Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 καταγράφεται διεθνώς μια ριζική αλλαγή στα Προγράμματα Σπουδών. Στόχος τους είναι, πέρα από την κατάκτηση επαρκούς ποσότητας γνώσεων, η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών να συνεργάζονται, να συλλογίζονται και να κατανοούν. Γενικότερα: να αποκτήσουν τα εφόδια για να μπορούν να αντιμετωπίσουν στη ζωή τους μια άγνωστη κατάσταση. Στην κατεύθυνση αυτή αναγνωρίστηκε ότι η εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες (Φ.Ε.) μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο. Τα προγράμματα Φ.Ε. που αναπτύχτηκαν στη συνέχεια βασίστηκαν στην, υπάρχουσα ήδη από τη δεκαετία του 1960, διδακτική προσέγγιση «Εκπαίδευση στις Φ.Ε. βασιζόμενη στη διερεύνηση» (inquiry based learning). Τα προγράμματα αυτά φαίνεται να υπερκαλύπτουν την καλλιέργεια στους μαθητές, των ικανοτήτων για: α) τη διατύπωση ερωτημάτων, σχετικών με τις Φ.Ε., που έχουν νόημα για τα ίδια τα παιδιά, β) το σχεδιασμό (διατύπωση υποθέσεων, έλεγχός τους, κτλ) και την εκτέλεση έρευνας με στόχο την απάντηση στα ερωτήματα αυτά, γ) την εξαγωγή συμπερασμάτων που στηρίζονται στα δεδομένα της έρευνας και την αξιολόγηση των συμπερασμάτων άλλων, αν δηλαδή αυτά στηρίζονται σε δεδομένα ή όχι, και δ) την ανακοίνωση των συμπερασμάτων σε συγκεκριμένο ακροατήριο. Τα παραπάνω δείχνουν τον κεντρικό ρόλο που κατέχουν τα σημερινά προγράμματα σπουδών Φ.Ε. στην εκπαίδευση.
Σήμερα, στα αναλυτικά προγράμματα των περισσοτέρων χωρών, οι Φ.Ε. αντιμετωπίζονται και ως περιεχόμενο και ως μεθοδολογία λύσης (και καθημερινών) προβλημάτων. Η επιστημονική μεθοδολογία δεν είναι κάτι που εφαρμόζεται μόνο στις Φ.Ε.. Εφαρμόζεται και στην καθημερινή ζωή. Προφανώς στην καθημερινή ζωή δεν έχουμε συστηματική εφαρμογή της επιστημονικής μεθοδολογίας, αν και αυτή θα μπορούσε να δώσει λύση σε πολλά καθημερινά προβλήματα και επιπλέον να δημιουργήσει στάσεις αναγκαίες για τον ενεργό πολίτη.
Η ανάπτυξη της διδακτικής προσέγγισης που αφορά στη μάθηση μέσα από την έρευνα στα σχολεία, οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στην εμπλοκή των εκπαιδευτικών. Ως επιστήμονες, οι οποίοι χρησιμοποιούν καθημερινά τις πρακτικές των Φ.Ε. και γνωρίζουν πολύ καλά τη διαδικασία με την οποία οι Φ.Ε. αναπτύχθηκαν στο πέρασμα των χρόνων:
· Μπορούν να παρέχουν βοήθεια για την κατανόηση της περιπλοκότητας που χαρακτηρίζει τα περισσότερα προβλήματα του κόσμου σήμερα.
· Μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αναγνωρίσουν τη φύση της επιστημονικής σκέψης και τη διαδικασία της εξέλιξής της, το παράδοξο της αναζήτησης (και εύρεσης) μιας αλήθειας που διαρκώς συνεχίζει να εξελίσσεται.
· Μπορούν να αποδώσουν τον τρόπο που λειτουργεί ένα σύνθετο σύστημα συνδυάζοντας τη φαντασία, τη σχολαστική επιστημονική σκέψη, τους εμπειρικούς ελέγχους, τους οικονομικούς προβληματισμούς και τα κατάλληλα τεχνολογικά εργαλεία.
· Μπορούν να εισάγουν την ομορφιά της Φύσης και των Μαθηματικών, την αίσθηση του μυστηρίου που δημιουργεί αυτή η ομορφιά και το συνεπακόλουθο θαυμασμό για την ανθρώπινη νοημοσύνη που την αποκωδικοποιεί.
· Μπορούν, τέλος, να μεταφέρουν μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης για ενασχόληση με θέματα βιώσιμης ανάπτυξης και ότι αυτή η αίσθηση δεν βασίζεται σε ιδεολογικές απόψεις μιας «αφηρημένης» οικολογίας αλλά σε δεδομένα που έχουν αναλυθεί διεξοδικά.
Κωνσταντίνος Ιντζές
ΠΕ 04.01, MsC
