ΟΝΟΜΑ: Το όνομα της το πήρε ίσως από τις λέξεις [καλή] + [γή] αφού το μέρος ήταν πεδινό και εύφορο. Άλλοι λένε ότι ονομάστηκε από την αρχαία λέξη <κάλλος> που σημαίνει ομορφιά κι αναφέρεται στο καθαρό κι άφθονο νερό. Καλλονή λοιπόν αναφέρεται σε κάτι νοικοκυρεμένο, όμορφο και καθαρό.
- Η Καλλονή βρίσκεται στο μέσον του νησιού και γνωρίζει τα τελευταία χρόνια αλματώδη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, αφού αποτελεί οικονομικό και εμπορικό κέντρο. Κάθε χρόνο προσελκύει πολλούς τουρίστες και επειδή διαθέτει αξιόλογες υποδομές, αλλά και γιατί έχει μοναδικές φυσικές ομορφιές και αξιοθέατα.
- Τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα διάσπαρτα λείψανα τειχών, σφονδύλων, κιονόκρανων, αγγείων, τα ερείπια ναών, οι βωμοί, τα αντικείμενα, τα νομίσματα σκορπισμένα σε μία έκταση που ξεπερνά τα 2.500 τετραγωνικά μέτρα σηματοδοτούν το ιστορικό παρελθόν και τον σημαντικό πολιτισμό των δύο πόλεων που χάθηκαν από μεγάλο σεισμό στα 231 π.Χ. Δύο ήταν επίσης οι φυσικοί παράγοντες που προσδιόρισαν και προσδιορίζουν και σήμερα ακόμα τον πλούτο της Καλλονής και της περιοχής της: ο κόλπος της καλλονής, που στην αρχαιότητα λόγω της Πύρρας, ονομαζόταν «Πυρραίων Εύριπος» και ο «Εύδενδρος» κάμπος της, όπως τον ονόμαζαν οι αρχαίοι έλληνες.
- Ο κάμπος της Καλλονής που είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα του νησιού, με τα πολλά νερά, το πλούσιο χώμα, τον ήλιο αποτελεί το καταπράσινο κέντρο της Λέσβου και κατοικείται πυκνά λόγω του πλούτου από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος και ο Φαινίας ο Ερέσιος μελετούσαν τα φυτά, τα θαλασσινά και τα ψάρια της περιοχής του Κόλπου που είναι μοναδικά.
- Η Καλλονή στα βυζαντινά χρόνια ήταν μία από τις πλουσιότερες πόλεις, η οποία αναγεννήθηκε πολλές φορές από τις στάχτες που άφηναν πίσω τους θεομηνίες και φυσικές καταστροφές αλλά και οι επιδρομές κουρσάρων στην διάρκεια του Μεσαίωνα, χάρη στη θέληση των κατοίκων της.
- Κέντρο και φάρος ορθοδοξίας και πολιτισμού προσδιόρισε σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο παιδείας στο νησί με τα ιστορικά της Μοναστήρια.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Καλλονή στα πιο παλιά χρόνια ήταν χτισμένη στο λόφο «Παλαιόκαστρο», εκεί που ήταν η αρχαία Αρίσβη και ήταν σπουδαία περιοχή. Ήταν κέντρο εμπορίου και πολιτισμού. Στη θέση που είναι χτισμένη σήμερα η Καλλονή, υπήρχε ένα μικρό χωριό που λεγόταν «Αχυρώνα». Ήταν χτισμένο κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Στην παλιά Καλλονή επιτέθηκε περίπου το 1450 ο Μπαλτάογλου ο οποίος κατέστρεψε την πόλη. Οι κάτοικοι όσοι γλίτωσαν αργότερα έφτιαξαν μικρούς οικισμούς. Σιγά σιγά μαζεύτηκαν στον Αχυρώνα. Εκεί μεταφέρεται κι η έδρα του Μητροπολίτη Μυθήμνης από τον άγιο Ιγνάτιο. Μαζί με τον Μητροπολίτη ήρθαν και πολλοί χριστιανοί από τον Μόλυβο. Στον Αχυρώνα δεν κατοίκησαν Τούρκοι. Τότε ήταν που πήρε το όνομα της η Καλλονή. Δύο μεγάλες θεομηνίες θα ταράξουν τη ζωή της Καλλονής. Πρώτα η παγωνιά του 1850, η οποία προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην γεωργία και στην κτηνοτροφία. Πεθαίνουν πολλοί άνθρωποι. Έτσι ξαφνικά οι κάτοικοι που γλίτωσαν έγιναν πιο φτωχοί και αυτός ήταν ο λόγος που πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν από τον ίδιο τον τόπο τους και να γίνουν μετανάστες. Αργότερα έγινε ο μεγάλος σεισμός που ισοπέδωσε το λεκανοπέδιο. Ο κόσμος ταλαιπωρούνταν στις σκηνές και έτσι μία ακόμη ομάδα κατοίκων αναγκάστηκε να ξενιτευτεί σε Μικρά Ασία, Βουλγαρία, Αίγυπτο και αλλού. Όσοι έμειναν ωστόσο ξαναέχτισαν όσο μπορούσαν τα σπίτια τους. Αυξήθηκε η παραγωγή αλατιού στις αλυκές και πολλά άτομα βρήκαν κι δουλειά.
Αρχαιολογικός χώρος Μέσων
Στα «Μέσα», όπου και ο ομώνυμος οικισμός, 9 χλμ. νοτιοανατολικά της Αγίας Παρασκευής και μόλις 800 μ. από την Εθνική οδό προς Μυτιλήνη, έχουν αποκαλυφθεί τα ερείπια του μεγάλου και σημαντικού για τη Λέσβου ιερού, όπου έδρευε το «Κοινό των Λεσβιακών πόλεων» του 4ου π. Χ. αιώνα, αφιερωμένο στη λεσβιακή τριάδα Δία, Ήρα και Διόνυσο.
Το όνομα του ιερού προέρχεται από το αρχαίο όνομα «το Μέσσον», που δηλώνει το μέσον του νησιού. Η καίρια του θέση, χωρίς άλλο, έκανε να γίνει το ιερό κέντρο παλλεσβιακής λατρείας και επαφής. Εκεί γίνονταν κάθε χρόνο εορτές κοινές των Λεσβίων, στις οποίες λατρεύονταν οι θεοί της τριάδας και μάλιστα η «Αιολήια θεός πάντων γενέθλα», που ήταν η κατεξοχήν προστάτρια των αιολικών γενών. Προς τιμήν της γίνονταν και τα καλλιστεία, όπου κρίνονταν για την ομορφιά τους οι «Λεσβίδες ελκεσίπεπλοι», ενώ γύρω ηχούσαν θεσπέσια οι ιερές ιαχές των γυναικών.
Ιερό Κλοπεδής (8ος – 6ος π.Χ. αι.)
Στην «Κλοπεδή», 4 χλμ. βορειοδυτικά της Αγίας Παρασκευής, σε ένα επιβλητικό τοπίο, μέσα στο πράσινο των ορεινών ελαιώνων και με θέα στα βουνά της αρχαίας Πύρρας και στον «Πυρραίο Εύριπο», συναντάμε τα μοναδικά στην Ελλάδα ερείπια δύο αρχαϊκών ναών του 8ου και 6ου π. Χ. αι. με κιονόκρανα αιολικού ρυθμού, που αποκαλύπτουν τη θέση ενός από τα σημαντικότερα ιερά στην ιστορία της αρχαίας Λέσβου. Στην περιοχή σώζονται επίσης ερείπια Βυζαντινού φρουρίου.
Πανσεληνά Χαρίκλεια
