Αποτελεί κοινό τόπο πως η ανθρωπιστική παιδεία αποτελεί πρότυπο παιδείας, που θέτει στο κέντρο του τον άνθρωπο, καθόσον αποβλέπει στην ολοκλήρωση ανάπτυξη των πτυχών της προσωπικότητάς του με την καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών. Ωστόσο, στις μέρες μας η εκπαίδευση εγκαταλείποντας τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό που οφείλεται να έχει, απέκτησε χαρακτήρα τεχνοκρατικό, επιφέροντας σημαντικές επιπτώσεις στο άτομο και την κοινωνία ευρύτερα.
Αρχικά, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μονόπλευρα προσανατολισμένο σε εξωτερικούς στόχους, όπως την επιτυχία στις εξετάσεις, την εξειδίκευση και την υλοποίηση απλών επαγγελματικών στόχων κι όχι στην διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με αξίες, ιδανικά και κοινωνικές αρετές. Εξάλλου, το δαιδαλώδες εξεταστικό σύστημα καθιστά την γνώση αυτοσκοπό και στερεί από τον μαθητή τις δυνατότητες αυτογνωσίας, ηθικοποίησης κι ευρύτερης πνευματικής καλλιέργειας, που οφείλει να προσφέρει το σχολείο, αναπτύσσοντας την βαθμοθηρική διάθεση, των ωφελιμισμό της γνώσης, μετατρέποντας τις αναγκαίες σχέσεις άμιλλας σε ανταγωνιστικές που προκαλούν άγχος.
Επιπρόσθετα, ο περιορισμός του ρόλου του σχολείου σε απλό αναμεταδότη ειδικών γνώσεων οδηγεί τον νέο σε αδυναμία συνολικής θέασης των πραγμάτων, δημιουργώντας μία κοινωνία θεατών και όχι πολιτών. Η σχολική εκπαίδευση πιο συγκεκριμένα, δεν εξοικειώνει με τις δημοκρατικές αξίες και δεν παρέχει ερεθίσματα πολιτικού προβληματισμού που να εννοούν την διαμόρφωση ελεύθερων, υπεύθυνων κι ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος. Κατά συνέπεια, τα άτομα ακολουθούν παράλληλους δρόμους, αδιαφορούν για τα κοινά και με την ανοχή τους καθίστανται υποχείρια δημαγωγών και φερέφωνα, συνένοχοι της πολιτικής κρίσης, καθώς ο πολιτικός έλεγχος απουσιάζει.
Η σοβαρότητα λοιπόν του φαινομένου είναι δεδομένη, όπως δεδομένες είναι και οι ευχολογίες για την αντιμετώπιση του. Εντούτοις, οι ευχές και οι ωραιολογίες όχι μόνο δεν επαρκούν αλλά εφησυχάζουν. Αυτό επιβάλλεται για την άμβλυνση του ζητήματος είναι η εκπαίδευση να ξεπεράσει τον μονολιθικό-τεχνοκρατικό χαρακτήρα της και να γαλουχήσει προσωπικότητες με μία καθολική αντίληψη για τη ζωή.
Αρχικά, το σχολείο, όταν ανταποκρίνεται στον παιδευτικό και ανθρωποπλαστικό του ρόλο παρέχει στον νέο τα εχέγγυα για την ηθικοπνευματική του καλλιέργεια. Καλλιεργεί τη λογική, τον προβληματισμό, στοιχεία συνυφασμένα με τη δυνατότητα του ατόμου να λειτουργεί ως ανεξάρτητη προσωπικότητα ικανή να αντιστέκεται στους σύγχρονους μηχανισμούς ετεροκαθορισμού. Παράλληλα, το σχολείο συμβάλει στη διερεύνηση των πνευματικών οριζόντων που κρατούν τον νέο σε διαρκή εγρήγορση και τον απεγκλωβίζουν από την πνευματική νωθρότητα. Στόχος της διεύρυνσης αυτής είναι η αληθινή παιδεία, η οποία τρέφει τον άνθρωπο, καθώς συνιστά δύναμη θεραπευτική της ψυχής και σταθερό έρμα.
Τέλος, η σχολική εκπαίδευση όταν θέτει στο κέντρο της τον άνθρωπο, έχοντας ως δεδομένο την κοινωνική του φύση, φροντίζει να μεταλαμπαδεύσει σε αυτόν όλα τα στοιχεία της ομοιογένειας. Έτσι, διευκολύνεται η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και προωθείται η ομαλή ένταξή του στους νέους κόλπους της. Ο νέος έχει συνειδητοποιήσει ότι οφείλει να συμμετέχει ενεργά στο δημόσιο βίο, γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, διεκδικεί με σύνεση τα πρώτα και υλοποιεί τις δεύτερες. Παρακολουθεί τις πολιτικές εξελίξεις, στηλιτεύει τις αυθαιρεσίες της πολιτικής ηγεσίας και αγωνίζεται για την εδραίωση της δημοκρατίας με μέσα τον διάλογο και τη διαλλακτικότητα κι όχι την αυτοδικία και την επιθετική συμπεριφορά.
Εν κατακλείδι, ο έντονος προσανατολισμός του σχολείου σε μία εκπαίδευση τεχνοκρατική επιφέρει κάποια από τα σημαντικότερα προβλήματα κοινωνικής παθογένειας. Τα προβλήματα αυτά-που λίγο πολύ όλοι το γνωρίζουν-μπορεί να αποτελέσουν την αφορμή για έναν γενικότερο προβληματισμό όλων των φορέων της εκπαίδευσης με στόχο τη μετάβαση σε ένα σχολείο που θα αποβλέπει στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας του μαθητή και θα αποτελεί χώρο κοινωνικοποίησής του.
