Από τους μαθητές της Β΄ τάξης Δουρουκλάκη Ευφροσύνη, Κουσίδη Αναστάσιο, Κουσίδη Κωνσταντίνο, Ευφραιμίδη Χρήστο

Ο διαρκής πόθος του ανθρώπου να εξασφαλίσει προκαταβολική γνώση του ανεξιχνίαστου μέλλοντος με κάθε μέσο παρατηρείται σε όλες τις εποχές από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ένα από αυτά τα μέσα αποτελεί η μαντεία. Μαντεία λοιπόν είναι η τέχνη πρόβλεψης του μέλλοντος και ερμηνείας του παρόντος και του παρελθόντος με μέσα που δεν βασίζονται στη λογική και στην επιστήμη.

Τα μαντεία και οι μάντεις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοπολιτική και την ιδιωτική ζωή. Η πραγματοποίηση μιας εκστρατείας, η διεξαγωγή ενός πολέμου, η ίδρυση μιας αποικίας είναι μερικά από τα πολυάριθμα θέματα που οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι βάρβαροι έθεταν στα μαντεία του ελλαδικού και του μεσογειακού χώρου. Σ’ αυτά επίσης κατέφευγαν και οι απλοί πολίτες για να βρουν απαντήσεις στα θέματα που τους απασχολούσαν. Ζητήματα οικογενειακά, οικονομικά ακόμη και προβλήματα υγείας αναζητούσαν λύσεις μέσω της μαντικής τέχνης: Θα αποκτήσει ένα άκληρο ζευγάρι παιδί και τι φύλου θα είναι; Είναι σκόπιμο να πραγματοποιηθεί ένα ταξίδι; Θα είναι άραγε καλή η σοδειά;

Οι αρχαίοι Έλληνες διαιρούσαν τη μαντική τέχνη σε δύο κατηγορίες: στην άτεχνη και την έντεχνη. Η φυσική ή άτεχνος μαντεία ήταν μια «έμφυτη» ικανότητα προφητείας, μια θεόπνευστη ορμή, που μ’ αυτήν ο άνθρωπος γινόταν όργανο θείου πνεύματος. Από την άλλη πλευρά, η έντεχνη μαντεία διδασκόταν και συμπληρωνόταν από μακροχρόνια προσωπική πείρα.

Οι Έλληνες θεωρούσαν πιο παλιά και επομένως πιο σεβαστή την άτεχνη μαντεία. Υπάρχουν δύο τρόποι άσκησης της άτεχνης μαντείας: α) «διά εμπνεύσεως» και β) «δια χρησμών» . Η πρώτη εξασκούνταν  μόνο από άτομα τα οποία βρίσκονταν σε κατάσταση έμπνευσης και δεν ήταν απαραιτήτως ιερείς. Ο δεύτερος τρόπος άσκησης της άτεχνης μαντικής τέχνης «δια χρησμών» ασκούνταν κυρίως από τα μαντεία ή χρηστήρια και οι χρησμοί δίνονταν με διαφορετικό τρόπο από μαντείο σε μαντείο.

Η έντεχνη μαντεία εξαρτιόταν από σημεία που προϋπέθεταν σπουδή και γνώση, ενώ ερμηνεύονταν με βάση δεισιδαιμονίες και προλήψεις από γιατρούς, μάντεις, κήρυκες,  οι οποίοι αποτελούσαν την υψηλή κοινωνική τάξη. Τα σημεία αυτά θεωρούνταν ότι τα έστελνε ο Δίας και για αυτό το λόγο ονομάζονταν «διοσημίες», π.χ. αστραπές, κεραυνοί, βροντές κλπ.

Τα μαντεία

Τόποι επικοινωνίας θεών και ανθρώπων μέσω των μάντεων. Το κάθε μαντείο ήταν αφιερωμένο σε κάποιο θεό (κυρίως στο Δία και στον Απόλλωνα). Ως αρχαιότερο θεωρείται το μαντείο της Δωδώνης στην Ήπειρο, αφιερωμένο στο Δία. Οι ιέρειες στο άκουσμα του θροΐσματος των φύλλων των ιερών βελανιδιών άκουγαν τη φωνή του Δία και έδιναν ανάλογες ερμηνείες ή άκουγαν τη θέλησή του από τους χάλκινους λέβητες που ήταν κρεμασμένοι στα δέντρα.

Σημαντικότερο απ` όλα ήταν το μαντείο των Δελφών. Γνωστότατοι και μνημειώδεις έχουν μείνει οι χρησμοί της ιέρειας Πυθίας. Ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα.

