Και είναι πια επίσημο! Το Twitter ανήκει στον Elon Musk. Δεν είναι πια μόνο ο μεγαλύτερος μέτοχος, αλλά de facto και ο ιδιοκτήτης (δεν έχει οριστικοποιηθεί η συμφωνία αλλά η ηγεσία έχει συμφωνήσει). Συνεπώς όλες οι μετοχές του Twitter θα αγοραστούν από τον Musk έναντι 54.2$/μετοχή (συνολικά 44 δις) και το Twitter θα γίνει επισήμως μια πλήρως ιδιωτική εταιρεία (από την άποψη πως δεν θα είναι δυνατή η αγορά μετοχών από ιδιώτες). Με άλλα λόγια στο Twitter επικρατεί από εδώ και πέρα μοναρχικό καθεστώς με το στέμμα να ανήκει στον δισεκατομμυριούχο φεουδάρχη. Άλλα από όλα τα φέουδα το Twitter βρήκε? Το Twitter δεν έχει φέρει κέρδος τα 8 από τα τελευταία 10 χρόνια. Άρα τι αξία έχει? Όπως οι άγονες έρημοι της Αραβίας (εκτός συγκεκριμένων περιοχών) δεν ευνοούν ιδιαίτερα την παραγωγή τροφίμων αλλά περιέχουν ορυκτό πλούτο (θα ήθελα να κάνω αντίστοιχη αναλογία με τη Ζάμπια αλλά εκεί το έδαφος είναι πιο εύφορο) έτσι και το Twitter αποτελεί όπως και ο ίδιος ο Musk αναφέρει:
Given that Twitter serves as the de facto public town square, failing to adhere to free speech principles fundamentally undermines democracy.
What should be done? https://t.co/aPS9ycji37
— Elon Musk (@elonmusk) March 26, 2022
Η πλατεία του χωριού, το ρωμαϊκό forum, η αθηναϊκή αγορά (η τουλάχιστον ένα αξιοσημείωτα μεγάλο βάθρο) τώρα του ανήκει…
Όοοοπα τώρα. Για το Twitter μιλάμε. Ποιος νοιάστηκε; Έτσι και αλλιώς δεν έχει καν το 10% του market share (μερίδιο αγοράς) των social media (υπάρχουν διάφορα στατιστικά σχετικά με τους χρήστες του Twitter αλλά κυμαίνονται κάτω από το 10%). Και ακόμα, από αυτούς τους πέντε-έξι που το χρησιμοποιούν οι περισσότεροι είναι Αμερικανοί. Και μόνο 280 χαρακτήρες; Τι μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι αυτό;
Καθώς ο σκοπός μου δεν είναι η ανάλυση του Twitter, θέλω να συνοψίσω τα χαρακτηριστικά τα οποία το διαφοροποιούν από άλλα κοινωνικά δίκτυα για να περάσω στο main point – προσωπικά δεν έχω πλήρη εξοικείωση με όλες τις πλατφόρμες, αλλά θα αναφερθώ σύμφωνα με άρθρα/δημοσκοπήσεις στο διαδίκτυο και την περιορισμένη γνώση μου. Όταν μιλάμε για Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης συνήθως σκεφτόμαστε φωτογραφίες/βίντεο ανθρώπων, ίσως αστεία memes, βιντεοκλήσεις, ίσως τα cringe facebook posts τύπου “Καλή Μέρα/Μήνα/Γαλαξιακό Έτος” με τόσο έντονα λουλούδια στο background ικανά να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Και όντως σύμφωνα με δημοσκόπηση το Facebook χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για να ενωθούν οι χρήστες με φίλους και οικογένεια και ομοίως το Insta. Εκεί