Αν πιάσουμε το κουβάρι της ιστορίας προς τα πίσω, θα βρούμε τις ρίζες της Αποκριάς να υπάρχουν γύρω στο 2000 π.Χ. στη Μεσοποταμία και τη Βαβυλώνα, ενώ στην Ελλάδα και στη διονυσιακή λατρεία (Λήναια, Ανθεστήρια), συναντάμε μεταμφιέσεις, χορούς και οινοποσία. Κατά τούς Ρωμαϊκούς χρόνους συνεχίζονται οι γιορτές προς τιμήν του Διόνυσου, αλλά έχουμε και τα Λουπερκάλια και τα Σατουρνάλια, όπου και εκεί η ψυχαγωγία παίζει τον πρώτο ρόλο. Στη Βυζαντινή εποχή οι άνθρωποι τις αποκριές μεταμφιέζονταν και έκαναν παρελάσεις στου δρόμους.
Κι ερχόμαστε στη σημερινή εποχή, όπου η παράδοση συνεχίζεται, έχοντας δεχτεί επιρροές από κουλτούρες διαφόρων πολιτισμών στο πέρασμα των χρόνων. Στην Ελλάδα η Αποκριά δηλώνει τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας και γιορτάζεται τέσσερις Κυριακές. Ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του «Τελώνη και Φαρισαίου», συνεχίζεται τη δεύτερη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του «Ασώτου Υιού», η τρίτη είναι της «Απόκρεω», ενώ η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασµοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειο τους, είναι η «Τυρινή» (δηλ. της τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς είναι η αυγή της επόµενης µέρας : η πρώτη µέρα της Σαρακοστής (=νηστείας σαράντα ημερών πριν από το Πάσχα), που ονοµάζεται Καθαρά ∆ευτέρα. Οι Απόκριες, επί της ουσίας, είναι η προετοιμασία για την περίοδο της νηστείας, πριν από το Πάσχα.
Ήθη και έθιμα της Αποκριάς σε όλη την Ελλάδα
Πάτρα
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, το Πατρινό Καρναβάλι ξεσηκώνει χιλιάδες κόσμου κάθε χρόνο με τη μεγαλύτερη παρέλαση αρμάτων και έχει ημερομηνία… έναρξης το 1870. Οι βραδιές ξεφαντώματος, τα Μπουρμπούλια και το παιχνίδι του Κρυμμένου Θησαυρού, είναι τα σημεία αναφοράς στο τρελό καρναβάλι, που κορυφώνεται με το κάψιμο του βασιλιά καρνάβαλου, την Κυριακή το βράδυ.
Ξάνθη
Το καρναβάλι της Ξάνθης συναγωνίζεται το καρναβάλι της Πάτρας και, μάλιστα, με μεγάλη επιτυχία. Την τελευταία Κυριακή των Αποκριών αναβιώνει ένα παλιό έθιμο, το κάψιμο του Τζάρου (βασιλιά καρνάβαλου). Το έθιμο πιθανολογείται πως το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού.
Ρέθυμνο
Στο Ρέθυμνο γίνεται το μεγαλύτερο καρναβάλι της Κρήτης. Καντάδες, κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού, θεατρικά σκετσάκια, τα οποία σκηνοθετούν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες, είναι κάποια από τα στιγμιότυπα του ρεθυμνιώτικου καρναβαλιού. Καθαρά Δευτέρα, στα παραδοσιακά χωριά του νομού, Μέρωνα και Μελιδόνι, ζωντανεύει ο «Καντής», το κλέψιμο της νύφης και το Πιπέρι.
Κοζάνη
Η Κοζάνη λάμπει τις μέρες της Αποκριάς, από τις φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές, σύμφωνα με το έθιμο του Φανού. Το γλέντι και οι χοροί δίνουν και παίρνουν και τον πρώτο ρόλο έχουν τα χάλκινα που παίζουν τα «Ξιανέντραπα» αλλά και πολλά παραδοσιακά τραγούδια…
Κέρκυρα
Όταν το Καρναβάλι της Βενετίας συναντάει τις αρχαιοελληνικές γιορτές, προκύπτει το Καρναβάλι της Κέρκυρας. Ο τελάλης κρατάει το όρντινο και διαλαλεί την άφιξη του Σιορ καρνάβαλου. Και όταν διαβαστεί και η διαθήκη του, όλα είναι έτοιμα για το κάψιμό του. Στα χωριά της Κέρκυρας αναβιώνει το έθιμο του κορφιάτικου γάμου, αλλά και ο χορός των παπάδων.
