Η Παγκόσμια Ημέρα της Γης -εορτάζεται στις 22 Απριλίου κάθε χρόνο- πλησιάζει, συμπληρώνοντας φέτος 51 χρόνια από την καθιέρωσή της. Αν και χρησιμοποιώ το ρήμα «εορτάζεται» , η ημέρα αυτή δεν φαίνεται να μοιάζει με γιορτή, αλλά μάλλον με ανοιξιάτικη κηδεία, αφού ετησίως -εκτός απροόπτου βέβαια- η Γη θρηνεί όλο και περισσότερα νεκρά πλάσματα εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ανθρώπινης παρέμβασης. Με αφορμή, λοιπόν, την ημέρα αυτή υπενθύμισης και ευαισθητοποίησης, επέλεξα να αναφερθώ σε τρία ξεχωριστά και μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων στην παγκόσμια κοινότητα τα τελευταία χρόνια.
Το πρώτο ζήτημα αποτελεί αναμφισβήτητα και το πλέον απάνθρωπο. Αυτό είναι η αθρόα σφαγή δεκάδων φαλαινών-πιλότων [1] στα νησιά Φερόε (Νοτιοανατολικά της Ισλανδίας) , το λεγόμενο στα ισλανδικά «Grindadráp», που αποτελεί τοπική παράδοση από τον 16ο αιώνα. Η κτηνώδης διαδικασία έχει ως εξής: Κάθε καλοκαίρι, ντόπιοι προσελκύουν στα ρηχά νερά τα τεράστια θαλάσσια θηλαστικά, τα οποία σε πρώτη φάση ακινητοποιούν διαλύοντας με σιδερένια καμάκια τις σπονδυλικές τους στήλες. Η οριστική ακινητοποίηση επέρχεται με την ολική παράλυση του κήτους, όταν οι ντόπιοι αποκόπτουν μ’ ένα ειδικά σχεδιασμένο μαχαίρι τον νωτιαίο μυελό του, γεγονός που προκαλεί έναν ιδιαίτερα επώδυνο μυϊκό σπασμό στο σώμα της φάλαινας. Οι ίδιοι υποστηρίζουν μάλιστα πως η διαδικασία αυτή εκτελείται σε ειδικό νομικό πλαίσιο που επιτρέπει το κυνήγι, το οποίο γίνεται -κατά τον ισχυρισμό τους- «όσο πιο ανώδυνα είναι εφικτό».
Ακόμη πιο εξοργιστική είναι ωστόσο, η άδεια που παραχωρεί το βασιλικό ναυτικό της Δανίας για τη διάπραξη αυτής της σφαγής. Μία εξίσου λυπηρή διαπίστωση, εντοπίζεται στο γεγονός πως στην αποτρόπαια έκφραση αυτή της «παράδοσης» συμμετέχουν και παιδιά άνω των 5 ετών… Τα επιχειρήματα πάντως των ντόπιων δεν φαίνεται να είναι πειστικά, μιας και δεν είναι δυνατό να αξιολογηθούν ως ορθά με τα σημερινά δεδομένα. Εξηγώ: Όταν τον 16ο αιώνα ξεκίνησε αυτή η παράδοση, απέβλεπε κυρίως στην εξασφάλιση τροφής κατά τη διάρκεια του βαρύ χειμώνα για τους λαούς της Β. Ευρώπης, αφού το κρέας και το λίπος των φαλαινών διασφάλιζε την επιβίωση 50.000 κατοίκων. Αντιθέτως, σήμερα είναι παράλογο να υποστηριχτεί η πρακτική χρήση του κρέατος αυτού σε αναπτυγμένες χώρες όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Δανία. Προς επίρρωση αυτής της διαπίστωσης, κάθε χρόνο δεκάδες κιλά κρέατος αφήνονται να σαπίσουν και αχρηστεύονται παραμένοντας ανεκμετάλλευτα.
Φυσικά, το γεγονός αυτό έχει πυροδοτήσει πλήθος αντιδράσεων ανά τον κόσμο, λαμβάνοντας ευρεία κάλυψη από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κυριότερες είναι οι δράσεις τής μη φιλανθρωπικής οργάνωσης «Sea Sheperd», η οποία φροντίζει να παρευρίσκεται ετησίως στα νησιά Φερόε, προσπαθώντας να εμποδίσει την μαζική σφαγή φαλαινών απευθύνοντας συνεχείς συστάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου η Δανία να απαγορεύσει στα νησιά Φερόε την άσκοπη πλέον αυτή εκτέλεση φαλαινών, αφού οι νήσοι υπάγονται στο Βασίλειο της Δανίας.
