Η κωμωδία στο ελληνικό θέατρο

Tου μαθητή της Γ Λυκείου Σταύρου Ροντίρη

«Δεν υπάρχουν τεχνικές στην κωμωδία, η μόνη τεχνική είναι να παίζεις αληθινά…» Ντίνος Ηλιόπουλος

Υπήρξαν Έλληνες που διέπρεψαν στον χώρο του θεάτρου είτε ως συγγραφείς είτε ως ερμηνευτές και ακόμα περισσότερο στον τομέα που λέγεται κωμωδία. Κωμωδία σημαίνει κάθε έργο που έχει σκοπό να διασκεδάσει το κοινό που παρακολουθεί, μέσω κάποιου χιουμοριστικού θεάματος. Διάσημη έχει μείνει η γνώμη πως η κωμωδία είναι δυσκολότερη από το δράμα καθώς είναι πιο άμεση. Στην Ελλάδα υπήρξαν καιροί που αυτό το είδος ψυχαγωγίας άνθισε και άκμασε. Το πως η κωμωδία ακολούθησε την πορεία του Ελληνικού λαού θα το δούμε μέσω παραδειγμάτων.

Αρχαία κωμωδία – ο Αριστοφάνης

Γέλια στους Έλληνες θεατές αντιλαλούν από τα αρχαία χρόνια. Ο πρώτος ίσως Έλληνας κωμικός δέχτηκε τεράστια ανταπόκριση από το κοινό του καθώς πρωτοτύπησε σε ένα κοινό συνηθισμένο στις τραγωδίες. Το όνομά του ήταν Αριστοφάνης (445 π.Χ.- 386 π.Χ.). Κι άλλοι όμοιοι με αυτόν ήταν οι: Μένανδρος, Εύπολις και Κρατίνος για τους οποίους δεν σώζονται πολλές πληροφορίες. Ο Αριστοφάνης έγραψε 46 κωμωδίες από τις οποίες σώζονται 11. Τιμήθηκε αρκετές φορές από τον αθηναϊκό λαό με διαφόρων ειδών βραβεία και τα έργα του παίζονται ακόμη και σήμερα. Τολμούσε στις παραστάσεις να χρησιμοποιήσει βωμολοχίες, να σατιρίσει γνωστά πρόσωπα της εποχής του ακόμα και τα γεγονότα εκείνου του καιρού, όπως ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Κατάφερε να κάνει τα κείμενά του διαχρονικά, καθώς τα κοινωνικά θέματα που σατίριζε εξακολουθούν να υπάρχουν στις μέρες μας (π.χ. συκοφαντία, πόλεμος, άδικη εξουσία, καλλιτεχνικές ανικανότητες, υπερβολικός συντηρητισμός, στερεότυπα κ.ά.). Διαχρονικές κωμωδίες λοιπόν αν και αρχαίες παραμένουν οι: Όρνιθες, Σφήκες, Αχαρνής, Λυσιστράτη, Βάτραχοι, Θεσμοφοριάζουσες, Νεφέλες, Ιππής, Εκκλησιάζουσες, Ειρήνη και Πλούτος.

Θρησκευτικοί προστάτες της τέχνης

Υπήρξαν Άγιοι μετά Χριστόν όπως ο Πορφύριος κι ο Γελάσιος, οι οποίοι θεωρούνται προστάτες στον καλλιτεχνικό χώρο, καθώς και οι ίδιοι ξεκίνησαν ως ηθοποιοί (μίμοι). Είχαν κοινή μοίρα καθώς κλήθηκαν να σατιρίσουν το Χριστιανικό Ορθόδοξο βάπτισμα, έλαβαν όμως τη θεία φώτιση και μαρτύρησαν. Και ο Άγιος Φανούριος τιμάται ως προστάτης από τους καραγκιοζοπαίκτες· δεν είχε βέβαια σχέση με την τέχνη αλλά θεωρείται πως τους φανερώνει δουλειές.

Δοξασμένη Ελλάδα, δοξασμένη κωμωδία

Ακολουθεί η Τουρκοκρατία και η Επανάσταση και η Ελλάδα προσπαθεί να ξανασταθεί στα πόδια της. Τότε ο Δημήτρης Βυζάντιος (1790-1835) γράφει την κωμωδία που αργότερα αναγνωρίστηκε ως εθνικό έργο. Το 1836 λοιπόν γράφει την πρώτη νεοελληνική θεατρική παράσταση με τίτλο «Βαβυλωνία». Η υπόθεση τοποθετείται στα 1827 και ως γνήσια κωμωδία καθρεφτίζει τα γεγονότα της εποχής και παραμένει διαχρονική λόγω του κεντρικού θέματος που είναι η ασυνεννοησία των Ρωμιών: Σε ένα πανδοχείο στο Ναύπλιο, λοιπόν, πανηγυρίζουν το αποτέλεσμα της ναυμαχίας του Ναυαρίνου εφτά άγνωστοι μεταξύ τους Έλληνες. «Μόσκοβο, Φραντσέζο, Εγγλέζο, έκαψε καράβια Ιμπραήμ πασά.» Αναφέρει ένας από τους πρωταγωνιστές. Ο κάθε ένας έχει καταγωγή από διαφορετικό μέρος της Ελλάδας. Οι ιδιωματισμοί και η κουλτούρα των περιοχών του καθενός δεν τους εμποδίζει να γίνουν μια παρέα. Μεθούν όμως και οι Ρωμέικες παραξενιές τούς οδηγούν σε καυγά. Η Ήπειρος, η Πελοπόννησος, η Κρήτη, τα Επτάνησα, το Αιγαίο, η Κύπρος, και η Καππαδοκία ανακατεύονται και συνυπάρχουν σε ένα έργο με ευτράπελα διακοσίων σχεδόν χρόνων. Το στοιχείο για τον ελληνικό λαό είναι εμφανές. Οι διασκευασμένες μορφές της Βαβυλωνίας παίζονται έως σήμερα.

