ΣΑΠΦΩ - «Μοναξιά»
«Δέδυκε μεν α Σελάνα και
Πληιάδες – μέσαι δε νύκτες
Παρα δ’ έρχεται ώρα
Εγώ δε μόνα καθεύδω»
Μετάφραση:
«Η Σελήνη έδυσε και
η Πούλια – είναι μεσάνυχτα
Η ώρα περνά κι εγώ κοιμάμαι μόνη»
ΕΛΥΤΗΣ - «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου»
«Μπορεί και μακριά πολύ μέσα στων
Ουρανών τ’αποκαΐδια την
Ανδρομέδα, την Άρκτο ή την Παρθένο…
Άραγες να’ναι η μοναξιά
Σ’ όλους τους κόσμους ίδια;»
ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ – «Ο Σταυρός του Νότου»
Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό
Κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια.
Κομπολόι κρατάς από κοράλια
Κι άκοπο μασάς καφέ πικρό.
Το Άλφα του Κενταύρου μια νυχτιά
Με το παλλινώριο πήρα κάτου
Μούπες με φωνή ετοιμοθανάτου:
«Να φοβάσαι τ’ άστρα του Νοτιά»
ΠΑΛΑΜΑΣ – «Γύρω στο εφτάστερο τ’ αμάξι»
Γύρω στο εφτάστερο τ’ αμάξι
Αμέτρητοι γιγάντων κόσμοι και θηρίων,
Ο Γαλαξίας, ήλιων ωκεανός, ο Ωρίων,
Τα Ζώδια, του Απείρου τέρατα και τρόμοι.
Μουγκρίζει ο Λέων στην ερμιά των αιθερίων,
Κι η Λύρα παίζει, και σαν τρόπαιο και η Κόμη
Της Βερενίκης δείχνεται, ρυθμοί και νόμοι
Μέσα στο χάος χάνονται των μυστηρίων.
Και με τον Ήλιο Κρόνος, Άρης, Γη, Αφροδίτη,
Σέρνονται φεύγουν, τρέχουνε κυνηγημένοι
Προς του Ηρακλή το μεγαλόκοσμο μαγνήτη.
Μόνο η ψυχή μου, σαν το πολικό τ’ αστέρι
Ασάλευτη, όμως λαχταρίζοντας προσμένει.
Δεν ξέρει από πού έρχεται, πού πάει δεν ξέρει.
Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΑΣ ΟΥΡΑΝΙΑΣ (Γιάννης Πουλόπουλος)
Στην Ελληνική Μυθολογία η Ουρανία ήταν μία από τις εννέα Μούσες. Θεωρούνταν εφευρέτης και προστάτης της Αστρονομίας και της Αστρολογίας. Κατοικία της ήταν ο ουράνιος θόλος, εξ ου και το όνομά της.
Όλα τα ουράνια σώματα φαίνονται από τη Γη σαν να βρίσκονται στην εσωτερική επιφάνεια μιας γιγάντιας σφαίρας, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται η Γη. Η εντύπωση αυτή είναι τόσο έντονη, ώστε οδήγησε τους αρχαίους αστρονόμους στην υπόθεση ότι η Γη βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος. Η φανταστική αυτή σφαίρα έχει απροσδιόριστη ακτίνα και αποκαλείται ουράνια σφαίρα ή ουράνιος θόλος. Πάνω στον ουράνιο θόλο προβάλλονται τα ουράνια σώματα.
Οι αστέρες στον ουρανό δεν διαμοιράζονται ομοιόμορφα. Άλλες περιοχές είναι κατάσπαρτες από λαμπρούς αστέρες, ενώ άλλες είναι πολύ φτωχές.