Σχετικό απόσπασμα από την ετήσια Παράδοση των νησιών Φαρόε:
https://www.youtube.com/watch?v=ep2-_ofP19Q&t=1s
Το δεύτερο ζήτημα αφορά μία εντελώς διαφορετική περιοχή του πλανήτη. Αυτή είναι η Βραζιλία, γνωστή -μεταξύ άλλων- και ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας βοοειδών στον κόσμο (με ποσοστό 20% των συνολικών εξαγωγών). Εκ πρώτης όψεως, αυτή η διαπίστωση δεν μοιάζει ιδιαίτερα επιζήμια. Κι όμως, είναι. Εννοώ: Όλα αρχίζουν από το ερώτημα: «Πώς η Βραζιλία κατορθώνει να έχει την πρωτοκαθεδρία στην παγκόσμια αγορά βοοειδών;». Η απάντηση είναι απλή στη διατύπωση, σύνθετη όμως νοηματικά: με την εκμετάλλευση του Αμαζονίου. Η εκμετάλλευση αυτή, η οποία λαμβάνει τη μορφή «καθαρισμού της γης» για εγκατάσταση βοοειδών, αποτελεί τη βασική αιτία πυρκαγιών στον Αμαζόνιο. Δηλαδή, κάθε χρόνο, κτηνοτρόφοι προχωρούν σε καύση ολόκληρων δασικών εκτάσεων, προκειμένου να αυξήσουν τα εκτροφεία τους, έχοντας μάλιστα την υποστήριξη του Προέδρου της Βραζιλίας. Σημειώνεται μάλιστα, πως από τον Ιανουάριο μέχρι και την 21η Αυγούστου του έτους 2019, οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο αυξήθηκαν κατά 84% σε σύγκριση με το 2018, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 75.336 επιπλέον πυρκαγιές!
Εκτός όμως από τις δασικές καταστροφές, προκύπτει ένα ακόμη σοβαρότερο ζήτημα από την αύξηση της εκτροφής και συνεπώς της κατανάλωσης βοοειδών. Συγκεκριμένα, οι απεκρίσεις των βοοειδών ευθύνονται για το 41% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου -με κύριο αέριο το μεθάνιο- το οποίο είναι 25 φορές ισχυρότερο του διοξειδίου του άνθρακα.
Σύμφωνα ωστόσο με μια μελέτη της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή του Ο.Η.Ε. η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, δηλαδή η μείωση στην κατανάλωση βοείου κρέατος θα συμβάλει κατά ποσοστό 20% στην προσπάθεια διατήρησης των παγκόσμιων θερμοκρασιών. Γεγονός ιδιαίτερα αισιόδοξο, αλλά μάλλον πρακτικά ουτοπικό για χώρες όπως η Αμερική, η Αυστραλία και η Αργεντινή, οι οποίες και σημειώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά κατανάλωσης κρέατος ετησίως.
Σχετικό απόσπασμα για την θετική επίδραση της μείωσης στην κατανάλωση βοοειδών:
Το τρίτο και τελευταίο ζήτημα το οποίο επιλέγω να επισημάνω, είναι εκείνο της ανησυχητικής μείωσης του αριθμού των μελισσών. Η μέλισσα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα έντομα του πλανήτη, καθώς επιτελεί την διαδικασία της λεγόμενης «επικονίασης» , δηλαδή της γονιμοποίησης του άνθους, ώστε να γίνει καρπός. Δίχως την επικονίαση, η τροφή που καταλήγει στο πιάτο μας θα ήταν πολύ λιγότερη, αφού το 1/3 των καλλιεργειών βασίζεται σ’ αυτήν. Συγκεκριμένα, στην Ευρώπη, πάνω από 4.000 είδη λαχανικών ευδοκιμούν χάρη στην αδιάκοπη δουλειά των μελισσών.
Το ερώτημα, βέβαια, είναι γιατί εξαφανίζονται οι μέλισσες. Τα αίτια του φαινομένου αυτού μπορούν να αναζητηθούν στην κλιματική αλλαγή, στη μόλυνση του περιβάλλοντος, στην απώλεια φυσικών οικοτόπων, ακόμη και στην έξαρση νέων επιδημιών. Την μεγαλύτερη, ωστόσο, απειλή για τις μέλισσες, αποτελεί η εντατική χρήση χημικών φυτοφαρμάκων υψηλής τοξικότητας στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα φυτοφάρμακα χαρακτηρίζονται από την ικανότητά τους να εισχωρούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Κατά συνέπεια, όταν οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κλονίζεται το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά οδηγούνται σε θάνατο.
Τέλος, το σημαντικότερο ερώτημα, είναι πώς η εξαφάνιση των μελισσών θα επηρεάσει την ζωή στον πλανήτη. Υπάρχει, λοιπόν, μια δυσοίωνη πρόγνωση για ένα δυστοπικό -άμεσο- μέλλον, που απαντά σε αυτό το ερώτημα και το οποίο θα επιχειρήσω στη συνέχεια να ξεδιπλώσω αναλύοντάς το : «Όταν οι μέλισσες θα εξαφανιστούν, ο άνθρωπος θα πεθάνει στα αμέσως επόμενα τέσσερα χρόνια από την εξαφάνισή τους! ».
