Ένα πολυσυζητημένο διαχρονικά θέμα είναι η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία, εστιάζοντας στις αλλαγές αλλά και στις παλινδρομήσεις που αυτός υφίσταται στο διάβα του χρόνου και σε συνάρτηση με τον χώρο και τις επικρατούσες συνθήκες.
Αρχικά, στην αρχαιότητα, η μητριαρχία αποτελούσε την πρώτη μορφή οργάνωσης, σε προϊστορικούς πολιτισμούς αλλά και στον μινωϊκό πολιτισμό, καθώς η γυναίκα, με την ιδιότητα της μητέρας, θεωρούνταν πηγή ζωής, καθώς διασφάλιζε τη συνέχιση της φυλής, και λατρευόταν ως θεά. Επιπλέον, στη μινωική εποχή, οι γυναίκες κατείχαν περίπου ίσα δικαιώματα και ελευθερίες με τους άνδρες και συμμετείχαν σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις, γιορτές και λατρευτικές τελετές ενώ οι άνδρες λειτουργούσαν προστατευτικά και υποστηρικτικά.
Αντίθετα, ανδροκρατούμενη θεωρείται η κοινωνία της μυκηναϊκής εποχής καθώς επρόκειτο για μια κοινωνία προσανατολισμένη στον πόλεμο, με αποτέλεσμα να δινόταν βαρύτητα στη σωματική ρώμη του άνδρα. Η Μυκηναία είχε ενεργό ρόλο στα του οίκου της, όπου φαίνεται ότι και πρωταγωνιστούσε.
Στην ομηρική και αρχαϊκή εποχή, οι γυναίκες συνέχιζαν να έχουν τον πρώτο ρόλο στο σπίτι και περιορίζονταν στην ανατροφή των παιδιών και στα οικιακά, χωρίς ενεργή συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, συχνά μάλιστα θεωρούνταν ΄΄αντικείμενα΄΄/΄΄τρόπαια΄΄.
Σημαντικό παράγοντα στη θέση και στον ρόλο τον γυναικών αποτελούσε και ο τόπος καθώς στην Σπάρτη οι γυναίκες ήταν πιο χειραφετημένες από τις υπόλοιπες γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας, απολαμβάνοντας προνόμια, όπως πρόσβαση σε κληρονομιά αλλά και διαχείριση οικονομικών/κληρονομικών θεμάτων, άθληση κά. Όπως και στη μινωϊκή κοινωνία, έτσι και εδώ, καθοριστικός παράγοντας διαμόρφωσης της συγκεκριμένης θέσης της γυναίκας ήταν η μητρική ιδιότητα. Στην αρχαία Σπάρτη, μια κοινωνία πολεμοχαρή με εστίαση στην πολεμική ισχύ και υπεροχή, τεράστιας σημασίας ήταν η τεκνοποίηση και η ανατροφή σπουδαίων πολεμιστών, βάρος με το οποίο επιφορτίζονταν οι γυναίκες.
Ανδροκρατούμενη και ακόμα πιο περιορισμένη στα δικαιώματα των γυναικών παρουσιάζεται η κοινωνία της κλασικής εποχής στην Αθήνα. Οι γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα να παρευρεθούν κάπου χωρίς τη συνοδεία του πατέρα, συζύγου ή κάποιου άλλου αρσενικού συγγενικού προσώπου ενώ σε πηγές της εποχής, παρουσιάζονται ως υποχείρια του ανδρός τους, χωρίς κοινωνική υπόσταση.
Αργότερα, στο Βυζάντιο, η θέσης της γυναίκας ήταν ελάχιστα ευνοϊκότερη, σε σχέση με εκείνη της αρχαιότητας. Οι γυναίκες εξακολουθούσαν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους στην κατοικία τους, να μορφώνονται με περιορισμούς και να παντρεύονται από νεαρή ηλικία. Η συμπεριφορά, τα δικαιώματα, και η μεταχείριση των γυναικών ωστόσο ήταν ανάλογη με την κοινωνική τους τάξη, γεγονός που συνεπάγεται την καλύτερη μεταχείριση γυναικών της αριστοκρατικής τάξης και την υποδεέσερη, πιο απαξιωτική και ταπεινωτική της αγροτικής τάξης.
Στη συνέχεια, εμφανίστηκε το κίνημα του Φεμινισμού, που αποσκοπούσε στην καταπολέμηση των φυλετικών ανισοτήτων καθώς και στη διεκδίκηση δικαιωμάτων πολιτικού και εργασιακού τομέα, κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας, των στερεοτύπων και διακρίσεων, τα οποία προήλθαν από τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας του Διαφωτισμού. Το πρώτο κίνημα του Φεμινισμού, τον 19ο με 20ο αιώνα, έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη για τη διεκδίκηση του δικαιώματος της ψήφου ενώ το δεύτερο και το τρίτο, το 1960 και το 1990 αντίστοιχα, για την οικονομική ισότητα, τα δικαιώματα γυναικείων μειονοτήτων, την υποστήριξη μονογαμικών οικογενειών, τα δικαιώματα αναπαραγωγής, τη σεξουαλική απελευθέρωση και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.