που το Facebook μαζεύει τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (αν και στην πραγματικότητα έχει και νεότερο πληθυσμό), εκεί που το Insta έχει μαζέψει τους Zoomers, ε το Twitter έχει τους millenials. Οπότε έχει την κατάλληλη ηλικιακή ομάδα για να δημιουργηθεί το πιο τοξικ… εεε… ένα περιβάλλον -πολιτικής ενίοτε- συζήτησης. Οκ πέρα από την πλάκα το Twitter χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για την πληροφόρηση(1,2). Ο χρήστης μπορεί να ενημερωθεί, να επικοινωνήσει, να εκφράσει απόψεις και το Twitter έχει πιο πολύ την αίσθηση ότι δημιουργήθηκε για αυτό σε αντίθεση με άλλα δίκτυα (τουλάχιστον έτσι φαίνεται να διαμορφώθηκε). Από κάποια άποψη έτσι μοιάζει με διάφορα forum που μπορεί να βρει κανείς οπουδήποτε όπως το Reddit, με μια διαφορά: το Twitter είναι “επίσημο”. Και με αυτό εννοώ: ποικίλοι οργανισμοί (πχ Διεθνής Αμνηστία), ειδησεογραφικά μέσα (πχ. η Guardian), δημόσια πρόσωπα (όπως ο Ben Shapiro), ακτιβιστές (όπως οι Anonymous ή η Wikileaks) και επίσης πολιτικοί ηγέτες (όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο POTUS) έχουν λογαριασμούς. Παράλληλα το Twitter έχει χρησιμοποιηθεί για την προώθηση διαφόρων κινημάτων μέσα από τα hashtag (αν και αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι αποκλειστικό του Twitter) όπως το #MeToo, το #BlackLivesMatter, το Occupy Wall Street αλλά και την Αραβική Άνοιξη(1). Με άλλα λόγια το Twitter έχει κάποια ισχύ. Και αυτή η ισχύς είναι το πετρέλαιο που κατέχει τώρα ο Musk.
Ο Musk έχει υποσχεθεί να βελτιώσει την πλατφόρμα. Σύμφωνα με τον ίδιο προτεραιότητα έχει η ελευθερία του λόγου.
????????♥️ Yesss!!! ♥️???????? pic.twitter.com/0T9HzUHuh6
— Elon Musk (@elonmusk) April 25, 2022
Υπάρχει η αίσθηση ανάμεσα στους συντηρητικούς Αμερικανικούς κύκλους πως δέχονται λογοκρισία από εταιρείες της Big Tech. Συνεπώς αυτή η υπόσχεση τους φέρνει πιο κοντά στον Musk, ενώ στην απέναντι όχθη πολλοί ανακοινώνουν την έξοδο τους.
Twitter just got capitalised. As a socialist, I can’t remain on here #GoodbyeTwitter https://t.co/ukI1xFldxW
— Trans Chronic ???? ♿️ ????️⚧️ ???????? (@fibrojayne) April 25, 2022
That’s it. I’m out. Deactivating my account today. I can’t in good conscience use a platform that’s run by an evil billionaire. That’s why I’m sticking with Facebook, Instagram, and TikTok. Standing on my principles. #GoodByeTwitter
— Acclaimed Children’s Author Matt Walsh (@MattWalshBlog) April 26, 2022
(η επιτηδευμένη ειρωνεία, καθώς ο συγκεκριμένος είναι συντηρητικός, του συγκεκριμένου είναι απλά τέλεια !)
Υπάρχουν γενικά διαφορετικές αντιδράσεις.
