Σε ένα τεύχος με αφιέρωμα στην ποίηση, ο Δημήτρης Παπακωνσταντίνου, εκπαιδευτικός και ποιητής, εκμυστηρεύεται σκέψεις στη συγγραφέα και εκπαιδευτικό Σεβαστή Κωνσταντινίδου, υπεύθυνη του ηλεκτρονικού περιοδικού «Γραφίς Γαλατινής».

 

- Ο δρόμος της ποίησης φαίνεται να σε έχει κερδίσει για τα καλά. Μέσα στα δυο τελευταία χρόνια, τρεις ποιητικές συλλογές σου ήρθαν στο φως: Μνήμες της ρίζας και Δρόμοι στη σκόνη από τις εκδόσεις Κουκίδα και Διαλέγω το λευκό από τις εκδόσεις Ρώμη. Πώς προέκυψαν τα ποιήματα αυτά;

 

- Η ποιητική συλλογή που εκδίδεται το 2022 δεν περιέχει ποιήματα που γράφτηκαν το 2021. Ούτε βέβαια εκείνη που εκδόθηκε το 2021 περιέχει ποιήματα του 2020. Τα ποιήματα μένουν συνήθως στις πρόχειρες προεκτυπώσεις μου για πολλά χρόνια. Πολλά από αυτά με έχουν βασανίσει την τελευταία πενταετία και τους έχω αφιερώσει αμέτρητες ώρες. Έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μου. Έζησα μαζί τους! Μα πώς αλλιώς μπορούν να δοκιμαστούν ή να ωριμάσουν; Για να απαντήσω στην ερώτησή, η επιλογή τους δεν είναι χρονολογική, αλλά θεματική. Δηλαδή από το υλικό που συσσωρεύεται στα χαρτιά μου, κι αργότερα στον υπολογιστή μου, επιλέγονται τα ποιήματα που συνδέονται μεταξύ τους κι αποτελούν μια οργανική ενότητα. Διαφορετικά, δεν θα μπορούσαν να βρεθούν υπό κοινό τίτλο.

 

- Γιατί γράφεις ποίηση;

 

- Θα δώσω την ίδια ακριβώς απάντηση που είχα δώσει και σε μια παλιότερη συνέντευξη: Υπακούω σε μια πολύ δυνατή εσωτερική παρόρμηση που μοιάζει με πείνα ή δίψα. Δεν γίνεται να εξηγήσεις γιατί χρειάζεσαι τροφή όταν πεινάς ή νερό, όταν διψάς και τρέχεις προς την πηγή με λαχτάρα. Είναι μια εσωτερική ανάγκη που δε σηκώνει αναβολή.

 

- Πώς γεννιέται ένα ποίημα; Τι προσωπικές διεργασίες οδηγούν στη γέννησή του;

 

- Υποθέτω πως ο κάθε ποιητής μπορεί να μιλήσει μόνο για τον τρόπο που ο ίδιος γράφει. Δεν θα μπορούσα να περιγράψω τα βήματα κάποιου άλλου ποιητή. Τα πάντα ξεκινούν από σκέψεις ασαφείς που έρχονται και ξανάρχονται κι επιμένουν. Είναι σημαντικό να προσέξει κανείς μέσα του αυτές τις δονήσεις. Η καθημερινότητα με τις χιλιάδες έγνοιες της, συνήθως μας αποσπά από τις σκέψεις αυτές. Νομίζω πως η ποίηση, στη φάση της αρχικής σύλληψης, απαιτεί ηρεμία κι ενδοσκόπηση. Το πρώτο σχέδιο προκύπτει συνήθως γρήγορα. Κυλάει στο χαρτί σαν νερό που ρέει από μια ανοιχτή βρύση. Μετά, για να αποκτήσει πιο μόνιμη μορφή, απαιτείται επεξεργασία. Σ” αυτό το δεύτερο βήμα πολλά ποιήματα “ατυχούν”. Καταλήγουν κομματάκια σαν χαρτοπόλεμος! Δεν έχει νόημα να κρατήσει κανείς ένα στιχούργημα δίχως ψυχή. Όσα πάντως “επιβιώνουν”, μένουν στις σημειώσεις ένα διάστημα, για να κριθούν αργότερα πιο ψύχραιμα. Κάποιες φορές έχω σχεδόν ξεχάσει την ύπαρξή τους, όταν τα ξαναβλέπω. Θέλω να καταλάβετε, πως τα ποιήματα περνούν από πολλά “κόσκινα”. Αλίμονο αν δίναμε στον εκδότη μας τα πάντα!

