25ης Αυγούστου). Εγκαθιδρύεται η Κρητική Πολιτεία ως το 1913, οπότε το νησί ενώνεται με την Ελλάδα. Ένα νησί πολλοί πολιτισμοί.
Ακολουθώντας μια συγκεκριμένη πορεία με πρώτο προορισμό το Πάρκο Γεωργιάδη, ξεκίνησα το οδοιπορικό μου. Το συγκεκριμένο πάρκο ιδρύθηκε κατά τα έτη 1932-42 από τον δήμαρχο Μηνά Γεωργιάδη, έχει έκταση 17 στρέμματα και αποτελεί ιδιαίτερο σημαντικό σημείο ξεκούρασης και αναζωογόνησης, καθώς μάλιστα η πόλη μας, και ειδικότερα το κέντρο της, δεν διαθέτει ιδιαίτερους χώρους πρασίνου.
Το χάλκινο άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου, Έλληνα πολιτικού και πρωθυπουργού, κατασκευάστηκε το 1963 σε προνομιακό σημείο, στο κέντρο της πόλης με θέα στο λιμάνι ενώ κάτω από αυτό βρίσκεται η θολωτή στοά της πύλης του Αγίου Γεωργίου.
Απέναντι από αυτό, βρίσκεται η Πλατεία Ελευθερίας, η μεγαλύτερη πλατεία της πόλης μας που χτίστηκε μετά την ελευθέρωση του νησιού μας. Η πλατεία αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για κάθε κρητικό και κάθε κρητικιά καθώς από τον τόπο μας πέρασαν πολλοί κατακτητές, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και οι ανθρώπινες απώλειες ήταν αμέτρητες, τίμημα της ελευθερίας. Αξιόλογο είναι το άγαλμα του Άγνωστου Στρατιώτη, έργο του 20ου αιώνα, που κοσμεί την Πλατεία, προς τιμή κάθε νεκρού για την ελευθερία.
Μια εξίσου κεντρική και σημαντική πλατεία είναι η Πλατεία Κορνάρου (Φαλτέ τζαμί) που ονομάστηκε έτσι από τον σπουδαίο κρητικό καλλιτέχνη Βιτσέντζο Κορνάρο, έναν από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της Κρητικής Αναγέννησης. Την Πλατεία στολίζει ένα Συντριβάνι και ένα ενδιαφέρον γλυπτό του « Έφιππου Ερωτόκριτου», που αποχαιρετά την Αρετούσα, έμπνευση του οποίου αποτέλεσε το διάσημο ποίημα του
καλλιτέχνη. Το συγκεκριμένο ποίημα έχει καταφέρει να ριζώσει στις καρδιές όλων των Κρητικών με αποτέλεσμα το γλυπτό αυτό να αποτυπώνει τη σημαντικότητα του έργου και να εκφράζει τη σημασία του έρωτα και της ανδρείας, βασικών ιδεών του έργου του Κορνάρου.
Επιπλέον σε μικρή απόσταση από αυτή, δεσπόζει ο ναός του Αγίου Μηνά, πολιούχου της πόλης μας. Στην πλατεία κάτω από αυτόν βρίσκεται ο ναός της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών που κτίστηκε τον 16ο αιώνα στα πρότυπα της ενετικής αρχιτεκτονικής. Μετά το 1669 και ως το 1922 λειτουργούσε ως τζαμί. Από το 1967 ως σήμερα φιλοξενεί έκθεση βυζαντινών εικόνων και λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος.
Σειρά είχε ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία-σημεία της πόλης μας η Κρήνη Μοροζίνι που βρίσκεται στην Πλατεία των λιονταριών. Χτίστηκε κατά την ενετοκρατία σε σχέδια του Φραγκίσκου Μοροζίνι, ως έργο υδροδότησης της πόλης του Ηρακλείου και είναι σύμβολο της πόλης. Η κρήνη έχει ανάγλυφες παραστάσεις από το θαλάσσιο βασίλειο και το νερό έτρεχε από το στόμα τεσσάρων λεόντων Εντυπωσιακή είναι η ίδια αλλά και η διατήρηση της μετ
ά από τόσα χρόνια. Γύρω από αυτή βρίσκονται διαφορά καφέ και η δημοτική βιβλιοθήκη. Υπάρχουν ωστόσο και άλλες κρήνες που παλαιοτέρα χρησιμοποιούνταν για τη διοχέτευση νερού στην πόλη. Σημαντικότερες από αυτές είναι:
Η Κρήνη Bembo, η οποία βρίσκεται στη σημερινή πλατεία Κορνάρου. Η Κρήνη δημιουργήθηκε από τον Gianmatteo Bembo (1552-54). Μεγάλο ακέφαλο άγαλμα της ρωμαϊκής περιόδου στολίζει την κρήνη.
Η Κρήνη Χανιαλή, η οποία βρίσκεται κοντά στην πύλη Αγίου Γεωργίου, με ανάγλυφο διακοσμημένο κρουνό και ομοίως διακοσμημένη λεκάνη.
Κατεβαίνοντας προς το λιμάνι και την Πλατεία των 18 Άγγλων, περπατάμε την πιο γνωστή και πολυσύχναστη οδό Μαρτύρων 25ης Αυγούστου, στην οποία βρίσκονται η Λότζια, η λέσχη των ενετών ευγενών και σημερινό δημαρχείο, ο ναός του Αγίου Τίτου, γνωστός για τα περίφημα βιτρώ του και ο οποίος κτίστηκε ως Γενί Τζαμί το 1869 και το 1925 έγινε χριστιανικός ναός αφιερωμένος στον Απόστολο Τίτο καθώς και πολλά, απαράμιλλης ομορφιάς, νεοκλασικά κτήρια.