Αστερισμό ονομάζουμε κάθε αυθαίρετο τμήμα του ουράνιου θόλου που περιέχει μια κάπως ξεχωριστή ομάδα αστέρων. Τα διάκενα που υπάρχουν μεταξύ των αστερισμών μάς επιτρέπουν να τους διακρίνουμε από τους γειτονικούς τους. Οι αστέρες ενός αστερισμού στην πραγματικότητα δεν έχουν σχέση μεταξύ τους και δεν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, αλλά σε διαφορετικές αποστάσεις καθένας από τη Γη. Οι αστέρες σήμερα κατανέμονται σε 88 αστερισμούς. Οι αρχαιότεροι αστερισμοί ορίστηκαν από τους λαούς της Μεσοποταμίας και υιοθετήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες. Αυτοί τους εμπλούτισαν με τη μυθολογία τους και μας παρέδωσαν σχεδόν όλους τους αστερισμούς που είναι ορατοί από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη. Έτσι, ο Ουρανός μεταβλήθηκε σε «ζωολογικό κήπο» όπου υπάρχουν λέοντες, άρκτοι, ιχθύες, ίπποι, κύνες… Ταυτόχρονα, υπάρχουν αντικείμενα όπως λύρα, βέλος, ζυγός αλλά και πολλοί μυθικοί ήρωες…
Κάποιοι σπουδαίοι αστερισμοί, οι οποίοι -όχι τυχαία- αναφέρονται και στους ποιητές-μύστες στην αρχή του άρθρου αυτού, είναι οι παρακάτω:
Ο Ηρακλής
Είναι γονυκλινής, κρατάει στο δεξί του χέρι το ρόπαλο και στο αριστερό του τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το ηλιακό σύστημα κινείται ως σύνολο προς τον αστερισμό του Ηρακλή.
Η Μεγάλη και η Μικρή Άρκτος
Η νύμφη Καλλιστώ, κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα, γέννησε από το Δία τον Αρκάδα. Η Ήρα από ζηλοτυπία τη μεταμόρφωσε σε άρκτο (αρκούδα). Ο Δίας, για να τη σώσει, την έκανε αστερισμό στον ουρανό (τη Μεγάλη Άρκτο) και κοντά της τοποθέτησε τον Αρκάδα (τη Μικρή Άρκτο). Η Ήρα θύμωσε πολύ για αυτή τη μεγάλη τιμή και απαγόρευσε και στους δύο να δύουν, γι΄ αυτό είναι αειφανείς αστερισμοί. Ο Πολικός Αστέρας είναι ένα αστέρι της Μικρής Άρκτου που δείχνει πάντα το βορρά της Γης.
Ο Ταύρος
Στον αστερισμό αυτό ανήκει το αστρικό σμήνος που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Πλειάδες και εμείς σήμερα το λέμε Πούλια.
Ο Νότιος Σταυρός ή Σταυρός του Νότου
Είναι ορατός από γεωγραφικά πλάτη νότια της Αιγύπτου. Οι τέσσερις αστέρες του σχηματίζουν σταυρό που από κάτω του δείχνει τον νότο της Γης. Υπάρχει στη σημαία πέντε χωρών του νότου (Αυστραλία, Βραζιλία, Νέα Ζηλανδία, Νέα Γουινέα, Σαμόα). Στη συνείδηση των ναυτικών ερμηνεύεται αμφίσημα είτε ως σημάδι ελπίδας είτε συνηθέστερα ως προάγγελος μαρτυρίων…
Αιμιλία Σαρρή – Ο Σταυρός του Νότου (μουσική Θ. Μικρούτσικος, ποίηση Ν. Καββαδίας)
ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ – «Ο Ελεγκτής»
Ένας μπαξές γεμάτος αίμα
είν΄ ο ουρανός
και λίγο χιόνι
έσφιξα τα σχοινιά μου
πρέπει και πάλι να ελέγξω
τ΄ αστέρια
εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω
PER ASPERA AD ASTRA (Άγγελος Τζαλαλής)