Άλλα μαντεία που είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους Έλληνες ήταν το μαντείο του Άμμωνα Δία στη Λιβύη, το μαντείο του Απόλλωνα στα Δίδυμα της Μιλήτου, στην Κλάρο της Κολοφώνας, το Άορνον στη Θεσπρωτία, το Τροφώνιο στη Λειβαδιά το Αμφιάραο στον Ωρωπό, τα νεκρομαντεία κ.α.

Κάμψη εμφάνισαν τα μαντεία μετά τους περσικούς πολέμους, κυρίως σε επίπεδο πολιτικό, καθώς το μαντείο των Δελφών δεν είχε προβλέψει τη νίκη των Ελλήνων επί των Περσών και είχε συμβουλεύσει υποταγή, αλλά και κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Οι μάντεις

Οι μάντεις ήταν ειδικά προικισμένα άτομα, τα οποία είχαν τη δυνατότητα να ερμηνεύουν τα μηνύματα των θεών. Ήταν ιερά πρόσωπα και ταυτίζονταν αρχικά με τους μάγους – θεραπευτές, οι οποίοι είχαν την ικανότητα να επικοινωνήσουν με πνεύματα ή θεούς. Οι μάντεις στην αρχαία Ελλάδα κατείχαν μια ιδιαίτερα υψηλή κοινωνική θέση. Το κυριότερο προσόν ενός μάντη ήταν η καταγωγή του από γένος μάντεων με απώτατο γενάρχη τον ίδιο τον θεό της μαντικής Απόλλωνα. Επρόκειτο μάλλον για έναν κλειστό κύκλο ομοτέχνων, όπου κυριαρχούσαν ορισμένες οικογένειες. Με αυτόν τον τρόπο μεταδιδόταν η γνώση από γενιά σε γενιά και παρέμενε μυστική. Οι μάντεις χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: α) αυτοί που ανήκαν στη φυσική ή άτεχνη μαντική (π.χ. Πυθία, Σίβυλλα κλπ), η οποία δε διδασκόταν, αλλά ο μάντης προσέφερε τον χρησμό του εξαιτίας της «κατοχής» του από έναν θεό ή πνεύμα  και β) αυτοί που ασκούσαν την έντεχνη μαντική και εξηγούσαν σημεία τα οποία γνώριζαν έπειτα από σπουδή (π.χ. Κάλχας, Τειρεσίας).

Τρόποι μαντικής

Πυρομαντεία.Η μαντική αυτή μέθοδος βασιζόταν στην παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός αντικειμένου που δεχόταν την ενέργεια της φωτιάς κατά τη διάρκεια της θυσίας, και της συμπεριφοράς της ίδιας της φωτιάς (λάμψη της φλόγας, κατεύθυνση του καπνού κλπ.).

Ονειρομαντεία ή Ονειροσκοπία. Η ονειρομαντεία είναι η μελέτη των ονείρων και η προσπάθεια ανάλυσής τους. Κατά τους αρχαίους, η ψυχή χωρίζεται από το υπόλοιπο σώμα και ταξιδεύει στο χωροχρόνο όπου συναντά άλλες ψυχές, οι οποίες έχουν γνώση του μέλλοντος. Τα όνειρα, επειδή θεωρούνταν πως βρίσκονται κοντά στις ψυχές των νεκρών, αντιμετωπίζονταν ως τρόποι άντλησης πληροφοριών για το μέλλον.

Νεκρομαντεία.Η πνευματική επικοινωνία με τους νεκρούς με σκοπό τη συγκέντρωση απόκρυφων και μελλοντικών πληροφοριών, συνδέεται άμεσα  με την ιδέα ότι οι «σκιές» ή ψυχές των νεκρών είναι δυνατόν να «ξυπνήσουν», αφού αποσπαστούν από το σώμα, για να φανερώσουν στους ζωντανούς την αλήθεια.

Οιωνοσκοπία ή Ορνιθομαντεία. Ονομάζεται η παρατήρηση και η ερμηνεία του αριθμού, του είδους, των κραυγών και του πετάγματος διάφορων πτηνών.

Θυοσκοπία ή Ιεροσκοπία. Στηριζόταν στην παρατήρηση όλων των φάσεων της θυσίας του «ιερείου», δηλαδή του ζώου της θυσίας. Αρχικά, οι θυοσκόποι (ή ιεροσκόποι) παρατηρούσαν τις αντιδράσεις του ζώου πριν θυσιαστεί, δηλαδή τις φωνές του, τον τρόπο με τον οποίο έτρωγε κι έπινε κ.α.

Σπλαγχνοσκοπία. Αποτελούσε το κύριο μέρος της θυοσκοπίας και βασιζόταν στην εξέταση των σπλάχνων του ζώου της θυσίας.

 

Πηγές

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/mantises/page_001.html?prev=true

www.livepedia.gr/index.php/Μαντεία

https://el.wikipedia.org/

Ιστορικά, Ελευθεροτυπία, τεύχος 304, 2005