Η πρωταπριλιά είναι μια αγαπημένη γιορτή μικρών και μεγάλων. Είναι μια μέρα που λέμε αστεία και κάνουμε πλάκες ανεξέλεγκτα χωρίς φόβο ή ενοχή. Γιορτάζεται σε πολλά μέρη του κόσμου και με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ποια είναι όμως η ιστορία της; Πώς γιορτάζουν οι υπόλοιποι συνάνθρωποί μας την μέρα αυτή;
Το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με την τοποθεσία και την εποχή που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες :
-
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο έλκει την καταγωγή του από τη Δύση και οι ρίζες του παρατηρούνται στους αρχαίους Κέλτες, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωταπριλιά που ο καιρός βελτιωνόταν, να βγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες τους για μεγάλα ψάρια έδιναν κι έπαιρναν.
-
Η δεύτερη εκδοχή μας πάει στον Μεσαίωνα, όπου οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, λόγω του Πάσχα. Το 1560 ή το 1564 ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ μετέθεσε την αρχή του έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου, για να συμβαδίζει η χώρα ημερολογιακά με τις άλλες χώρες. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε προβλήματα στο λαό, καθώς ό,τι έχει σχέση με την οργάνωση του χρόνου δημιουργεί συναισθηματικές αντιδράσεις. Όσοι, λοιπόν, από τους υπηκόους του βασιλιά αποδέχτηκαν την ημερολογιακή αλλαγή, πείραζαν εκείνους που συνέχιζαν να τηρούν την παλιά πρωτοχρονιά (1η Απριλίου), λέγοντάς τους κοροϊδευτικά ψέματα ή κάνοντάς τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Στον ελληνικό χώρο το έθιμο υποθέτεται πως ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών.
Η βασική ιδέα έχει παραμείνει ίδια. Λέμε white lies με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποια άλλα μέρη πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χηρέψει γρήγορα. Μάλιστα, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, στον ελληνικό χώρο το να λέμε ψέματα αποτελεί συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις.
Μοναδικές παραδόσεις και έθιμα εμφανίζονται και σε άλλα μέρη του κόσμου. Αυτά είναι μερικά από αυτά.
Στη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο και στις υπόλοιπες γαλλόφωνες περιοχές του πλανήτη μας, μια μακρόχρονη παράδοση είναι να κολλάνε χάρτινα ψάρια στις πλάτες άλλων ανθρώπων, κάτι σαν ένα σημάδι που φωνάζει «κλώτσα με». Αυτή η ακίνδυνη σκανταλιά συνοδεύεται από τη φράση «Poisson d’Avril» που σημαίνει, «ψάρι του Απριλίου». Οι Γάλλοι αναφέρουν πως δεν είναι και ακριβώς η τελευταία τάση της μόδας, αλλά αν οι άνθρωποι γύρω σου είναι φιλότιμοι, ίσως αναγνωρίσουν τις προσπάθειές σου και γελάσουν.
Οι Δανοί, οι Φινλανδοί, οι Ισλανδοί, οι Νορβηγοί και οι Σουηδοί και οι υπόλοιποι Σκανδιναβοί γιορτάζουν επίσης την Πρωταπριλιά. Τα περισσότερα ειδησεογραφικά μέσα θα δημοσιεύσουν ακριβώς μία ψευδή ιστορία την 1η Απριλίου. Για τις εφημερίδες αυτή θα είναι συνήθως ένα άρθρο στην πρώτη σελίδα, αλλά όχι ο κορυφαίος τίτλος.
Η Πρωταπριλιά γιορτάζεται ευρέως και στην Οδησσό της Ουκρανίας και έχει την ειδική τοπική ονομασία “Humorina”. Η γιορτή αυτή προέκυψε το 1973. Μια πρωταπριλιάτικη φάρσα αποκαλύπτεται λέγοντας στον παραλήπτη «Πρώτη Απριλίου, δεν εμπιστεύομαι κανέναν».
Επιπλέον διοργανώνεται και ένα φεστιβάλ. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει μεγάλη παρέλαση στο κέντρο της πόλης, δωρεάν συναυλίες, πανηγύρια και παραστάσεις. Οι συμμετέχοντες στο φεστιβάλ ντύνονται με διάφορες στολές και περπατούν στην πόλη κάνοντας πλάκα και φάρσες στους περαστικούς. Μία από τις παραδόσεις την Πρωταπριλιά είναι να ντύνουν το κεντρικό μνημείο της πόλης με αστεία ρούχα. Το Humorina έχει ακόμη και το δικό του λογότυπο. Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, τυπώνονται και πωλούνται ειδικά αναμνηστικά με αυτό. Από το 2010, ο εορτασμός της Πρωταπριλιάς περιλαμβάνει και ένα Διεθνές Φεστιβάλ Κλόουν, και τα δύο γιορτάζονται πλέον ως ένα.
Μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής γιορτάζει την «El Dia de los Inocentes», ή «Ημέρα των Αθώων», μια καθολική γιορτή στα τέλη Δεκεμβρίου με εξαιρετικά ανόητη προέλευση, η οποία με κάποιο περίεργο και μυστήριο τρόπο έγινε ημέρα αστείων και φάρσας. Έτσι, για αυτούς τους πολιτισμούς, η ημέρα που πρέπει να προσέξετε είναι η 28η Δεκεμβρίου. Στη Βραζιλία, ωστόσο, η 1η Απριλίου εξακολουθεί να είναι η μέρα φάρσας.
Στο Ibi, στο Αλικάντε της Ισπανίας, γιορτάζουν και εκεί την «El Dia de los Inocentes» με έναν διαφορετικό τρόπο, δηλαδή διοργανώνοντας έναν αγώνα φαγητού σε όλη την πόλη, με στρατιωτική στρατηγική και ιστορικές αναφορές. Η παράδοση «Els Enfarinats» φέρεται να έχει ηλικία μεγαλύτερη από 200 χρόνια και περιλαμβάνει μια εικονική στρατιωτικού τύπου «κατάληψη» της πόλης, όπου οι νέοι κυβερνήτες μπορούν να φτιάξουν περίεργους νόμους που οι άλλοι πρέπει να τηρούν. Αν δεν το κάνουν, τους επιβάλλεται «πρόστιμο» και τα χρήματα πηγαίνουν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Λίγο ρίξιμο αλευριού, λίγο χορός και η μέρα του LARPing εμπνευσμένου από το ρίσκο ολοκληρώνεται.
Η πρωταπριλιά είναι μια σίγουρα μοναδική γιορτή που όμοιά της δεν υπάρχει σε όλα τα εορτολόγια του πλανήτη. Σίγουρα γιορτάζεται με πολλούς τρόπους, σε πολλές γλώσσες και σε διάφορους τόπους του πλανήτη, όμως η κεντρική ιδέα είναι μία. Η ανεξέλεγκτη και χωρίς ενοχή πλάκα και το αθώο ατέλειωτο ψέμα.
