Από τις Μαρία Μήντση (Α), Κατερίνα Παρτσανάκη (Β2) και Θεοδώρα Τόλη (Α)

Παρίσι, 28 Δεκεμβρίου 1895!  O κινηματογράφος γεννιέται!

Την άνοιξη του 1897 έχουν και οι Αθηναίοι την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις πρώτες κινηματογραφικές απόπειρες, δηλ. ολιγόλεπτες προβολές κινούμενων εικόνων. Οι ταινίες αυτές  προκαλούν ζωηρές αντιδράσεις. Μερικοί λιποθυμούν, πολλοί το βάζουν στα πόδια κι άλλοι λιθοβολούν την  οθόνη. Ο κινηματογράφος γίνεται το μόνιμο θέμα συζητήσεων για πολύ καιρό.

Από το 1903 έρχονται στην Ελλάδα τα πρώτα κινηματογραφικά μηχανήματα προβολής. Η γέννηση του ελληνικού κινηματογράφου πραγματοποιείται με το γύρισμα της πρώτης  ελληνικής  ταινίας  μικρού μήκους από τους μεσο-ολυμπιακούς της Αθήνας του 1906. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι την εποχή αυτή ο Ευάγγελος Μαυροδημάκης, επιχειρηματίας από τη Σμύρνη, ανοίγει κινηματογράφο στη Σμύρνη  και την Αθήνα όπου προβάλλονται  πολλές ελληνικές ταινίες μικρού μήκους. Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος όμως αναστέλλει την ελληνική κινηματογραφική δραστηριότητα  και γυρίζονται άφθονες ταινίες  με παταγώδη αποτυχία. Ορόσημο στην ελληνική κινηματογραφία ωστόσο είναι η ταινία Αστέρω σε σενάριο του Παύλου Νιρβάνα.

ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΦΩΝΗ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Στο μεταξύ η επανάσταση του ηχητικού κινηματογράφου εκδηλώνεται σε διεθνή κλίμακα και δημιουργεί παγκόσμια αναστάτωση. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ταινία Δάφνις και Χλόη (1930-1931), που γυρίζει ο Ορέστης Λάσκος και βασίζεται στο αρχαϊκό μυθιστόρημα του Λόγγου. Αξιόλογη ταινία επίσης θεωρείται Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας (1931-32), κινηματογραφική μεταφορά του γνωστού ειδυλλίου του Δημήτρη Κορoμηλά).

Ο ομιλών κινηματογράφος είναι πια γεγονός και οι ηχητικές ταινίες ξένης παραγωγής κατακλύζουν την Ελλάδα, ενώ οι Έλληνες παραγωγοί, δυστυχώς, δεν μπορούν να ακολουθήσουν την πρόοδο. Αξίζει  να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή  οι Αιγύπτιοι παραγωγοί γυρίζουν με επιτυχία ελληνόφωνες ταινίες (Αιγυπτιακή περίοδος, 1936-39), ενώ ο Φιλοποίμην Φίνος ιδρύει το 1936 το Ελληνικό κινηματογραφικό στούντιο. Είναι ο πρώτος στον κόσμο που βγάζει τον ομιλούντα κινηματογράφο στα θερινά σινεμά (1930) και ο πρώτος στην Ελλάδα που κατασκευάζει  μηχάνημα για να γίνεται η εγγραφή του ήχου στα ελληνικά. 

Το 1944 η Κατίνα Παξινού τιμάται με το βραβείο Όσκαρ καλύτερου Β΄ ρόλου για την λαμπρή ερμηνεία της στην ταινία Για ποιον χτυπά η καμπάνα.

ΜΕΤΑΚΑΤΟΧΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Μέσα στη σαιζόν 1946-47 η Έλλη Λαμπέτη ξεκινά την κινηματογραφική της καριέρα με την ταινία Αδούλωτοι σκλάβοι. Την περίοδο 1947-48 παίζεται η ταινία Οι Γερμανοί ξανάρχονται,  ενώ η μεγαλύτερη επιτυχία της χρονιάς 1949-1950 είναι αναμφισβήτητα  Ο Μεθύστακας με τον Ορέστη Μακρή.

ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘50

 Χρόνο με το χρόνο ο αριθμός των  παραγόμενων ελληνικών ταινιών αυξάνεται και παράλληλα πρωτοεμφανίζονται ηθοποιοί που αργότερα θα  πρωταγωνιστήσουν, όπως ο Γιάννης Δαλιανίδης (Η μουσίτσα), ο Γιάννης Γκιωνάκης (Προ παντός ψυχραιμία), ο Κώστας Χατζηχρήστος (Πύργος των Ιπποτών), η Αντιγόνη Βαλάκου (Οι ουρανοί  είναι δικοί μας), η Αλίκη Βουγιουκλάκη (Το ποντικάκι), η Τζένη Καρέζη και ο Βασίλης Αυλωνίτης (Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο), ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ (Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας), η Μάρθα Βούρτση (Το ραντεβού της Κυριακής), ο Νίκος Ξανθόπουλος (Το εισπρακτοράκι), ο Νίκος Κούρκουλος (Μπάρμπα Γιάννης ο Κανατάς) κ.ά.

Eξάλλου, ταινίες που άφησαν εποχή ήταν η Κάλπικη λίρα με το Βασίλη Λογοθετίδη, την ΄Ιλυα Λιβυκού, τον Μίμη Φωτόπουλο και τον Δημήτρη Χορν καθώς και η ταινία Ένα βότσαλο στη λίμνη με τους ίδιους πρωταγωνιστές, ενώ η Στέλλα του Κακογιάννη -με πρωταγωνιστές τον Γιώργο Φούντα και την Μελίνα Μερκούρη- εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών και αποσπά ευμενή διεθνή σχόλια.

Ωστόσο η μεγαλύτερη επιτυχία της χρονιάς είναι Το ξύλο βγήκε απ” τον παράδεισο  (Aλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ), ενώ δεύτερο έργο σε εισπράξεις έρχεται Το κλωτσοσκούφι (Αλίκη Βουγιουκλάκη). Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στην ταινία Η θεία απ’ το Σικάγο  (Γεωργία Βασιλειάδου).

Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘60

Το πιο σημαντικό κινηματογραφικό γεγονός την περίοδο αυτή είναι η δημιουργία του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης  με εμπνευστή του θεσμού τον Λίνο Πολίτη.   Αξίζει να σημειωθεί ότι η σαιζόν αρχίζει με μια νίκη στο διεθνή κινηματογραφικό στίβο και συγκεκριμένα  με την απονομή του βραβείου ΄Οσκαρ καλύτερου κινηματογραφικού τραγουδιού στον Μάνο Χατζιδάκη με τα θρυλικά Παιδιά του Πειραιά από την ταινία Ποτέ την Κυριακή. Για το ρόλο της Ίλιας η Μερκούρη μοιράζεται το βραβείο ηθοποιίας με τη Zαν Moρώ.

Εμπορικότερη ταινία του 1966 -από τις 118  που  συνολικά προβλήθηκαν- ήταν Η κόρη μου η σοσιαλίστρια του Αλέκου Σακελλάριου με 659.671 εισιτήρια και με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Το τραγούδι της ταινίας Σήκω χόρεψε συρτάκι του Γιώργου Ζαμπέτα γίνεται θρυλικό σουξέ.

Η Μανταλένα, επίσης, εκπροσωπεί εκτός συναγωνισμού την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών το 1961 και αποσπά ευνοϊκές κριτικές.

Πρέπει ακόμη να τονίσουμε  ότι  η Φίνος  Φιλμ με την Αλίκη στο Ναυτικό δίνει την πιο μεγάλη παραγωγή της χρονιάς.  Επιτυχία σημειώνει εξάλλου το μιούζικαλ Κορίτσια για φίλημα με τη Ζωή Λάσκαρη, η οποία πρωταγωνιστεί και στην ταινία Στεφανία. Εκτός όμως από τον Κακογιάννη, που θριάμβευσε στις Κάννες με την Ηλέκτρα, ο Νίκος Κούνδουρος κερδίζει βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου για τις Μικρές Αφροδίτες (1963).

Στο σημείο αυτό αξίζει να μνημονεύσουμε ταινίες που άφησαν εποχή, όπως To πιο λαμπρό μπουζούκι (Κώστας Βουτσάς, Ξένια Καλογεροπούλου), Ο γίγας της Κυψέλης (Νίκος Ρίζος, Δέσποινα Στυλιανοπούλου), Ο πιο καλός ο μαθητής  (Ντίνος Ηλιόπουλος, Νίκος Σταυρίδης, Ξένια Καλογεροπούλου), Οικογένεια Χωραφά (Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάρω Κοντού), Koρόιδο γαμπρέ  (ΒασίληςΑυλωνίτης).

Τη χρονιά 1967-68 ο ποιοτικός κινηματογράφος  σημειώνει μεγάλη παρακμή. Ωστόσο εξαιρετικές  ταινίες είναι Η χαρτοπαίχτρα, Το κορίτσι του Λούνα Παρκ και Το πιο λαμπρό αστέρι (Βουγιουκλάκη-Παπαμιχαήλ).

Αξιόλογη είναι και η ταινία Ο ρωμηός έχει φιλότιμο  (Λάμπρος Κωνσταντάρας). Εξάλλου, το 1969 σημειώνεται μείωση των εισιτηρίων του κινηματογράφου, γεγονός που προκαλείται από την πρώτη δειλή εμφάνιση της τηλεόρασης. Ωστόσο  η ταινία Η αρχόντισσα και ο αλήτης δημιουργεί  ουρές στα ταμεία (750.380 εισιτήρια), για να δει ο κόσμος την Αλίκη στο ρόλο του Πίπη.  Η ελληνική ταινία Γοργόνες και μάγκες ανέδειξε, εξάλλου, τη Μαίρη Χρονοπούλου και τον Φαίδωνα Γεωργίτση. Εμπορική ταινία των Καραγιάννη- Καρατζόπουλου είναι  Η αγάπη μας. Τη δεκαετία  αυτή οι πωλήσεις ταινιών  στο εξωτερικό είναι δύσκολες.

Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘70

 Είναι η δεκαετία της παρακμής, της μεγάλης οικονομικής κρίσης και της απογοήτευσης, που επισώρευσε η επταετία καθώς και μιας νέας ανατολής  στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου. Το Ένα αστείο κορίτσι είναι η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Τάκη Βουγιουκλάκη, ενώ H υπολοχαγός Νατάσα του Νίκου Φώσκολου είναι η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της δεκαετίας του ’70. Επίσης, η υπερπαραγωγή Παπαφλέσσας δίνει βραβεία αρτιότερης παραγωγής, σκηνοθεσίας και β΄ ανδρικού ρόλου (Λαυρέντης Διανέλλος, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 1971).

Ο παραγωγός Κλέαρχος Κονιτσιώτης παρουσιάζει τις ταινίες Ζήτημα ζωής και Θανάτου  και Αναζήτησις του Ερρίκου Ανδρέου, ενώ οι ακατάλληλες ταινίες αυξάνονται. Την πρώτη θέση εμπορικότητας από τις 44 ταινίες του 1976 κατακτά ο Παύλος Μελάς με τον Λάκη Κομνηνό.

Αξιόλογη ταινία της Φίνος Φιλμ τη δεκαετία αυτή είναι Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται με τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο. Ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος αναζωπυρώνεται  με ταινίες όπως η σάτιρα του Θόδωρου Μαραγκού Από πού πάνε για τη Χαβούζα με τον Θανάση Βέγγο. Σε μια ανανέωση του ελληνικού κινηματογράφου συνέβαλαν και οι ταινίες του Κώστα Βουτσά. Αξιόλογη μάλιστα είναι και η ταινία του Παντελή Βούλγαρη Ελευθέριος Βενιζέλος (1979).

ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘80

Από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της σαιζόν 1980-81 είναι ο Μεγαλέξανδρος  του Θόδωρου Αγγελόπουλου και η Παραγγελιά του Παύλου Τάσσιου. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ύστερα από οχτάχρονη κινηματογραφική απουσία, πρωταγωνιστεί στην ταινία Πονηρό θηλυκό, κατεργάρα γυναίκα. Επίσης, ο Λάκης Παπαστάθης παρουσιάζει στο Φεστιβάλ Βερολίνου την ταινία του Στον καιρό των Ελλήνων (Αλέξης Δαμιανός, Κώστας Αρζόγλου).

Ανακεφαλαιώνοντας θα θέλαμε να  τονίσουμε ότι  από την εποχή της Γκόλφως (1914-15), της πρώτης ελληνικής ταινίας μεγάλου μήκους, μέχρι το τέλος της κινηματογραφικής περιόδου 1979-80, γυρίστηκσν γύρω στις 1710 ταινίες ελληνικής παραγωγής. Μετά τη δεκαετία του ’80  ο ελληνικός κινηματογράφος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, σε μια περίοδο ανακατατάξεων, προσαρμογών και ανιχνεύσεων, μπαίνοντας σε μια καινούρια φάση της ιστορίας του. Εμείς ευελπιστούμε ότι ο ελληνικός κινηματογράφος θα παρουσιάσει ανάκαμψη στις μέρες μας!