Τέλος, σήμερα, η θέση και ο ρόλος της γυναίκας διαφοροποιούνται με βάση τον τόπο διαμονής, την ηλικία και τα ήθη και τα έθιμα του κάθε λαού. Πιο συγκεκριμένα, στην Ευρώπη οι γυναίκες έχουν πλέον ίσα δικαιώματα, ελευθερίες και υποχρεώσεις με τους άνδρες, συμμετέχουν στην πολιτική και κοινωνική ζωή, έχουν τη δυνατότητα πλήρους μόρφωσης, εργάζονται και ανελίσσονται σε ηγετικές θέσεις, στις οποίες ωστόσο, να σημειωθεί, ότι αποτελούν μειοψηφία (glass ceiling phenomenon / το φαινόμενο της γυάλινης οροφής).
Παρόλα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, η ισότητα, το αυτεξούσιο και η ασφάλεια δεν υφίστανται, αφού στην πραγματικότητα οι γυναίκες συνεχίζουν να υποτιμούνται στον εργασιακό και οικονομικό τομέα, σε καθημερινές ασχολίες, όπως είναι η οδήγηση, και να πραγματοποιούνται όλο και περισσότερες δολοφονίες και περιπτώσεις βίας εις βάρος τους, ακόμα και στον προηγμένο δυτικό κόσμο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα παραβίασης και καταστρατήγησης κάθε έννοιας απόδοσης αξίας και δικαιωμάτων στη γυναίκα αποτελεί το Αφγανιστάν μετά την ανακατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν. Πολλές γυναίκες, πρώην κυβερνητικές υπάλληλοι και όχι μόνο, δολοφονήθηκαν ενώ οι υπόλοιπες γυναίκες είναι αναγκασμένες να χρησιμοποιούν μόνιμα την μπούργκα, η οποία αποτελεί κάλυμμα από το κεφάλι έως τα πόδια με αραιότερη ύφανση στο ύψος των ματιών. Τους απαγορεύεται η κυκλοφορία δίχως τη συνοδεία αρσενικού μέλους της οικογένειας, η εργασία και η φοίτηση σε σχολεία και πανεπιστήμια η απόκτηση διαβατηρίου και ταυτότητας καθώς και η πρόσβαση σε νοσοκομεία αλλά και ταξίδι απόστασης άνω 72χλμ. καθώς και η συναναστροφή με άνδρες Παράλληλα, τα παράθυρα των σπιτιών τους πρέπει να είναι καλυμμένα κατάλληλα ώστε να εμποδίζεται η επαφή με τον έξω κόσμο.
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορεί η θέση της γυναίκας να έχει βελτιωθεί σε σχέση με προηγούμενους αιώνες, όμως είναι φανερό ότι ακόμη δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πλήρη ισότητα μεταξύ των δύο φύλων, ακόμα και στον αναπτυγμένο κόσμο ενώ, ακόμα χειρότερα, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για καμία βελτίωση της θέσης της γυναίκας σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη μας.
Προσωπικά, σαν έφηβη και σύντομα ενήλικη γυναίκα, που πρόκειται να βγει στην κοινωνία, θλίβομαι από το γεγονός ότι παρόλο που βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, ακόμα δεν υπάρχει πλήρης ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και οι γυναίκες συνεχίζουν να υποτιμούνται για το καθετί που επιλέγουν να κάνουν και δεν συμβαδίζει με τα στερεότυπα ενώ σεξουαλικοποιούνται συνεχώς. Ειδικότερα, αφενός, με στεναχωρεί το γεγονός ότι οι γυναίκες στο Αφγανιστάν και σε πολλές ακόμα χώρες, έρχονται αντιμέτωπες με οικτρούς και αντιανθρώπινους τρόπους διαβίωσης και μεταχείρισης αλλά, αφετέρου με χαροποιεί η συσπείρωση όλων των γυναικών ανά την υφήλιο, έναντι αυτής της φρικτής συνθήκης και η υποστήριξη, με οποιοδήποτε δυνατό τρόπο, των πληττόμενων γυναικών. Μόνο από αυτό μπορεί ο καθένας να καταλάβει πόση θέληση υπάρχει για να διεκδικήσουμε ό,τι δικαιωματικά μας ανήκει. Η πλήρης ισότητα των δύο φύλων αποτελεί το διακύβευμα της σύγχρονης γενιάς γυναικών.
Μηλιαρά Μαρία
Πηγές:
https://www.maxmag.gr/politismos/istoria/i-thesi-tis-gynaikas/
https://youth.europa.eu/get-involved/your-rights-and-inclusion/womens-rights- gender-equality-reality-europe_el
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3749570
https://m.popaganda.gr/stories/to-egklima-na-eisai-gynaika-sto-afganistan- simera/
https://www.huffingtonpost.gr/2016/05/15/mhtera-arxaia-ellada_n_9972872.html