Η αντιπέρα όχθη (δεν ξέρω αν πρέπει να την αποκαλέσω απαραίτητα προοδευτική/αριστερή ή κάτι αντίστοιχο γιατί οι πολιτικές ορολογίες είναι περίπλοκες αλλά πιστεύω καταλαβαίνουμε περίπου τι σημαίνει αντιπέρα όχθη) αλλά και διάφοροι οργανισμοί έχουν εκφράσει τους φόβους τους ότι η χαλάρωση του αλγόριθμου που εποπτεύει το Twitter θα προκαλέσει φαινόμενα hate speech. Υπάρχει ένα πολύπλοκο ιστορικό μεταξύ των όρων “ελευθερία του λόγου” και “hate speech” με τα όρια μεταξύ των δύο να είναι συχνά θολά. Για παράδειγμα η σατιρική συντηρητική ιστοσελίδα The Babylon Bee (στην οποία έχει φιλοξενηθεί ο Musk) δέχτηκε block από το Twitter με κατηγορίες για hate speech. Αυτό το γεγονός φαίνεται να ήταν και ένας από τους παράγοντες που ώθησαν τον Musk να αγοράσει το Twitter. Ο ίδιος δείχνει να διατηρεί μια μετριοπαθή στάση:
A social media platform’s policies are good if the most extreme 10% on left and right are equally unhappy
— Elon Musk (@elonmusk) April 19, 2022
Ως προς τον αλγόριθμο που προανέφερα, ο Musk έχει υποσχεθεί να γίνει δημόσιος, δηλαδή ο καθένας θα μπορεί να δει τι θεωρείται απαγορευτικό και συνεπώς να ξέρει τον λόγο για τον οποίο κάποιο Tweet του αφαιρέθηκε. Αυτό γίνεται σε μια προσπάθεια δημιουργίας “διαφάνειας” στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το Twitter. Ταυτόχρονα έχει υποσχεθεί τη διαγραφή των bots και την πιστοποίηση των χρηστών. Το πιο σημαντικό point είναι ότι ισχυρίζεται πως είναι “free speech absolutist” (απόλυτος σε θέματα ελευθερίας του λόγου):
Starlink has been told by some governments (not Ukraine) to block Russian news sources. We will not do so unless at gunpoint.
Sorry to be a free speech absolutist.
— Elon Musk (@elonmusk) March 5, 2022
Ωραία ακούγονται όλα αυτά. Ουτοπικά ίσως. “Ελευθερία τ@…”, τι άλλο θέλουμε? Αυτό που μας υπόσχεται είναι ο πυλώνας της δημοκρατίας, όπως ο ίδιος αναφέρει. Αλλά σοβαρά θα τον εμπιστευτούμε?
Ο Musk έχει ιστορικό οξείας κριτικής εναντίον του. Υπάρχει ολόκληρη σελίδα στη Wikipedia με την κριτική ενάντια στην Tesla. Ύστερα η προώθηση του Dogecoin από τον Elon έχει αρκετές ομοιότητες με pump and dump scheme. Πιο επικίνδυνες, για αυτήν την περίπτωση, κριτικές αφορούν και υποκρισία. Ο Musk έχει τοποθετηθεί ενάντια των κρατικών επιχορηγήσεων τη στιγμή που οι επιχειρήσεις του επιβιώνουν μέσα από αυτές. Συγκεκριμένα ως προς την ελευθερία του λόγου, ο Musk είναι κατηγορηματικός σε ό,τι αφορά τον ίδιο και τις εταιρείες του προσπαθώντας συνέχεια να έχει έλεγχο για το PR(δημόσιες σχέσεις). Από όλα τα παραδείγματα που αναφέρονται σε αυτά τα άρθρα(1 2 3 4 5) το πιο σοβαρό είναι μάλλον αυτού του Martin Tripp ο οποίος αφότου διέρρευσε υλικό από εργοστάσιο της Tesla σχετικά με τα μεταλλικά υπολείμματα του εργοστασίου που δούλευε (δεδομένο το οποίο αποκρύπτεται από τις αναφορές της εταιρείας για να μην γίνεται αντιληπτή η ανικανότητά της στους επενδυτές) μηνύθηκε από την Tesla για 167 εκατομμύρια, τελικά πληρώνοντας 400 χιλιάδες.
Με άλλα λόγια η αξιοπιστία του Musk είναι εύκολα αμφισβητήσιμη.
Έχοντας πει όλα αυτά θέλω επιτέλους να αναφέρω τον κύριο προβληματισμό μου: Ποιος ελέγχει τον λόγο μας?
