Με αφορμή την απώλεια της σημαντικής ποιήτριας, Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ 21 Ιανουαρίου 2020…
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ ήταν μία κορυφαία ποιήτρια, μεταφράστρια αλλά και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1939 όπου και σπούδασε. Ξεκίνησε την ζωή της με μία αναπηρία, η οποία όμως την έστρεψε προς την ποίηση. Αν και δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει γραφομηχανή, αυτό δεν την εμπόδισε να γράφει πάντα χειρόγραφα. Επιπροσθέτως, η αναπηρία ήταν ακόμη ένα κίνητρο αλλά και πλεονέκτημα, έτσι ώστε να καταφέρει να γίνει αγαπητή και γνωστή στον ευρύτερο κόσμο.
Χρονικά ανήκει στην γενιά του ’60, η οποία χαρακτηρίστηκε «χαμένη γενιά». Αν και η ποιητική γενιά στην οποία ανήκει η Αγγελάκη-Ρουκ «συμπιέστηκε» (τουλάχιστον στο πεδίο της δημοσιότητας) ανάμεσα στη «γενιά της ήττας», η οποία ωστόσο δεν παραδέχτηκε την ήττα, και στη «γενιά της αμφισβήτησης», όπως βιαστικά χαρακτηρίστηκε η γενιά του ’70, που πρωτοδημοσίευσε επί χούντας, πολύ σπουδαίες ποιητικές φωνές κατάφεραν να αναδειχθούν από αυτήν. Η Κατερίνα Αγγελάκη είχε τον δικό της τρόπο σκέψης και σύμφωνα με αυτόν πλάθει το δικό της ποιητικό έργο. Έχοντας ακόμη το πρόβλημα της αναπηρίας της, εκείνη δίνει τις δικές της προσωπικές λύσεις, μέσω της ποίησης. Στην ζωή της παντρεύτηκε αλλά δεν απέκτησε απογόνους. Παρ” όλα αυτά έτρεφε μεγάλη αγάπη για τα παιδιά.
Το έργο της ήταν επηρεασμένο από την ζωή της. Νονός της ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης. Διέμενε σ ένα σπίτι, που αγόρασαν οι γονείς της, για να στεγάσουν τους πρόσφυγες-συγγενείς τους μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Αυτός λοιπόν ο τρόπος ζωής της – με κύριο ρόλο την αναπηρία της – ενέπνευσε ένα μεγάλο ποσοστό των ποιημάτων της. Τα ποιήματά της θεματολογικά καταπιάνονται με τον έρωτα και την φύση.
Η λεπτότητα της γλωσσικής έκφρασης και το βάθος της βιωμένης εμπειρίας αποτελούν βασικά συστατικά της ποιητικής της Αγγελάκη-Ρουκ. Πρόκειται για μία ποίηση που καθιστά το ατομικό βίωμα καθολικό. Τα ερωτήματα που τίθενται στην ποίησή της δεν είναι ρητορικά, ούτε καν φιλοσοφικά, αλλά υπαρξιακά, διότι η ύπαρξη είναι τόσο απλή όσο και η ποίηση.
Ποιήματά της και ποιητικές της συλλογές είναι: Μοναξιά (1956), Άδεια φύση (1993), Ενάντιος έρωτας (1982), Ο Βύτος και αλιείη (1956), ποίημα το οποίο το αφιέρωσε στον νονό της τον Νίκο Καζαντζάκη, Λύκοι και σύννεφα (1963), Ωραία έρημος η σάρκα, (1996), Μαγδαληνή, Ποιήματα (1971), Το μεγάλο θηλαστικό (1974), Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης (1977), Ο θρίαμβος της σταθερής απώλειας (1978), Ενάντιος έρωτας (1982), Οι μνηστήρες (1984), Επίλογος αέρας (1990), Άδεια φύση (1993), Λυπιού (1995), Η ανορεξία της ύπαρξης (2011).
Παραθέτουμε το ποίημα που έγραψε σε ηλικία μόλις 17 ετών. Το ποίημα «Μοναξιά» δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Καινούργια Εποχή. Το ποίημα δημοσιεύτηκε μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας Εποχής γράφοντας: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!». Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόλησή της με την ποίηση και τη μετάφραση.)
«Μοναξιά»
Αν ενώσεις το βροχόνερο με το δάκρυ σου
το γέλιο σου με τον ήλιο
το σίφουνα, τον αγέρα με την ξεσηκωμένη αγανάκτησή σου.
Αν κλάψεις για τα παιδάκια με τις ρόδινες ανταύγειες
του δειλινού στο πρόσωπο, που πλαγιάζουν
με τα χεριά αδειανά, με τα πόδια γυμνά
θα βρεις τη μοναξιά σου.
Αν σκύψεις στους συνανθρώπους σου
μες στα αδιάφορα μάτια τους θα ‘ναι γραμμένη
απελπιστική, ολοκληρωτική η μοναξιά σου.
Κι αν πάλι τους δείξεις το δρόμο της δύναμης
και τους ξεφωνίσεις να πιστέψουν μόνο τον εαυτό τους
θα τους δώσεις μια πίκρα παραπάνω
γιατί δε θα το μπορούν, θα ‘ναι βαρύ γι’ αυτούς
και θα ‘ναι πάλι η μοναξιά σου.
Αν φωνάξεις την αγάπη σου
θα ‘ρθει πίσω άδεια, κούφια, η ίδια σου η φωνή
γιατί δεν είχε το κουράγιο να περάσει όλες
τις σφαλισμένες πόρτες, όλα τα κουρασμένα βήματα
όλους τους λασπωμένους δρόμους.
Θα γυρίσει πίσω η φωνή που την έστειλες τρεμάμενη
λαχταριστή, με άλλα λόγια που δεν την είχες προστάξει εσύ
τα λόγια της μοναξιάς σου.
Θεέ μου, τι θα γίνουμε;
Πώς θα πορευτούμε;
Πώς θα πιστέψουμε; Πώς θα ξεγελαστούμε;
Μ’ αυτή την αλλόκοτη φυγή των πραγμάτων
των ψυχών από δίπλα μας;
Ένας δρόμος υπάρχει, ένας τρόπος.
Μια θα ‘ναι η Νίκη:
αν πιστέψουμε, αν γίνουμε, αν πορευτούμε.
Μόνοι μας.
Φθινόπωρο 1956