 

- Πώς καταλαβαίνεις ότι το ποίημα έλαβε την τελική του μορφή;

 

- Η ποίησή μου ευτυχώς δεν είναι εγκεφαλική. Στηρίζεται πιο πολύ στο συναίσθημα. Όταν μπορεί να μ” αγγίξει, ξέρω πως μπορεί ν” αγγίξει κι άλλους ανθρώπους. Ποτέ όμως ένα ποίημα δεν θα μπορούσε ν” αγγίξει τον καθένα! Είμαστε πολύ διαφορετικοί από τους διπλανούς μας. Δεν έχουν όλοι τα ίδια βιώματα, ούτε τις ίδιες προσδοκίες από τη ζωή.

 

- Με ποιο τρόπο επιλέγεις τον τίτλο ενός ποιήματος και της συλλογής ολόκληρης;

 

- Ειλικρινά, οι τίτλοι με στεναχωρούν και με κουράζουν. Ενώ τα ποιήματα γράφονται με ενθουσιασμό κι όρεξη, πρέπει μετά να τα “βαφτίσω” και να τα “στεγάσω” στο ίδιο σπίτι. Σε ένα σπίτι που να ταιριάζει σε όλα. Για να βρω τίτλο σε ένα ποίημα ή σε μια ποιητική συλλογή, σκέφτομαι ποια είναι η κυρίαρχη ιδέα, από όσες εκφράζονται μέσα από  τους στίχους. Εδώ, στηρίζομαι  αναγκαστικά στη λογική σκέψη κι όχι στο συναίσθημα.

 

 

- Πώς λειτουργεί  η μνήμη μέσα στη ζωή μας;

 

- Η μνήμη είναι πολύ σημαντική. Η ποίηση πάντα πίσω κοιτάζει στα περασμένα. Σπάνια στρέφει το βλέμμα της μπροστά ως “λόγος προφητικός”. Πίσω μας βρίσκονται όλα όσα μας διαμόρφωσαν: Είναι οι μυλόπετρες από τις οποίες περάσαμε. Οι Συμπληγάδες κάποτε. Ίσως ακόμα τα χέρια, που τρυφερά και με αγάπη μάς άγγιξαν· δεν περάσαμε μόνο βάσανα, αλλά και χαρές. Χωρίς μνήμη, δεν θα είχαμε την παραμικρή πιθανότητα ν” αποκτήσουμε γνώση. Ταξίδι χωρίς γνώση τι να το κάνεις;

 

- «Δρόμοι στη σκόνη». Ποια μπορεί να είναι η σκόνη στον δρόμο μας;

 

- Σκόνη είναι ό,τι μας λερώνει. Ό,τι αφήνει σημάδια πάνω μας. Ό,τι μας κάνει να δακρύζουμε. Ό,τι μένει σαν βάρος στο στήθος κι επανέρχεται απροειδοποίητα, ακόμα και μέσα στον ύπνο. Αν είμαστε στοιχειωδώς ευαίσθητοι, δεν μπορούμε να προσπεράσουμε αδιάφορα τον πόνο των άλλων.

 

- Τι σημαίνει το λευκό για σένα;

 

- Λευκό είναι το αγνό, το αδοκίμαστο, το ανέγγιχτο, το αθώο, το καθαρό. Αυτό που περιμένεις να σου φωτίσει λίγο τη μέρα. Η χαρά είναι μόνο μια απόφαση. Πρέπει απλώς να την επιλέξεις.

 

- Μπορεί η ποίηση να μιλήσει στους μαθητές και στους νέους σήμερα;

 

- Η ποίηση πάντα μπορεί να μιλήσει! Έχουμε διάθεση να την ακούσουμε; Νομίζω πως οι μαθητές και οι νέοι θα μπορούσαν να βρουν μέσα στη σύγχρονη ποίηση κομμάτια της δικής τους ψυχής. Πιστεύω ότι πολλοί απορρίπτουν  την ποίηση πριν τη γνωρίσουν. Ας της δώσουν μια ευκαιρία! Ας σκύψουν στα βιβλία να την ακούσουν!

 

- Πες μου έναν αγαπημένο σου στίχο!

 

- “Πέσε βροχή, πέσε απαλή πάνω απ’ τις έγνοιες μου

πέσε απαλή, σα μουσική που ξεμακραίνει”

 

Από την ποιητική σύνθεση “Μικρή Περιήγηση” (Α΄ έκδ. 1996 – Β΄ εκδ. 2017)

 

 

- Σε ευχαριστώ πολύ για αυτή την όμορφη συνομιλία, Δημήτρη!

 

- Ευχαριστώ κι εγώ από τα βάθη της καρδιάς μου!

 

Ο Δημήτρης Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε στη Λάρισα, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή στην Αθήνα και εργάζεται ως καθηγητής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Κοζάνης. Πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο της ποίησης με τη «Μικρή Περιήγηση» το 1996 από τις εκδόσεις Νέα Πορεία. Από τότε εκδόθηκαν δυο νουβέλες και πέντε ποιητικές συλλογές.

 

Φωτογραφίες: Κώστας Ντιος, Δημήτρης Παπακωνσταντίνου, Σεβαστή Κωνσταντινίδου

 

Σεβαστή Κωνσταντινίδου