Αρχικά θέλω να δείξω από που ξεκίνησε ο προβληματισμός μου:
Ναι οκ είναι μια απλή αστεία (ή τουλάχιστον έτσι λέμε εμείς οι zoomers) φωτογραφία στο internet. Ένα απλό meme. Κατά την άποψή μου είναι σοβαρό. Οκ, βασικά το παραδέχομαι είμαι late to the party, αυτό γίνεται εδώ και καιρό. Αλλά έλεγα στον εαυτό μου “Οκ, είναι λογικό να ανήκουν κάπου τα μέσα πληροφόρησης, έτσι και αλλιώς δεν πρέπει να έχουν κάποιο “κεφάλι”;”. Και από κάποια άποψη ακόμα το θεωρώ φυσικό κάποια εφημερίδα να υποστηρίζει αποκλειστικά κάποια παράταξη. Αν ανοίξω την σελίδα της Fox News ξέρω τι θα διαβάσω. Αντίστοιχα αν ανοίξω την Καθημερινή ή την Εφημερίδα των Συντακτών (χωρίς να δικαιολογώ ξεκάθαρα ψέματα που εκφράζονται στον βωμό μιας παράταξης). Αλλά σε αυτήν την εικόνα δεν φαίνεται η αφοσίωση σε μια πολιτική ιδεολογία, αλλά στην κάστα των 9 και βάλε ψηφίων. Δεν προωθείται η δεξιά ή η αριστερά, προωθείται ο Bezos(και οι γύρω γύρω). Και όχι οι δισεκατομμυριούχοι δεν είναι στη δεξιά-καπιταλιστική πλευρά. Έχουν ξεφύγει από το φάσμα. Μπορούν να χτίσουν τις δικές τους αυτοκρατορίες, τα δικά τους φέουδα. Είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού, δεν αντιλέγω, αλλά με εντονότατο στοιχείο κρατισμού (η Amazon έχει δεχτεί αρκετό δημόσιο χρήμα, όπως και η προαναφερθείσα Tesla). Αλλά ταυτόχρονα θα υποστηρίξουν αριστερούς σκοπούς, όπως αύξηση του ελάχιστου μισθού, πράγμα το οποίο γονατίζει τον ανταγωνισμό (σε καμία περίπτωση δεν είμαι υπέρ της εργασιακής εκμετάλλευσης, αλλά το χρησιμοποιώ ως δείγμα υποκρισίας τη στιγμή που και οι ίδιοι έχουν απαίσια διαχείριση προσωπικού). Και εντάξει να έχουν τις εφημερίδες. Αν δεν μας αρέσουν πάμε σε άλλες ή αν δεν υπάρχουν ιδρύουμε τις δικές μας που λέει ο λόγος. Λύση υπάρχει. Αλλά πώς μετακομίζεις από το χωριό σου;
Τα μονοπώλια είναι η Αχίλλειος πτέρνα του καπιταλισμού (και τα ολιγοπώλια). Όλο και λιγότερες εταιρείες κατέχουν τα περισσότερα από αυτά που αγοράζουμε. Και δεν ξεφεύγουμε απαραίτητα εύκολα. Δεν συμφωνείς με τις πρακτικές της Nestle και δε θέλεις Nescafe. Μπορεί να σκεφτείς να πάρεις Λουμίδη, που είναι και ελληνικός. Ε όχι ο Λουμίδης ανήκει στη Nestle. Και το ιδιαίτερα “επίπονο” με αυτά τα μονοπώλια είναι το γεγονός ότι δημιουργείται εξάρτηση στα προϊόντα.
1 Έλλειψη διαφάνειας του Shein
Ξέρουμε για την κατάχρηση των δεδομένων από το Facebook (νυν Meta) αλλά ακόμα χρησιμοποιούμε τα προϊόντα τους. Ξέρουμε ότι το Youtube έχει σοβαρά προβλήματα (στις πληρωμές των δημιουργών, στο copyright, στη λογοκρισία) και παρόλο που υπάρχουν εναλλακτικές όπως το Odysee είναι “δύσκολο” να αποχωριστούμε την άνεση του. Αυτό είναι τώρα το πρόβλημα και με το Twitter. Πώς μεταφέρουμε εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες από μία πλατφόρμα σε μία άλλη στην περίπτωση που κάτι πάει στραβά; Πως ξαναχτίζουμε το διαδικτυακό χωριό και την πλατεία του;
Και να είμαι ειλικρινής δεν έχω συγκεκριμένη απάντηση. Ίσως σιγά σιγά με τον χρόνο να γίνει αν χρειαστεί μια οργανική αλλαγή (και όταν λέω οργανική εννοώ όχι κρατικά επιβεβλημένη). Το να πω πράγματα όπως “Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τους κινδύνους και να κινητοποιηθούμε” είναι θεωρώ ανώφελο (και ίσως ουτοπικά παιδιάστικο). Η εξάρτηση είναι αξιοσημείωτη. Και η βαρεμάρα να αλλάξουμε ριζικά συνήθειες δικαιολογημένη. Όχι επιθυμητή αλλά δικαιολογημένη. Αυτό που σώζει από τα μονοπώλια είναι η διαφοροποίηση κεφαλαίου και η επιλογή ποικίλων παραγωγών στα προϊόντα που καταναλώνουμε. Αλλά τι θα καθόμαστε κάθε πέντε λεπτά να αλλάζουμε την μάρκα του καφέ αν έχουμε βολευτεί με μία; Θα συμμετέχουμε σε 100 διαφορετικές πλατφόρμες; Φυσικά και όχι. Στην περίπτωση του διαδικτύου απλά μπορούμε να δημιουργήσουμε μία και καλή. Μία και αποκεντροποιημένη. Μια και ανεξάρτητη.
