Το 70-90% των ενήλικων καπνιστών – όπως δείχνουν οι στατιστικές – έχουν αρχίσει το τσιγάρο πριν από την ηλικία των 18 χρόνων. Έξι στα δέκα αγόρια στην Ελλάδα – σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα – αρχίζουν να καπνίζουν στα 15-18 χρόνια τους και ένα στα τέσσερα πριν από τα 15. Η κρίσιμη ηλικία που τα παιδιά δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι τα 12-13 χρόνια, όπως προκύπτει από ελληνικές και ξένες έρευνες. «Το τραγικό είναι ότι οι δοκιμές αυτές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τον εθισμό στη νικοτίνη, γιατί είναι πια αποδεδειγμένο ότι η νικοτίνη είναι έντονα εθιστική και εξαρτησιογόνος ουσία», τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κ. Πόπη Αναστασέα-Βλάχου.«Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι στην ηλικία των 12-13 χρόνων λίγα μόνο τσιγάρα προκαλούν εθισμό. Παλιότερα πιστεύαμε ότι χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί εθισμός. Αυτό το εύρημα παραξένεψε και τους ερευνητές που δεν πίστευαν τα αποτελέσματά τους».
Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία αναφέρει ότι οι περισσότεροι από τους εφήβους που έχουν καπνίσει 100 τσιγάρα θα ήθελαν να το κόψουν, αλλά είναι πλέον ανίκανοι να το κάνουν -έχουν ήδη εθισθεί. «Αναμφίβολα πρόκειται για χρήση ενός σκληρού ναρκωτικού», λέει ο πνευμονολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για το Κάπνισμα «Σ. Δοξιάδης και Γ. Γεννηματάς» κ. Παναγιώτης Μπεχράκης.
«Η νικοτίνη, εισπνεόμενη περνά από τους πνεύμονες στο αίμα και φτάνει σχεδόν
αμέσως στον εγκέφαλο, όπου ενεργοποιεί την ίδια ακριβώς νευροβιολογική διεργασία που διεγείρουν και τα αλκαλοειδή (μορφίνη, ηρωίνη) και η κοκαΐνη».
Σε αυτόν τον κατ” εξοχήν φαρμακευτικό μηχανισμό εξάρτησης προστίθεται και η επανάληψη των στερεότυπων τις οποίες συνηθίζει ο νέος καπνιστής: ο ερεθισμός των χειλιών και του στόματος, η σύνδεση του καπνίσματος με ψυχολογικές διακυμάνσεις της καθημερινότητας (χαρά, λύπη, θυμός, αδημονία, αγωνία κ.λπ.) και με βιολογικές διεργασίες (φαγητό, σεξ) κ.ά..
«Πολύ σημαντικό για τους νέους είναι το λεγόμενο lifestyle, όπου το κάπνισμα γίνεται μέρος της προσωπικότητας του καπνιστή ή της καπνίστριας και χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας και συναναστροφής στη διασκέδαση», προσθέτει ο κ. Μπεχράκης.
Οι μελέτες προειδοποιούν και για μια άλλη επικίνδυνη παράμετρο: «Φαίνεται ότι τα νεαρά άτομα που άρχισαν το τσιγάρο στην εφηβεία τους είναι πιο ευάλωτα στο να δοκιμάσουν οινοπνευματώδη ποτά και ναρκωτικά, αλλά και να έχουν σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου», επισημαίνει η κ. Βλάχου.
Τουλάχιστον δύο στα πέντε αγόρια και κορίτσια της Α’ Λυκείου (ποσοστό 41,5%, ηλικίας 15-16 ετών) στην Ελλάδα έχουν καπνίσει έστω και μία φορά παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό τσιγάρο, όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα πανελλήνιας έρευνας (2022) του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) για το κάπνισμα στους εφήβους που δημοσιεύτηκε με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος (31 Μαΐου).
Τα κύρια σημεία της έρευνας
Στην πλειονότητά τους οι μαθητές της Α’ Λυκείου (15/16 ετών) στην Ελλάδα δεν έχουν καπνίσει. Ωστόσο:
- Το 41,5% έχουν καπνίσει έστω και μία φορά ηλεκτρονικό ή/και παραδοσιακό τσιγάρο.
