Έθιμα μιας άλλης εποχής

       Γράφει η Διδασκάλου Αναστασία(Τμήμα Β1)

Σε μία κοινωνία που αλλάζει με ιλλιγγιώδεις ρυθμούς, τα ήθη αλλά και τα έθιμα είναι εκείνα που κρατούν ζωντανή την παράδοση μας. Ειδικότερα τα παλιά χρόνια, τα έθιμα των Χριστουγέννων ήταν πολύ ενδιαφέροντα και η ανάμνησή τους προκαλεί στον καθένα από εμάς νοσταλγία. Βέβαια, στις μέρες μας κάποια έχουν ξεχαστεί. Ήρθε η ώρα να τα θυμίσουμε σε όσους τα έχουν ξεχάσει ή να τα κάνουμε γνωστά σε όσους δεν τα έχουν ξανακούσει.

Σε πολλά χωριά εμφανίζονται έθιμα, όπως οι δοξασίες περί καλικαντζάρων και η παρασκευή του χριστόψωμου. Ιδιαίτερα διαδεδομένες στην Ήπειρο είναι οι δοξασίες περί καλικαντζάρων, που κατά την παράδοση εμφανίζονται από τα Χριστούγεννα και φεύγουν τα Θεοφάνια με τον Αγιασμό. Πρόκειται για σατανικά πνεύματα που διώχνονται από το φως του Χριστού και έρχονται στη γη. Οι καλικάντζαροι εμφανίζονται στις γιορτές. Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο μέσα  στη γη, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που τη  βαστάει όρθια. Όταν είναι πολύ κοντά να το πετύχουν, την παραμονή των Χριστουγέννων, ανεβαίνουν στη γη δημιουργώντας προβλήματα στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τους διώξουν με διάφορους τρόπους και κυρίως με τη φωτιά, η οποία έκαιγε συνεχώς στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Με τη στάχτη του ράντιζαν το σπίτι ξημερώματα παραμονής Θεοφανίων και ανήμερα της εορτής με αγιασμό. Έτσι πίστευαν πως τα δαιμόνια έφευγαν.  Ακόμη, ένα από τα πολλά έθιμα των Χριστουγέννων στην Ήπειρο ήταν το ψήσιμο του «Χριστόψωμου». Ήταν μια κουλούρα με πλούσιο στολισμό. Το αφιέρωνε η οικογένεια στο Χριστό και με την προσδοκία ότι Αυτός θα κάνει πραγματικότητα τις επιθυμίες της. Μερικοί συνήθιζαν στη μέση του χριστόψωμου να βάζουν ένα άβαφο αυγό ή ένα καρύδι ως σύμβολο γονιμότητας.

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας συναντάμε τα έθιμα «των χοιροσφαγίων» και του «αμίλητου νερού». Την παραμονή ή προπαραμονή των Χριστουγέννων, οι άνθρωποι ετοίμαζαν τα «χοιροσφάγια», τη σφαγή των γουρουνιών, που το παχύ τους κρέας και το λίπος ήταν η κατάλληλη τροφή για το χειμώνα. Το κρέας του γουρουνιού το έκαναν παστό ή λουκάνικα, τις λουκανίτσες. Για να τις φτιάξουν, έκοβαν πρώτα σε μικρά κομμάτια το κρέας, το ανακάτευαν με ψιλοκομμένα πράσα και κρεμμύδια, έριχναν ρίγανη και τα κρεμούσαν στο ταβάνι του σπιτιού. Τέλος, το «αμίλητο νερό» είναι ένα ακόμη έθιμο, που συναντούσε κανείς στη Θεσπρωτία. Το πρωί των Χριστουγέννων οι γυναίκες ,πριν ξημερώσει, πήγαιναν τη βρύση και έπαιρναν νερό, λέγοντας: «Όπως τρέχει το νερό στη βρυσούλα μου, έτσι να τρέχει και η σοδειά μου».  Πήρε την ονομασία του, επειδή απαγορευόταν κατά τη διαδρομή να μιλήσουν με κάποιον. Από αυτό το νερό έπιναν όλοι στο σπίτι για το καλό.

 Βλέπουμε, λοιπόν, πως υπάρχουν πολλά έθιμα που με τα χρόνια ξεχνιούνται και οι περισσότεροι άνθρωποι τα αγνοούν ή δε νοιάζονται γι’ αυτά.  Οφείλουμε όμως να τα γνωρίσουμε, γιατί  αυτά και άλλα πολλά μας φέρνουν σε επαφή με τις ρίζες και τον πολιτισμό μας.