Η Ποίηση είναι Λόγος. «Εν αρχή ην ο Λόγος». Ως εκ τούτου και η Ποίηση είναι «εν αρχή». Είναι, όπως άλλωστε δηλώνει και η ετυμολογία της, η δημιουργία. Κι όχι μόνο. Είναι η δημιουργία, η πορεία και το τέλος του κόσμου. Οι ποιητές έχουν μέσα τους τον Αιώνιο Λόγο, όπως και όλοι οι άνθρωποι, αλλά διαθέτουν και το χάρισμα της σύνθεσης. Πολλές φορές δεν γράφουν σκεπτόμενοι τι θα γράψουν, αλλά νιώθουν πως «καθοδηγούνται» από κάτι που προέρχεται από τα δικά τους εσωτερικά βάθη, αλλά συνάμα κι από το πιο μακρινό και το πιο αρχέγονο μέρος του σύμπαντος. Άλλοι το λένε Θεό. Άλλοι το λένε Βούληση. Άλλοι το λένε Ουρανό. Οι ποιητές θέλουν να μιλήσουν για τον άνθρωπο και τα πάθη του. Ψαχουλεύουν με τις λέξεις (αν μπορώ να το περιγράψω έτσι) την ανθρώπινη μοίρα και στριφογυρνούν στο μικρόκοσμο του νου και της ψυχής. Συχνά απελπίζονται όμως, γιατί αισθάνονται πως η απάντηση στο αίνιγμα της Σφίγγας -ο άνθρωπος- δεν είναι παρά ένα ερωτηματικό… ένα θραύσμα της Δημιουργίας, που λαχταρά την ένωση ακόμα και με το πιο μακρινό αστέρι του μακρόκοσμου. «Είμαστε αστερόσκονη» λένε. Κι ο συνάδελφός μου των θετικών επιστημών ξέρω ότι καταφάσκει σε αυτό. Πώς λοιπόν η αστερόσκονη να μη νοσταλγεί τα αστέρια; Πώς να μη νιώθει ότι η Γη δεν είναι παρά μια προσωρινή κατοικία και η αληθινή κατοικία της είναι όλος ο ουρανός, όλο το σύμπαν, όλη η πλάση; Και πώς, κάθε φορά που νιώθει η ψυχή του ανθρώπου να πνίγεται στο σώμα από τα πάθη, να μη λαχταρά την απελευθέρωση και την ένωση; Μήπως, λοιπόν, εκεί στον Ουρανό βρίσκεται η λύση στο αίνιγμα «Άνθρωπος»; Μήπως κάπου αλλού είναι η μακαριότητα και η ελευθερία και η αγάπη; Εκεί όπου όλα γίνονται ένα και το ένα γίνεται το παν;
Δεν με εκπλήσσει που η ποίηση βρίθει από ουρανό κι αστέρια. Θα με εξέπληττε αν κοιτούσε χαμηλά κι αν σερνόταν. Όσο πλανιέται η ανθρώπινη ποίηση στα αστέρια, υπάρχει ελπίδα. Κάτι θα σηκώνει ολοένα και ψηλότερα το πνεύμα μας, μέχρι να επιστρέψουμε εκεί που πραγματικά ανήκουμε…
Crosby, Stills, Nash & Young – Woodstock (We are stardust)
Γιάννης κερνάει, αλλά ευτυχώς δεν πίνει μόνος του… Άλλη μια συνεργασία με τον αγαπημένο μου συνάδελφο Γιάννη Πουλόπουλο που είχε την ιδέα – καθοδηγούμενος από το πνεύμα της Mούσας Ουρανίας – να μας ταξιδέψει μέσα από τον αστερισμό της Ποίησης στην Επιστήμη της Αστρονομίας. Εκεί κάπου πήρα τη σκυτάλη και κόλλησα στο τέλος κάποιες δικές μου σκέψεις για τη σχέση της Ποίησης με τον Ουρανό, του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου, του Ανθρώπου και του Σύμπαντος. Το πόσο απολαμβάνω τις συνδημιουργίες μας με τον Γιάννη δεν λέγεται με λόγια… Ελπίζω, όσοι μπαίνετε στον κόπο να μας διαβάζετε, να νιώθετε μέρος αυτής της απόλαυσης και να ταξιδεύετε μαζί μας, εκεί όπου οι Θετικές επιστήμες και οι Ανθρωπιστικές δεν στήνουν ταμπούρια για να πολεμήσουν, αλλά φιλιώνουν και συμπορεύονται…
Άλλο ένα απολαυστικό άρθρο που χαράσσει ένα μονοπάτι προς τον ουρανό και μας ταξιδεύει στα αστέρια…Αυτή είναι και η «μαγεία» της ποίησης που βουτάει στην «αστερόσκονη» και μπορεί να αναδείξει από το πιο ασήμαντο μέχρι το πιο θεμελιώδες…