Την πόλη μας στολίζει ένα παραθαλάσσιο ενετικό φρούριο γνωστό ως Κούλες, σήμα κατατεθέν του Ηρακλείου. Κτίστηκε κατά τα έτη 1523-1540 και ο αρχικός του σκοπός ήταν προστατευτικός. Κατά την οθωμανική περίοδο λειτούργησε ως φυλακή. Σήμερα είναι ανοικτό για το κοινό και χρησιμοποιείται ως χώρος για περπάτημα και χαλάρωσης.
Τα ενετικά τείχη του Χάνδακα είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης μας. Οι πρώτες οχυρώσεις έγιναν επί αραβικής κατοχής , όταν μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα από τη Γόρτυνα στον οικισμό που ονομαζόταν Κάστρο. Η αραβική οχύρωση εκτεινόταν από το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο – Δαιδάλου – Χάνδακος και κατέληγε στη θάλασσα. Από την εξωτερική τους πλευρά είχε ανοιχτεί βαθιά τάφρος ώστε να μπορεί να διοχετευτεί νερό από τη θάλασσα και να αποκλείσει την πόλη από ενδεχόμενες εχθρικές εισβολές. Από την τάφρο αυτή η πόλη ονομάστηκε Φρούριο της τάφρου (Rabdh el Khantak) – Xάνδακας.
Τα σημερινά τείχη ξεκίνησαν να χτίζονται επί ενετοκρατίας, το 1462 και ολοκληρώθηκαν με την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς, το 1669. Έχουν συνολικό μήκος 7χλμ κ το σχήμα τους προσομοιάζει με ισοσκελές τρίγωνο στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ο προμαχώνας του Μαρτινέγκο. Διαθέτουν 6 πύλες: Σαμπιονάρα, Αγίου Γεωργίου, Ιησού, Μαρτινέγκο, Βηθλεέμ, Παντοκράτορα, Αγίου Ανδρέα, Δερματά και Μώλου. Σήμερα τα τείχη είναι επισκέψιμα σε διάφορα σημεία τους, όπως ο τάφος του Νίκου Καζαντζάκη, το μικρό Κηποθέατρο Μάνος Χατζηδάκης, η Όαση ή Κηποθέατρο Νίκος Καζαντζάκης, η Πύλη Παντοκράτορα, …τα οποία χρησιμοποιούνται και για σειρά εκδηλώσεων/δράσεων.
Τελευταίος προορισμός η Κνωσσός, ένα από σημαντικότερα και πιο επισκέψιμα μέρη της πόλης. Σπουδαίο κέντρο πολιτισμού της αρχαιότητας με συνεχή ζωή από τα νεολιθικά χρόνια έως τον 5ο αι. μ.Χ. Κατά την παράδοση, υπήρξε η έδρα του βασιλιά Μίνωα. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1878 από τον ηρακλειώτη έμπορο Μίνωα Καλοκαιρινό ενώ ολόκληρο το ανάκτορο αποκαλύφθηκε από τις ανασκαφές του Άρθουρ Έβανς (1900-1931). Με το ανάκτορο της Κνωσού συνδέονται οι γνωστοί μύθοι του Λαβύρινθου με τον Μινώταυρο και του Δαίδαλου με τον Ίκαρο.
Αυτή λοιπόν είναι η πόλη μας, μια γοητευτική σύγχρονη πόλη, με μια ξεχωριστή πολυπολιτισμική φυσιογνωμία, αποτέλεσμα της επιρροής πολλών λαών και κατακτητών ανά τους αιώνες.
Πηγές
Άγαλμα Βενιζέλου https://www.voltarakia.gr/daily-photos/item/7734-to-agalma-tou-venizelou-sto-irakleio
Δήμος Ηρακλείου (2001). Δημόσια οικοδομήματα. Πολιτιστικοί χώροι. Public buildings. Places for cultural events. Ηράκλειο, Γραφείο Ενετικών Τειχών- Γραφείο Παλιάς Πόλης Δήμου Ηρακλείου
Δήμος Ηρακλείου (2001). Ιστορία του Ηρακλείου. History of Heraklion. Ηράκλειο, Γραφείο Ενετικών Τειχών- Γραφείο Παλιάς Πόλης Δήμου Ηρακλείου
Δήμος Ηρακλείου (2001). Τα τείχη του Xάνδακα. The walls of Khandakas. Ηράκλειο, Γραφείο Ενετικών Τειχών- Γραφείο Παλιάς Πόλης Δήμου Ηρακλείου
Ενετικά Τείχη https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=heraclion
Ενετικά Τείχη https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CE%B5%CE%AF%CF%87%CE%B7_%CE%97%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85
Κούλες https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B5%CF%82
Κνωσός http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2369
Κρήνη Μοροζίνι http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=7229
Πάρκο Γεωργιάδη https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF_%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7
Πλατεία Ελευθερίας https://www.explorecrete.com/Heraklion/GR01-Heraklion-Eleftherias-square.html
Πλατεία Κορνάρου https://www.explorecrete.com/Heraklion/GR07-Heraklion-kornarou-square.html
ΚΕΙΜΕΝΟ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : Βούρου Γεωργία- Νεκταρία