Πριν επισημάνω την ανάγκη για κάποια μορφή αποκεντροποίησης θέλω πρώτα να αναφερθώ στο επιχείρημα της κρατικοποίησης που μπορεί να έρθει ως αντίλογος. Πριν αρκετό καιρό είχα την τύχη (ή μάλλον την ατυχία) να διαβάσω τη δήλωση του κ. Βαρουφάκη: “Αν δεν κοινωνικοποιηθούν τα μέσα, αν δεν περάσει η ιδιοκτησία τους από την ολιγαρχία στον δήμο, θα συνεχίσουν να εξαπατούν με πλαστές δημοσκοπήσεις, κάτι που καμία εξεταστική επιτροπή της Βουλής δεν μπορεί να διορθώσει”(οι πηγές για αυτήν τη δήλωση δεν είναι πολλές αλλά ένα είδος κρατικού παρεμβατισμού φαίνεται και στις θέσεις του ΜέΡα25). Με άλλα λόγια (αν εγώ το καταλαβαίνω καλά) προτείνεται η μεταβίβαση των Μέσων από την τωρινή “ολιγαρχία” στην ολιγαρχία -ή μάλλον μονοπώλιο- του δημοσίου (ή τουλάχιστον στενότερος έλεγχος). Θεωρώ επιχειρήματα τύπου “Έτσι μπορούμε να είμαστε πιο σίγουροι για την αξιοπιστία και την ποιότητα της πληροφορίας” και γενικά περί εξωραϊσμού του κράτους και δαιμονοποίησης του ιδιωτικού τομέα πολύ επικίνδυνα (και πάλι ουτοπικά παιδιάστικα, κάτι που θα γράψουμε σε μια έκθεση για να ικανοποιήσουμε πιθανώς τον εξεταστή αλλά δεν πιστεύουμε απαραίτητα). Το κράτος δεν είναι πανάκεια, κάθε άλλο. Τα παραδείγματα αξιοποίησης των μέσων από κυβερνήσεις για έλεγχο είναι απεριόριστα με σύγχρονες περιπτώσεις να είναι η Κίνα και η Ρωσία (φυσικά όχι μόνο). Και θεωρώ πως ο συμβιβασμός σε τέτοια θέματα πρέπει να είναι απειροελάχιστος και ο κρατικός παρεμβατισμός στα μέσα στοιχειώδης (ας πούμε αναρτήσεις που προωθούν τη βία είναι σημαντικό να διώκονται με την προϋπόθεση βέβαια ότι τα πλαίσια είναι καλά οριοθετημένα). Και σε καμία περίπτωση δεν αγνοώ τα συμφέροντα που έχει κάθε φορέας και την αναξιοπιστία τους (όπως έχω ήδη προαναφέρει), αλλά τουλάχιστον ο ΣΚΑΙ δεν έχει την εξουσία να έρθει να μου βάλει όπλο στο κεφάλι αν γράψω κάτι με το οποίο δεν συμφωνεί.