Σκύρος
Μόλις ανοίξει το Τριώδιο, στα σοκάκια της Σκύρου συναντάς ομάδες μεταμφιεσμένων σε «Γέρους» με κουδούνια, «Κορέλες» και «Φράγκους». Όταν τύχει, μάλιστα, και συναντηθούν δύο ή περισσότεροι γέροι συναγωνίζονται στο περίφημο «λιλίρισμα», κουνώντας ξέφρενα τα κουδούνια τους. Άλλο έθιμο, όμως, που υπάρχει στο νησί, είναι και αυτό της απαγγελίας έμμετρης σάτιρας, όπου παρουσιάζονται τα γεγονότα της χρονιάς που πέρασε.
Θήβα
Ο «Βλάχικος Γάμος» που γίνεται την Καθαρή Δευτέρα, στη Θήβα, είναι το πασίγνωστο έθιμο με θερμούς υποστηρικτικές και πολλούς επισκέπτες. Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις ημέρες μας περίπου από το 1830, λίγο μετά την Επανάσταση του ’21.
Άμφισσα
Στα σκαλιά του Αϊ – Νικόλα στα παλιά Ταμπάκικα ξαναζωντανεύει, το τελευταίο σαββατοκύριακο της Αποκριάς, ο «θρύλος του στοιχειού». Σύμφωνα με το συγκεκριμένο θρύλο δεκάδες μεταμφιεσμένοι ακολουθούν το… στοιχειό στην πορεία του κάνοντας φασαρία, χορεύοντας και τραγουδώντας. Άλλωστε, πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται πως έχουν δει το στοιχειό να περιφέρεται στη Χάρμαινα σέρνοντας αλυσίδες…
Νάουσα
Οι «Γενίτσαροι και Μπούλες» έχουν τις ρίζες τους στις διονυσιακές λατρείες. Το δε παραδοσιακό δρώμενο που λαμβάνει χώρα κατά την Αποκριά, χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα. Πασίγνωστες φυσιογνωμίες οι «Γενίτσαροι» και οι «Μπούλες» είναι σήμα κατατεθέν της Νάουσας, όσες μέρες κρατάνε οι Απόκριες.
Καστοριά
Με μπουμπούνες (δηλαδή φωτιές) γιορτάζει η Καστοριά την Αποκριά και πρόκειται μάλλον για ένα προχριστιανικό έθιμο που κατάφερε να επιζήσει ως τις μέρες μας. Γύρω από τις μπουμπούνες αρχίζει το φαγοπότι, μια και η Καθαρή Δευτέρα ορίζει την αρχή της νηστείας. Γαλαξίδι
Στο Γαλαξίδι συναντά κανείς τα καθιερωμένα έθιμα (άναμμα φωτιάς στις πλατείες, μεταμφιεσμένους καρνάβαλους στους δρόμους, γλέντια παντού…). Εκείνο που χαρακτηρίζει την όμορφη αυτή πόλη, είναι ο αλευροπόλεμος. Έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία που
και τότε ήταν έθιμο της Αποκριάς. Αρχικά, έβαφαν το πρόσωπό τους με κάρβουνο, αλλά στη συνέχεια προστέθηκε και το αλεύρι, για να γίνει το έθιμο πιο… φαντασμαγορικό!
Καλαμάτα
Το εντυπωσιακό Γαϊτανάκι στήνεται στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας και όσοι πιστοί… προσέλθετε. Δε λείπει, βεβαίως, και η μπάντα του Δήμου που συνοδεύει τους καρναβαλιστές στις εκδηλώσεις τους. Στην Πλατεία Ανατολικού Κέντρου γίνεται η αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου και εκεί συνεχίζεται με αμείωτο κέφι το γλέντι, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου.
Μεθώνη
«Του Κουτρούλη ο γάμος» γίνεται στη Μεθώνη και είναι ένας… γάμος που συντηρείται από τον 14ο αιώνα, μόνο που στην αναπαράσταση του σύγχρονου γάμου υπάρχουν δύο άντρες. Αφού, λοιπόν, τελεστεί το μυστήριο, ακολουθώντας πιστά το πρωτόκολλο, ακολουθεί ένα γλέντι, όπως ταιριάζει στην περίσταση.
Πηγή : Άρθρο της Βερώνης Μάρκου στο Περιοδικό του Οικουμενικού Ελληνισμού 5+1
Μπεναβίδης Χρύσανθος, μαθητής της Α΄ Τάξης