Εξηγώ λοιπόν: Αν εξαφανιστούν οι μέλισσες, οι μελισσοκόμοι καταρχάς θα μείνουν άνεργοι. Αλλά και οι γεωργοί δεν θα μπορούν να γονιμοποιήσουν τα χωράφια τους, καταλήγοντας να έχουν ποσότητες που δεν θα επαρκούν για την κάλυψη των ανθρώπινων διατροφικών αναγκών. Η πλειονότητα των φρούτων και των λαχανικών θα εξαφανιστεί από τον πλανήτη. Τα αμύγδαλα μάλιστα, που εξαρτώνται περισσότερο από κάθε τι από την επικονίαση της μέλισσας, θα είναι από τους πρώτους καρπούς που θα χαθούν. Ταυτόχρονα, τα θρυμματισμένα κελύφη των αμυγδάλων τρέφουν τις αγελάδες του πλανήτη ως ζωοτροφή, δίνοντάς τους τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να αποδώσουν γάλα. Ας μην ξεχνάμε το προφανές: χωρίς τη μέλισσα, δεν θα έχουμε μέλι. Και δεν είναι μόνο ότι ο άνθρωπος θα στερηθεί τη νοστιμιά και τη θρεπτικότητά του, αλλά αυτό θα έχει επιπτώσεις σε ολόκληρη τη βιομηχανία των καλλυντικών, καθώς το μέλι χρησιμοποιείται ως κύριο συστατικό σε ενυδατικές κρέμες, σαπούνια, σαμπουάν κ.ά. . Επιπλέον, βασικά προϊόντα όπως είναι το βαμβάκι, ο ηλίανθος, η καρύδα και το φοινικέλαιο, θα εξαφανιστούν, γεγονός που θα σημάνει το τέλος της μισής τουλάχιστον παγκόσμιας παραγωγής λαδιού και των προϊόντων αυτού. Χωρίς τις μέλισσες θα χαθούν τέλος τα τριφύλλια και τα χόρτα της βοσκής, με αποτέλεσμα τα ζώα της κτηνοτροφίας να λιμοκτονήσουν, δεδομένου ότι τα χόρτα που μετατρέπονται σε σανό, βασίζονται άμεσα στην επικονίαση των μελισσών.
Ιδού η απόδειξη πως αν σπάσεις έστω κι έναν κρίκο από την αλυσίδα της ζωής, ο κύκλος των έμβιων όντων θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον οριστικό αφανισμό. Ευνόητο είναι λοιπόν, πως αυτό το προγνωστικό δεν αποτελεί απλά μία αβάσιμη εικασία κάποιων γραφικών συνωμοσιολογούντων, αλλά μάλλον μία ουσιαστικά αντικειμενική και ισχυρή προειδοποίηση προς ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Σχετικό βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=pngdAAjpvbY
Κοντολογίς, και στα τρία προαναφερόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα, ο κύριος – αν όχι ο μοναδικός – υπαίτιος είναι ο άνθρωπος με τον τρόπο που επενεργεί στη φύση. Υπάρχει ωστόσο ακόμη χρόνος για αλλαγή. Και η αφετηρία είναι η εξής: Να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι το περιβάλλον αποτελεί προέκταση του εαυτού μας και να δράσουμε συλλογικά κι αποφασιστικά.
Πηγές:
[1] https://www.britannica.com/animal/pilot-whale
Σχετικά έργα (ποίημα και τραγούδι αντίστοιχα) με θεματικό άξονα το Περιβάλλον:
1. «Το Τραγούδι Της Γης» του Στρατή Μυριβήλη (το τελευταίο απόσπασμα) από την επίσημη ιστοσελίδα του Στρατή Μυριβήλη.
2. «Earth Song» από τον M. Jackson (στίχοι σε ελληνική μετάφραση στον παρακάτω σύνδεσμο you tube).
https://www.youtube.com/watch?v=B876h0EpWW4&ab_channel=1969anre
Οι άνθρωποι θα έπρεπε να βλέπουμε και να νοιαζόμαστε με θετικό τρόπο σ´ ό,τι γίνεται πέρα απ´ την αυλόπορτά μας.
Σωστή προσέγγιση του προβλήματος.
Συγχαρητήρια!
Δυστυχώς ή ευτυχώς, όλα γενικά ξαναγυρνάν σ΄ εμάς, οπότε και το καλό και το κακό επιστρέφει. Ας μη δανειζόμαστε άλλο από το μέλλον των παιδιών μας. Χαίρομαι πολύ που τα παιδιά έχουν τέτοιες ευαισθησίες, όπως εδώ η Ματίνα, γιατί ίσως βάλουν και λίγο μυαλό και σ΄ εμάς τους κακομαθημένους μεγαλύτερους…