Και τώρα στο κυρίως πιάτο: Αποκεντροποίηση. Μια καλή, θεωρώ, πρόταση για την αντιμετώπιση των φαινομένων συγκέντρωσης των επικοινωνιακών μας αναγκών σε συγκεκριμένες κλειστές και αδιαφανείς εταιρείες είναι ο αποκεντροποιημένος ιστός (και όχι, δεν προσπαθώ να πουλήσω το νέο to the moon crypto). Μέχρι τώρα το περιεχόμενο στο internet αποθηκεύεται σε διάφορους server παγκοσμίως από τους οποίους αντλούμε τις πληροφορίες. Η Amazon κατέχει περίπου το 40% του ίντερνετ (ανάλογα και πως θα κάνει κανείς τη μέτρηση) στους server της μέσα από την AWS. Συνεπώς έχει έναν μεγάλο έλεγχο στο διαδίκτυο δύναμη που έχει χρησιμοποιήσει (μάλλον δικαιολογημένα στην συγκεκριμένη περίπτωση αλλά το γεγονός αποτελεί τροφή για σκέψη) για να εκδιώξει το κοινωνικό δίκτυο Parler από τους server της ουσιαστικά βάζοντας σε κίνδυνο την ύπαρξη της πλατφόρμας (φυσικά θα μπορούσαν να αναλάμβαναν τη δημιουργία των server τους, απλά το AWS και αντίστοιχες υπηρεσίες cloud έχουν καλύτερη ικανότητα και εξειδίκευση σε τέτοια ζητήματα). Παράλληλα ο κώδικας που καθορίζει τις περισσότερες ιστοσελίδες όπως το Twitter (μέχρι τώρα τουλάχιστον), το Youtube, το Instagram είναι άγνωστος και εξαρτάται μόνο από τις αποφάσεις των ιδιοκτητών. Τέτοια προβλήματα θα μπορούσε να λύσει η αποκεντροποίηση του διαδικτύου. Η ιδέα της αποκεντροποίησης δεν είναι πλήρως ορισμένη και σύμφωνα με τη Wikipedia (η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως αποκεντροποιημένη) αποτελεί ακόμα αφηρημένη έννοια. Αλλά ουσιαστικά αναφέρεται στη δημιουργία ενός peer to peer network στο οποίο οι χρήστες θα έχουν μεγαλύτερη δύναμη στις αποφάσεις σχετικά με τον ιστό. Η ισχύς που έχουν μεμονωμένες οντότητες σπάει και το δίκτυο βασίζεται σε κοινώς αποδεκτά πρωτόκολλα, απαραβίαστο “ψυχρό” κώδικα, κάτι το οποίο μπορεί να αποτρέψει αυθαιρεσίες. Υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια και οι χρήστες μπορούν να συμμετέχουν πιο ενεργά, ενώ υπάρχει η δυνατότητα δημοκρατικοποίησης των αποφάσεων σχετικά με το μέλλον του ιστού μέσα από ψηφοφορίες. Ας πούμε η υπόσχεση του Musk να δημοσιοποιήσει τον κώδικα του Twitter έχει αυτό το πνεύμα, αν και ακόμα είναι συγκεντρωτικό προς αυτόν. Ταυτόχρονα μειώνεται η ανάγκη για μεσάζοντες και μπορεί να δημιουργηθεί ένα πρωτοπόρο οικονομικό περιβάλλον. Θα υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα για άμεσες συναλλαγές π.χ. μεταξύ χρηστών και δημιουργών έτσι ώστε να εισπράττουν ένα δίκαιο ποσό από το προϊόν τους (σε αντίθεση με τις πρακτικές των Spotify και Youtube). Ανοίγεται δηλαδή ο δρόμος σε μία πιθανώς πιο δίκαιη διαδικτυακή οικονομία. Σημαντικότατο πλεονέκτημα είναι η προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών του διαδικτύου. Δεν θα υπάρχει κάποια κεντρική αρχή από την οποία θα περνάει η πληροφορία και συνεπώς είναι πιο δύσκολη η αναχαίτιση και αξιοποίηση της από κεντρικούς φορείς. Έτσι αποφεύγεται και η λογοκρισία καθώς για να αφαιρεθεί υλικό θα χρειαστεί η συναίνεση του δικτύου, ενώ η πληροφορία αντιγράφεται στα πολλαπλά μέλη έτσι ώστε να μην υπάρχει εξάρτηση σε μια κεντρική αρχή. Και για να φτάσουμε και στα κοινωνικά δίκτυα, ένας καλογραμμένος κώδικας μπορεί να δημιουργήσει ένα ελεύθερο περιβάλλον για την διακίνηση ιδεών χωρίς τον φόβο για λογοκρισία από ανώτερη εξουσία και συνάμα να επιβάλει τους κοινά αποδεκτούς κανόνες. Και οι πιθανές χρήσεις ενός αποκεντροποιημένου δικτύου συνεχώς διερευνώνται.