- Σχεδόν οι δύο στους πέντε (38,6%) έχουν καπνίσει ηλεκτρονικό τσιγάρο, ενώ τουλάχιστον ένας στους τέσσερις έχει καπνίσει παραδοσιακό (28,2%) και ναργιλέ (26,8%).
- Περίπου ένας στους εννέα έχει καπνίσει 3+ φορές ηλεκτρονικό (10,8%) και παραδοσιακό (11,7%) τσιγάρο πολύ πρόσφατα (στις 30 τελ. ημέρες).
- Σχεδόν όλοι οι μαθητές της Α’ Λυκείου που ανέφεραν κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου ανέφεραν και κάπνισμα ηλεκτρονικού (≥1 φορά).
- Κορίτσια και αγόρια δεν διαφέρουν στο κάπνισμα, αν και σε υψηλότερα ποσοστά τα κορίτσια έχουν πειραματιστεί με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, ενώ σε υψηλότερα ποσοστά τα αγόρια κάνουν ναργιλέ.
- Συγκριτικά με τον Ν. Αττικής, το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι περισσότερο διαδεδομένο στο Ν. Θεσσαλονίκης και σε (όλες μαζί) τις λοιπές περιοχές.
- Η επιρροή στο κάπνισμα είναι σημαντικά υψηλότερη στους εφήβους των οποίων έστω κι ένας/μια γονιός καπνίζει (έστω και σπάνια).
- Το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί σήμερα το επικρατέστερο καπνικό προϊόν στους μαθητές της Α’ Λυκείου, με τη χρήση του να έχει αυξηθεί την τελευταία 8ετία, ιδιαίτερα στα κορίτσια.
Σύμφωνα με την επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας, ομότιμη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Άννα Κοκκέβη, «τα πρόσφατα ευρήματα για το κάπνισμα στους εφήβους αναδεικνύουν για μία ακόμα φορά τη μεγάλη σημασία που το περιβάλλον έχει στην πιθανότητα έναρξης και παραμονής των εφήβων σε συμπεριφορές που θέτουν την υγεία τους σε κίνδυνο (ασφαλώς, κι άλλοι παράγοντες συνδράμουν στο παραπάνω). Διότι, αφενός -από άποψη κανονιστικού πλαισίου-, οι έφηβοι φαίνεται να διατηρούν στη χώρα μας μία σχετικά απρόσκοπτη πρόσβαση σε προϊόντα τα οποία βάσει νόμου προορίζονται μόνο για ενήλικους, αφετέρου -από άποψη οικογενειακών προτύπων- ένα μεγάλο ποσοστό εφήβων μεγαλώνουν σε νοικοκυριά στα οποία έστω κι ένας γονιός καπνίζει, με αποτέλεσμα οι έφηβοι αυτοί να εμφανίζονται στην έρευνά μας με μεγαλύτερη πιθανότητα να καπνίζουν και οι ίδιοι».
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί σήμερα το επικρατέστερο καπνικό προϊόν μεταξύ των εφήβων, με τη χρήση του να έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την τελευταία 8ετία, ιδιαίτερα στα κορίτσια. Την ίδια στιγμή, το κάπνισμα του παραδοσιακού τσιγάρου εμφανίζεται σταθερό σε σχέση με το 2018, αλλά είναι σήμερα λιγότερο δημοφιλές συγκριτικά με πριν από 8 (2014) ή 12 (2010) χρόνια. Μια σημαντική μερίδα των εφήβων (τουλάχιστον ένας στους 4) ανέφερε ότι καπνίζει ναργιλέ. Αυτό το ποσοστό αφορά κυρίως τα αγόρια.
Στην παραπάνω έρευνα συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6250 μαθητών της ΣΤ΄ Δημοτικού, της Β΄ Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου. Οι μαθητές με γονική συναίνεση συμπλήρωσαν στο σχολείο ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε μερικώς από το Υπουργείο Υγείας.
Γρατσίας Γεώργιος Α4