Παλιοί κωμικοί του Ελληνικού κινηματογράφου.

 Ο 20^ος αιώνας κυλά και στο δεύτερο μισό του φέρνει στους Έλληνες τη χρυσή εποχή του κινηματογράφου και του θεάτρου. Η κωμωδία γνωρίζει νέους τομείς και παίρνει καινούργιες διαστάσεις. Διαπρέπουν οι συγγραφείς αλλά και οι ηθοποιοί. Από τους μεγαλύτερους κωμικούς κειμενογράφους θεωρούνται οι: Α. Σακελλάριος, Χ. Γιαννακόπουλος, Δ. Ψαθάς, Α. Γιαλαμάς και Κ. Πρετεντέρης. Μέχρι και τώρα πολλοί θα γελάσουν με τις ερμηνείες των: Β. Λογοθετίδη, Ντ. Ηλιόπουλου, Θ. Βέγγου, Κ. Χατζηχρήστου, Χ. Εξαρχάκου, Λ. Κωνσταντάρα, Ν. Σταυρίδη, Γ. Γκιωνάκη, Β. Αυλωνίτη, Μ. Φωτόπουλου, Χ. Ευθυμίου, Ο. Μακρή και άλλων. Παλαίμαχοι κωμικοί έδρασαν και μετά το 2000, όπως οι: Κ. Βουτσάς, Β. Τσιβιλίκας, Σ. Μουστάκας, Θ. Καρακατσάνης, Τ. Άντονυ, Κ. Τσάκωνα, Σ. Ψάλτης και φυσικά ο Χάρυ Κλυν. Παρόλο που ο χώρος του θεάτρου έχει φτωχύνει μιας και όλοι αυτοί δεν βρίσκονται κοντά μας, υπάρχουν ζωντανοί εκπρόσωποι εκείνου του καιρού όπως ο Γιώργος Κωνσταντίνου και ο Γιώργος Βογιατζής.

Γυναίκες  κωμικοί ηθοποιοί 

Γεωργία Βασιλειάδου. «Η ωραία των Αθηνών»

Η κωμωδία όμως δεν απαρτίζεται από άντρες. Τρανταχτά μένουν τα ονόματα των: Γεωργία Βασιλειάδου, Μαίρη Αρώνη, Δ. Στυλιανοπούλου, Έλντα Πανοπούλου.

Γέλια έως σήμερα

Κινηματογραφική ταινία-Κωμωδία: «Σειρήνες στο Αιγαίο»

Σημαντικοί εκπρόσωποι της κωμωδίας υπάρχουν και σήμερα στην πατρίδα μας, είτε πατώντας στα παλιά χνάρια είτε δημιουργώντας καινούργιες επιθεωρήσεις (σατιρικές παραστάσεις), είτε με τη μορφή stand up comedy (παρουσίαση σατιρικών και αστείων επεισοδίων με μορφή αφήγησης από ένα συνήθως άτομο), μια εξίσου δύσκολη μορφή παράστασης. Ως μελετητής της κωμωδίας στη χώρα μας δεν τους αναφέρω καθώς ξεπερνούν μεγάλους αριθμούς και οι γνώμες για αυτούς δεν είναι σταθερές.

Τεχνικές… Εδώ γελάμε

Σημαντικό γι’ αυτούς τους καλλιτέχνες είναι να αναφέρουμε ότι δεν δέχονταν να χρησιμοποιήσουν τεχνικές (τρικς) για να παραγάγουν το γέλιο. Αρχή και κανόνας τους είναι να παίζουν τον εαυτό τους, να συμπεριφέρονται δηλαδή ειλικρινά προς το κοινό τους και να αφήσουν εκείνο να κρίνει. Ίσως μια τεχνική να θεωρείται η ταχύτητα (ξάφνιασμα) μιας και συνήθως στις κωμωδίες τα λόγια κυλούν γρήγορα για να ξαφνιάσουν τον θεατή και να προκαλέσουν το γέλιο.

Πηγές:

• Wikipedia, Αριστοφάνης

• Δ. Κ. Βυζάντιος εκδόσεις Ζήτρος

• Μάκης Δελαπόρτας, Τα backstage του ελληνικού σινεμά, εκδόσεις Άγκυρα