Μέχρι τώρα το πιο κοντινό που έχουμε σε αποκεντροποιημένο διαδίκτυο είναι η τεχνολογία blockchain. Νομίζω σε αυτό το σημείο όλοι έχουμε ακούσει έστω για το Bitcoin. Και το blockchain παρέχει σε έναν βαθμό αυτές τις δυνατότητες αποκεντροποίησης. Το blockchain βασίζεται στην κρυπτογραφία οπότε σε έναν βαθμό είναι ανώνυμο. Συγκεκριμένα, blockchain όπως το filecoin παρέχουν ήδη κρυπτογραφημένο αποθηκευτικό χώρο. Υπάρχουν άπειρα συναλλακτήρια DeFi τα οποία παίρνουν σιγά σιγά τον ρόλο τον τραπεζών. Ήδη έχουμε αποκεντροποιημένες εφαρμογές (dApps) σε ανάπτυξη και αμέτρητα ανερχόμενα project που υπόσχονται να αντικαταστήσουν τους σημερινούς γίγαντες της τεχνολογίας. Υπάρχει μια αρκετά μεγάλη ποικιλία διαφορετικών προσεγγίσεων στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί η αποκεντροποίηση και οι μέθοδοι όλο και πληθαίνουν.
Ωραία όλα αυτά. Αλλά το παραδέχομαι, είμαι ουτοπικός στην περιγραφή μου. Τα προβλήματα είναι πολλά. Αρχικά υπάρχουν πάλι οι φόβοι ότι η έλλειψη ελέγχου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα τα οποία συνεπάγονται την ανωνυμία που παρέχει το διαδίκτυο και ιδιαίτερα το αποκεντροποιημένο. Πάντα υπάρχει μία αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της ανωνυμίας και της ασφάλειας. Νομίζω αυτό είναι προφανές. Ύστερα ποιος θα επιχορηγήσει αυτό το δίκτυο; Μέχρι τώρα ο λόγος που μπορούμε να έχουμε δωρεάν πρόσβαση σε ένα μεγάλο μέρος του ιστού είναι μόνο γιατί “πουλάμε” την προσοχή μας, τα δεδομένα μας. Οπότε ένα σημαντικό ερώτημα είναι το πώς θα “στηθεί” ξανά το διαδίκτυο για να μην έχουμε ριζικές αλλαγές στην οικονομία του και να παραμείνει προσβάσιμο σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Και σίγουρα υπάρχει και άλλη αρνητική κριτική στο concept του αποκεντροποιημένου ιστού και πιθανά προβλήματα.
Συγκεκριμένα στο blockchain μπορούμε να παρατηρήσουμε ένα πλήθος προβλημάτων. Η τεχνολογία δεν είναι ακόμα επαρκώς εξελιγμένη και συνήθως υπάρχει ένας συμβιβασμός μεταξύ ασφάλειας, ταχύτητας δικτύου, πιθανής κεντροποίησης και δημιουργίας ικανοποιητικής κλίμακας (η μεταφορά δεδομένων μεταξύ ενός τεράστιου πλήθους υπολογιστών απαιτεί προφανώς ιδιαίτερη οργάνωση). Συνεπώς βρισκόμαστε σε πειραματικό στάδιο. Η τεχνολογία δεν είναι ιδιαίτερα έτοιμη. Το blockchain απαιτεί ισχυρότατη υπολογιστική δύναμη για να συντηρηθεί και να είναι αποκρυπτογραφημένο. Όσοι ψάχνατε να αγοράσετε κάρτες γραφικών τον τελευταίο χρόνο θα ξέρετε για την έλλειψη που δημιουργήθηκε και προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την διοχέτευση τους σε διαδικασίες σχετικές με το blockchain με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται οι τιμές. Και αυτοί οι χρήστες που επενδύουν σε αυτόν τον εξοπλισμό μπορούν να έχουν ιδιαίτερη ισχύ πάνω στο δίκτυο. Ένα μεγάλο μέρος των Bitcoin ανήκει σε έναν μικρό αριθμό πρώιμων χρηστών. Έτσι μπορεί να αμφισβητηθεί ο δημοκρατικός χαρακτήρας του blockchain τουλάχιστον σε ορισμένα δίκτυα. Και το πλήθος των δικτύων έχει δημιουργήσει ένα χάος που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην συμβατικότητα μεταξύ τους (αν και υπάρχουν project ενοποίησης του δικτύου). Και μάλλον το πιο σημαντικό πρόβλημα αυτήν την στιγμή είναι φαινόμενα εξαπάτησης και απώλειας τεράστιων χρηματικών ποσών (τάξης 6 και παραπάνω ψηφίων). Τα παραδείγματα είναι πραγματικά πολυπληθή, από εκμετάλλευση προβλημάτων σε πλατφόρμες (το θέμα της ασφάλειας στο blockchain είναι πολύ σημαντικό καθώς ο κώδικας που δημοσιεύεται έχει απόλυτη ισχύ νόμου (code is law) σε κάποιες περιπτώσεις και είναι απαγορευτικό να έχει σφάλματα), σε υποσχέσεις project που δεν εκπληρώνονται (και η ανωνυμία βοηθάει στο η απάτη να είναι αρκετά ασφαλής επιχείρηση) και (όπως είπαμε και με τον Musk) pump and dump schemes (τα οποία αν και στο χρηματιστήριο είναι παράνομα, δεν υπάρχει ιδιαίτερη νομοθεσία για τα κρυπτονομίσματα και είναι λόγω ανωνυμίας πιο δύσκολο να εντοπιστούν οι υπαίτιοι). Και τέλος μεγάλοι θεσμοί αρχίζουν να επενδύουν στην τεχνολογία οπότε η επιρροή τους ενδέχεται να διατηρηθεί.
Για να κλείσω γιατί πολύ κούρασα, αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα έστω ικανοποιητικό αν όχι άψογο αποκεντροποιημένο περιβάλλον, πιστεύω πως θα έχουμε τεράστιο κέρδος ως παγκόσμια κοινωνία. Η κεντροποίηση είναι, για μένα τουλάχιστον ένα τρομακτικό γεγονός σε κάθε τομέα (όπως προανέφερα με τα μονοπώλια), πόσο μάλλον στη διάδοση της πληροφορίας. Είναι απίστευτα σημαντικό εφόδιο να μπορούμε να εκφραζόμαστε ελεύθερα και με ασφάλεια όταν είμαστε πομποί και όταν είμαστε δέκτες να ενημερωνόμαστε πλήρως και από διάφορες πηγές. Γιατί ωραίες οι υποσχέσεις του Musk για ελευθερία του λόγου, αλλά θέλω να δω τι θα γίνει όταν ένας whistleblower εκθέσει τον ίδιο (για άλλη μια φορά). “Η δημοκρατία πεθαίνει στο σκοτάδι” γράφει η Washington Post υπό την σκιά του Bezos. Ίσως πρέπει να πάρουμε κάποιες ελευθερίες στα χέρια μας. Δεν μου αρέσει που έχω δημιουργήσει ένα άσπρο-μαύρο σχήμα Ουτοπίας-Δυστοπίας στο κείμενο μου (ποτέ δεν είναι έτσι οι περιστάσεις), αλλά ας είναι το μέλλον το πανί και το σκέψεις περί Ουτοπίας ο αέρας και όπου μας πάει. Και αν είμαστε προσεκτικοί ίσως να μας βγάλει στην Ιθάκη…
