«Παναγιά η Γοργόνα»
Το εργοστάσιο στη Σκάλα. Ένας μεγάλος ελιόμυλος με τέσσερις πρέσες. Στα ελιομαζώματα ανεβοκατεβαίνει ο κόσμος, αρχίζει η μεγάλη εποχή για τον τόπο. Οι μαζώχτρες ξεχύνουνται παρέες – παρέες, φορούν χρωματιστά σαλβάρια, κλαδωτές μπότες, κουνούν το καλαμένιο καλάθι με τις γαλάζιες χάντρες στο μπράτσο. Κατεβαίνουν στολισμένες και κουδουνίζουν τα μαβιά και βυσσινικά βραχιόλια τους από γυαλί. Τα χωράφια κ’ οι δρόμοι είναι γεμάτα ραβδιστάδες κ’ εργάτες απ’ το λιοτριβειό.
Όλο το χειμώνα, όσο δουλεύει η ελιά, οι χωριανοί έχουν για ξυπνητήρι τη μπουρού του του ελιόμυλου. Είναι μια δυνατή σφυρίχτρα, που ουρλιάζει μές τη μαύρη νύχτα. Η φωνή της γεμίζει αντίλαλο τα ράχτα και τις λαγκαδιές, ανεβαίνει ως το χωριό και το ξεσηκώνει στο πόδι.
Μεμιάς τα καλντερίμια αντιχτυπούν από χοντροπάπουτσα με πλατιά σιδερένια καρφιά κι από τα πέταλα των μουλαριών. Οι πόρτες χτυπούν με θόρυβο, τρίζουν οι ρεζέδες, οι κοπέλες κατεβαίνουν με χαρούμενες φλυαρίες και πονηρά γέλια. Οι ραβδιστάδες με τα ίσια μακριά ραβδιά στη ράχη, «τέμπλες» τα λένε τραγουδούν αμανέδες. Κόβουν το τραγούδι και προγκάνε τα ζα το ίδιο τραγουδιστά:
Ντε μπρέε, ντεέ!
Είναι η μεγάλη εποχή, της ελιάς η εποχή. Την περιμένουν όλο το χρόνο τα ενενήντα οχτώ χωριά του νησιού. Όλος ο κόσμος, ένα ψυχομέτρι από εκατόν πενήντα χιλιάδες φτωχόκοσμο και νοικοκυραίοι, απ’ αυτού κρέμουνται. Από το λιανό κλωνί της ελιάς ζυγιάζεται η ζήση τους.
Μυριβήλης Στρατής, Η Παναγιά η Γοργόνα (Αθήνα 1960), σελ. 18.
Ο Στράτης Μυριβήλης γεννήθηκε ως Ευστράτιος Σταματόπουλος, στις 30 Ιουνίου 1892, στην τουρκοκρατούμενη Συκαμιά της Λέσβου. Ήταν πρωτότοκος γιος του Χαράλαμπου Σταματόπουλου και της Ασπασίας το γένος Γεωργιάδη. Φοίτησε στην Αστική Σχολή Συκαμιάς και αργότερα στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, από όπου αποφοίτησε το 1910. Το 1912 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, εργαζόμενος παράλληλα ως δημοσιογράφος. Σύντομα, εγκατέλειψε τις σπουδές του για λόγους βιοπορισμού. Κατατάχτηκε εθελοντικά το 1912 και πολέμησε στους Βαλκανικούς πολέμους και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου γράφει το αριστούργημά του «Η Ζωή εν Τάφω», εγκαινιάζοντας τη σύγχρονη ελληνική αντιπολεμική λογοτεχνία. Το 1920 παντρεύεται την προσφυγοπούλα Ελένη Δημητρίου και αποκτούν τρία παιδιά. Πήρε μέρος και στη Μικρασιατική Εκστρατεία και, μετά την καταστροφή επιστρέφει, στη Μυτιλήνη. Θα παραμείνει στο νησί ως το 1932, οπότε επιστρέφει στην Αθήνα. Κύρια επαγγελματική του απασχόληση όλο αυτό το διάστημα παραμένει η δημοσιογραφία.
Το έργο του «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1932) εντάσσεται στη δεύτερη περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας (1933-1949), όπως και το μυθιστόρημά του «Η Παναγιά η Γοργόνα».
Τέλος, στην τρίτη περίοδο του έργου του (1949-1969) ο Μυριβήλης στράφηκε προς μια ποικιλία θεμάτων και εκφραστικών μέσων. Εδώ εντάσσονται οι συλλογές διηγημάτων του «Το πράσινο βιβλίο», «Το γαλάζιο βιβλίο», «Το κόκκινο βιβλίο» και «Το βυσσινί βιβλίο».
Το 1958, εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Ο Στράτης Μυριβήλης τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1949 και προτάθηκε τρεις φορές για το Βραβείο Νόμπελ.
Πέθανε άρρωστος από βρογχοπνευμονία, στις 19 Ιουλίου 1969, στο νοσοκομείο του Ευαγγελισμού στην Αθήνα.
Ο Στράτης Μυριβήλης είναι από τους σημαντικότερους πεζογράφους μας. Η αγάπη του για τη ζωή, τον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον, η αντιπολεμική θεματολογία, το λυρικό και ποιητικό ύφος του, η καλοδουλεμένη γλώσσα κατατάσσουν τον Μυριβήλη ανάμεσα στους μεγάλους συγγραφείς μας.
Πηγές:
Αθανάσης Στρατής, Αθανάσης Νίκος, Λέσβος Πατρίδα μου, Μυτιλήνη 2010.
Αναγνωστοπούλου Αχ. Μαρία, Η ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ 18ος -19ος αι., Έκδοση Δήμου Μυτιλήνης 1996.
Αναγνώστου Στρατής, Η ΠΑΛΙΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗ, Αναμνηστική Έκδοση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου για τα 100 χρόνια από την Απελευθέρωση του 1912, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2013.
ΒΟΥΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΗΣ, ΑΣΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΕΛΑΙΩΝΩΝ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2021.
Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου, Λεσβιακές φωτοσκιές Σ. Χουτζαίος 1873-1967, Μυτιλήνη 1982.
Παπαδάκη Α. Βέρα, ΑΙΓΑΙΟ, ΕΙΚΟΝΑ & ΠΟΙΗΣΗ, Υπουργείο Αιγαίου/Τροχαλία 2001.
ΤΑΛΙΑΝΗΣ Δ., ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ Π., Η ΕΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΙΟ 2001.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, Β΄ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (ΕΠΕΑΕΚ), Ελαιόλαδο: Πηγή ζωής και πλούτου για τη Λέσβο και τη Μεσόγειο, ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1999.
Talianis Dimitris, Avyerinou Panayiota, Skampavias Konstantinos, Michailaris Panayiotis, LESVOS From Sappho to Elytis, Municipality of Mytilene 1995.
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=845
