Από τις μαθήτριες Σεϊταρίδου Έλλη, Τσόκου Νικολέτα και Χάκα Ελίσα του Γ2.

   Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο μεταξύ των μαθητών έχουν αρχίσει να γίνονται αντικείμενα προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα, όπου αναγνωρίζονται ως κοινωνικά προβλήματα.

Συνήθως εκδηλώνονται με:

• χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς
• φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές
• εκβιασμούς
• καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
• κλοπές
• σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση
• αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες

  Σε κάθε περίπτωση, ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο αποτελούν πράξεις επιθετικότητας, που εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με την ηλικία. Τα μικρότερα παιδιά εκφράζονται περισσότερο με το σώμα τους, ενώ τα μεγαλύτερα χρησιμοποιούν περισσότερο το λόγο και σταδιακά πιο συγκαλυμμένες μορφές επιθετικότητας, όπως η υπονόμευση και η απομόνωση. Επίσης τα αγόρια γενικά είναι πιο άμεσα και σωματικά επιθετικά, ενώ τα κορίτσια πιο έμμεσα.

   Επιπλέον, είναι σημαντικό να τονίσουμε πως ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο. Δηλαδή δεν αφορά μόνο το θύμα και το θύτη, αλλά και όλους όσοι είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές. Σύμφωνα με έρευνες, ο ρόλος των μαθητών-παρατηρητών είναι πολύ σημαντικός. Ακόμα κι αν δε συμμετέχουν ενεργά σε περιστατικά εκφοβισμού, μπορεί να ενθαρρύνουν το θύτη ή και με την παθητική στάση τους να δίνουν το μήνυμα ότι αυτό που συμβαίνει είναι αποδεκτό.

Αιτίες

Το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο είναι σύνθετο, ενώ στην εκδήλωσή του συμβάλλει η αλληλεπίδραση ψυχολογικών, οικογενειακών, κοινωνικών, γνωστικών και συναισθηματικών παραγόντων.

Ειδικότερα, ρόλο παίζουν:

• ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών (π.χ. ιδιοσυγκρασία, εξελικτική πορεία, τραυματικές εμπειρίες)
• χαρακτηριστικά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος (πολύ αυστηρές ή πολύ ελαστικές μέθοδοι ανατροφής, πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς, βία ανάμεσα στους γονείς ή από τους γονείς προς τα παιδιά)

• διάφορες πλευρές του σχολικού περιβάλλοντος (συνωστισμός μαθητών, ελλείψεις προσωπικού, φτώχεια ερεθισμάτων κτλ.)
• το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου (ανταγωνιστικό, ελεγκτικό, απρόσωπο, οριοθετεί με εχθρικό τρόπο, προσανατολισμένο στην επίδοση, όχι στις σχέσεις κτλ.)
• οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος (υπερβολική χρήση της τιμωρίας και της αποβολής ως μέσου πειθαρχίας, δυσανάλογη επιβράβευση κοινωνικά θετικών συμπεριφορών κτλ.)
• οι στάσεις των ίδιων των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στη βία
• ο τρόπος προβολής της βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης
• γενικότερα κοινωνικά προβλήματα που ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές. Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είναι δυνατόν:

• να νιώσουν έντονο άγχος και ανασφάλεια
• να παρουσιάσουν σχολική άρνηση
• να κάνουν πολλές απουσίες από το σχολείο
• να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία
• να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου κ.ά.
• να παρουσιάσουν φοβίες, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας.

Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν τον εκφοβισμό και τη βία, βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο:

• να απομακρυνθούν από το σχολείο
• να διακόψουν τη σχολική φοίτηση
• να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι
• να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά:

• με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια από τους άλλους μαθητές
• ήσυχα και ευαίσθητα
• εσωστρεφή και μοναχικά
• με χαμηλή αυτοεκτίμηση
• φοβισμένα και με παθητική στάση απέναντι στη βία
• που δύσκολα υπερασπίζονται τον εαυτό τους.

Όταν υφίστανται εκφοβισμό και βία, αντιδρούν με:

• έλλειψη αυτοπεποίθησης και αδυναμία αντιπαράθεσης
• παθητική αποδοχή της βίας
• φόβο για περαιτέρω βία ή τιμωρία από τους μεγάλους
• σύγχυση, απόγνωση, έντονο άγχος και πανικό
• απόσυρση και κλάμα, κατάθλιψη και απόπειρες αυτοκτονίας
• πεποίθηση ότι η παρέμβαση ενός ενήλικα δε θα είναι αποτελεσματική,
• πεποίθηση ότι αν συζητήσουν το πρόβλημα με έναν ενήλικα, θα εισπράξουν περισσότερη βία από τους θύτες.

Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν εκφοβισμό και βία σε άλλα, είναι συνήθως παιδιά:

• με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ φαίνονται σίγουρα για τον εαυτό τους
• ενεργητικά και υπερδραστήρια
• επιθετικά
• επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων και σε αντικοινωνικές συμπεριφορές
• ικανά να ξεφεύγουν από δύσκολες καταστάσεις
• δίχως ηθικούς ενδοιασμούς ή τύψεις για τις πράξεις τους.

Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού και βίας διαχωρίζονται σε εκείνους που:

• υποστηρίζουν το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας
• απομακρύνονται από τη σκηνή και κάνουν ότι δεν είδαν τίποτα
• τρομοκρατούνται, «παγώνουν»
• δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν παίρνουν θέση
• προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν
βοήθεια.

Γενικά τα παιδιά-παρατηρητές πιστεύουν ότι ο εκφοβισμός και η βία δεν είναι σωστές συμπεριφορές, χαρακτηρίζονται όμως από το φόβο μήπως συμβεί και στους ίδιους, γι’ αυτό και ανησυχούν ότι αν πάρουν θέση, θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

   

Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς, πολιτεία πρέπει να συνεργαστούν και ο καθένας από την πλευρά του να συμβάλλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτού  του σύνθετου και πολυδιάστατου φαινομένου.

Πηγές

https://sciencearchives.wordpress.com/2012/01/20/%CE%AF-%CE%AF-%CF%8E-t/

http://www.antibullyingnetwork.gr/page.aspx?id=106

http://www.elniplex.com/%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BD%CE%B4%CE%BF%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B2%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B8%CE%AD