Το σχολείο, όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα είναι πάντα χαραγμένο στη μνήμη μας και στην καρδιά μας. Έχει αλλάξει πολύ, όμως, σε σχέση με το παρελθόν. Αλλιώς ήταν τα σχολικά χρόνια την εποχή των παππούδων μας και των γονιών μας, και βέβαια είναι διαφορετικά τα πράγματα για τους μικρούς μαθητές του σήμερα.

Μια αναδρομή στο παρελθόν είναι χρήσιμη, για την αξιολόγηση του σχολικού  θεσμού διαχρονικά: Στις 11 Απριλίου 1964 θεσπίσθηκε η  υποχρεωτική δωρεάν παιδεία από την κυβέρνηση Γεωργίου  Παπανδρέου στην οποία ο πρωθυπουργός ήταν επίσης και υπουργός .   Πριν την μεταρρύθμιση αυτή τα παιδιά δεν είχαν δωρεάν βιβλία. Είχαν ένα κοντύλι και μία πένα και ίσως στην καλύτερη περίπτωση ένα τετράδιο. Τα βιβλία τα αγόραζαν καινούρια ή μεταχειρισμένα ή τα δανειζόντουσαν από άλλα παιδιά (ή μεγαλύτερα αδέλφια).

Το σχολείο (Δημοτικό και εξατάξιο Γυμνάσιο) λειτουργούσε έξι ημέρες την εβδομάδα, όχι πέντε όπως σήμερα. Τα παιδιά ξεκουράζονταν μόνο μια μέρα την εβδομάδα, την Κυριακή. ΄Ήταν εξατάξιο, δηλαδή έξι τάξεις το Δημοτικό και έξι το Γυμνάσιο. Λύκειο δεν υπήρχε. Στο Δημοτικό, υπήρχε ένας δάσκαλος που δίδασκε όλα τα μαθήματα.

Οι τάξεις δεν είχαν πάντα θέρμανση και φως, ειδικά στην περιφέρεια. Επικρατούσε κρύο, για αυτό ο δάσκαλος ζητούσε από κάθε παιδί να φέρνει κάθε μέρα από ένα κούτσουρο για να ζεσταθούν με τη φωτιά. Ο αριθμός των μαθητών μέσα στην τάξη έφτανε καμία φορά και τους πενήντα και στα θρανία κάθονταν μέχρι και τρία άτομα μαζί.

Υπήρχε ο επιθεωρητής εκπαίδευσης, ο οποίος επισκεπτόταν ένα διαφορετικό σχολείο κάθε μέρα για να ελέγξει τους δασκάλους και το έργο τους. Έμπαινε μέσα στην τάξη και έλεγχε αν ήξεραν οι μαθητές το μάθημα, αν ήταν περιποιημένα τα παιδιά και ντυμένα όπως έπρεπε.

Αν ο μαθητής δεν ήξερε το μάθημα ή μιλούσε κατά τη διάρκεια του μαθήματος, τότε ο δάσκαλος “τις έβρεχε” με τον χάρακα ή με τη βέργα ή τραβούσε το αυτί. Γιατί τότε πίστευαν πως “το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο” και πως τα παιδιά αν δεν φάνε μια-δυο, δε συμμορφώνονται.

Φυσικά δεν υπήρχαν οι πολύχρωμες πλαστικές ή αδιαβροχοποιημένες τσάντες σε διάφορα σχέδια, αλλά όλα τα παιδιά μετέφεραν τα βιβλία τους σε μία καφέ δερμάτινη σάκα (ακριβή αφού ήταν δερμάτινη), την οποία πολύ συχνά διατηρούσαν και τα 6 χρόνια, σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού.

Όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια φορούσαν μπλε ποδιά με άσπρο γιακά, έως το 1982 που καταργήθηκε η ποδιά. Τα αγόρια φορούσαν πηλήκιο (καπέλο) που καταργήθηκε το 1964.

Η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν ήταν αρχικά η καθαρεύουσα και μετά η δημοτική με πολυτονικό σύστημα, δηλαδή δασεία, περισπωμένη, οξεία και ψιλή.

Το πολυτονικό σύστημα καταργήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 1981 και θεσπίστηκε το μονοτονικό σύστημα ορθογραφίας.

Μπορεί να διακρίνει κάποιος πολλές διαφορές και ελάχιστες ομοιότητες συγκρίνοντας τα σχολικά χρόνια του παρελθόντος  με αυτά του σήμερα. Τα παλαιότερα χρόνια ο τρόπος εκπαίδευσης ήταν πολύ πιο αυστηρός σε σχέση με σήμερα και οι σχολικές υποδομές δεν ήταν οι ίδιες. Τα παλιά σχολεία είχαν ψηλοτάβανες, ευρύχωρες αίθουσες με μια ξυλόσομπα. Κάθε μαθητής ήταν αναγκασμένος να φέρνει ένα κούτσουρο μέρα- παρά μέρα.  Τα παιδιά στριμώχνονταν στα θρανία για να χωρέσουν. Τα περισσότερα δεν είχαν βιβλία, διότι επικρατούσε μεγάλη φτώχεια. Τα κορίτσια έπρεπε να φοράνε ποδιές και τα αγόρια να είναι κοντοκουρεμένα. Αν δεν έδειχναν σεβασμό στον δάσκαλο, τους περίμενε σκληρή τιμωρία όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στο σπίτι.

Το εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα είναι πιο ελεύθερο. Ο δάσκαλος δεν είναι το κέντρο του κόσμου. Τα παιδιά μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα, να συμφωνήσουν, αλλά ακόμα και να διαφωνήσουν μεταξύ τους. Υπάρχουν οι ομαδικές εργασίες, για τις οποίες τα παιδιά συνεργάζονται και  αλληλοβοηθούνται.

Με τις εκπαιδευτικές επισκέψεις οι μαθητές γνωρίζουν περισσότερα πράγματα για τον κόσμο αλλά και την τέχνη. Οι δάσκαλοι προσπαθούν να κάνουν το μάθημα με έναν ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο. Τώρα πια οι σύγχρονες αίθουσες είναι διακοσμημένες με κατασκευές, χειροτεχνίες και project παιδιών. Δεν υπάρχουν πια μαυροπίνακες, αλλά διαδραστικοί πίνακες και τα παιδιά στα θρανία κάθονται δύο-δύο. Υπάρχουν ακόμα αίθουσες χημείας, πληροφορικής αλλά και γυμναστικής.

Συμπερασματικά, μπορεί να πει κανείς πως η εκπαίδευση σήμερα είναι πολύ καλύτερη από εκείνη του παρελθόντος. Δυστυχώς όμως τα παιδιά στην εποχή μας δεν μπορούν να τα εκτιμήσουν όλα αυτά.

Η φωτογραφία, στην οποία εικονίζεται το ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου Βοΐου, είναι από το αρχείο της Βιολέττας Μπούσιου.  

( Συλλογικό άρθρο των Σοπογλίδου-Τσελίκα Δανάης, Χασιώτη Ελπίδας, Ρέντζιου Στυλιάννας και Χαμπίδου Δέσποινας στο μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής)