Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κοζανίτικης αποκριάς είναι οι Φανοί (φωτιές που ανάβουν σε γειτονιές της πόλης) και η αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων της πόλης που ετοιμάζουν το γλέντι των Φανών, χορεύουν υπό τους ήχους των χάλκινων πνευστών και τραγουδούν παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια.
Ο Φανός είναι γιορτή και ξεφάντωμα γύρω απ’ το βωμό της αποκριάτικης εορταστικής πυράς με φαγοπότι, τραγούδι και χορό. Τα τραγούδια διαδέχονται το ένα το άλλο, άλλοτε γρήγορα, και άλλοτε βαριά, μονότονα, σε χρόνο αργό και συρτό. Πολλά είναι σκωπτικά και διακωμωδούν άνδρες γέρους ή… μαραζιάρηδες και γυναίκες άσχημες, ανοικοκύρευτες ή, το χειρότερο, σπάταλες! Λόγω του ιδιαίτερα «καυτού » περιεχομένου τους λέγονται»ξιανέντροπα» ή «νοικουκυρίσια» και αποτελούν εγγύηση άμυνας στο τσουχτερό κρύο που επικρατεί εκείνη την εποχή.

Οι εκδηλώσεις ξεκινούν την Τσικνοπέμπτη και κορυφώνονται την Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς, με παρέλαση αρμάτων, στην οδό Π. Μελά, και εθελοντικών ομάδων μεταμφιεσμένων, καθώς και με το άναμμα των 14 φανών το βράδυ της ίδιας μέρας. Οι μασκαράδες που περιφέρονται σε όλη την πόλη, οι λαϊκοί οργανοπαίκτες και οι μπάντες στους δρόμους, το κρασί, τα «κιχιά» και τα κεράσματα σε όλους, η έντονη σκωπτική διάθεση και η καθολική συμμετοχή στα δρώμενα, είναι τα χαρακτηριστικά των αποκριάτικων ημερών.Επί ένα δωδεκαήμερο η πόλη της Κοζάνης ζει στο ρυθμό του παραδοσιακού γλεντιού και πάλλεται από τους ήχους των χάλκινων πνευστών.
Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για το έθιμο των μεταμφιεσμένων (ρογκατζιάρια) είναι του 1747, η ύπαρξή τους όμως πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα, παράλληλα με την πρώτη βιοτεχνική και εμπορική ανάπτυξη της πόλης. Το 1938 ο Δήμος Κοζάνης επισημοποίησε τις αποκριάτικες εκδηλώσεις, που διακόπηκαν με τον πόλεμο και ξανάρχισαν το 1950.

Συντάκτης:  Καραγιαννίδου Κατερίνα (Β1)