Επιμέλεια άρθρο: Γεωργίτση Ξανθούλα

Ένας  πολύ όμορφος , ρομαντικός και συγκινητικός μύθος έχει τις ρίζες του εδώ και πολλά  χρόνια  σε αυτή τη γραφική κωμόπολη . Πολλά άτομα πιστεύουν ότι είναι αληθινός ο μύθος που την περιτριγυρίζει » Το στοιχειό της Χάρμαινας «. Κι αν είναι αληθινός σίγουρα θα έχουν προσθέσει υπερβολές οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής.

Ο μύθος αυτός διαδραματίζει τον έρωτα του Κωνσταντή δουλεύοντας ολημερίς για να βγάλει το ψωμί του και της Λενιώς μιας όμορφης, καλοσυνάτης νέας, χωρίς κανένα ψεγάδι απάνω της. Βοηθούσε στα αμπέλια και στα  ελαιόδεντρα που είχε ο πατέρας της. Ήταν μοναχοθυγατέρα και ανεκτίμητη για τους γονείς της και λαχταρούσε να τον συναντήσει, στο Κάστρο της Ωριάς. Εκεί έκαναν σχέδια για το μέλλον. Η μοίρα, όμως ,αλλιώς τα είχε κανονίσει.

Μόλις χάραξε μια μέρα, ο Κωνσταντής έπρεπε  να φορτώσει το κάρο του με ολοκαίνουργια δέρματα και έφυγε από τη πόλη. Περιπλανιόταν για βδομάδες και οι παραγγελίες των δερμάτων αυξάνονταν. Στο γυρισμό αγόρασε ένα δαχτυλίδι για την αγαπημένη του για να την ζητήσει, από τον πατέρα της, σε γάμο. Έτρεξε ανυπόμονα στο σπίτι της Λενιώς ένοιωσε περίεργα. Ήταν αμπαρωμένο και μια σκιά θανάτου πλανιόταν στον αέρα. Έμαθε από τους γείτονες και τον φίλο του Γιάννο τον απρόσμενο θάνατο της Λενιώς.

Η Λενιώ είχε πάει για νερό στην πηγή της Χάρμαινας και χάλασε ο καιρός, άρχιζε να νυχτώνει  και να βρέχει. Ένας κεραυνός την χτύπησε όταν ήταν στην πηγή και την βρήκαν με ένα ματσάκι γιασεμί να ανεμίζουν στα μαλλιά της.

Οι γονείς της μη μπορώντας να αντέξουν το θάνατό της πούλησαν το σπίτι τους και έφυγαν  από την πόλη.

Ο Κωνσταντής μη μπορώντας να αντέξει τον  άδικο χαμό της αγαπημένης του αυτοκτόνησε πέφτοντας από το κάστρο της πόλης. Την άλλη μέρα, βρέθηκε το άψυχο σώμα του. Ήταν γαλήνιο με ένα γλυκό χαμόγελο να διαγράφεται στο πρόσωπό του. Πίστευε πως άμα πεθάνει θα ξανασυναντήσει την Λενιώ. Η θρησκεία δεν τον δέχτηκε στην αγκαλιά της και καταδικάστηκε να περιπλανιέται.

Από τότε ο Κωνσταντής στοίχειωσε την πηγή της Χάρμαινας, θρηνώντας για την αδικοχαμένη του αγάπη.

Το στοιχειό της Χάρμαινας είχε άσχημο παρουσιαστικό. Ήταν πολύ ψηλό, αποκρουστικό και με μακριά χέρια. Φύλαγε την Πηγή της Χάρμαινας, που δούλευαν οι ταμπάκηδες της πόλης και τους προστάτευε από τα στοιχειά των άλλων πηγών, γιατί ήταν δικοί του άνθρωποι. Όταν κάποιος απ’ αυτούς, ήταν ετοιμοθάνατος, τότε γύριζε έξω από το σπίτι του και άρχιζε ένα αξιοθρήνητο ουρλιαχτό πόνου.

Όταν ένιωθε μοναξιά  το στοιχείο έβγαινε από το ησυχαστήριο του περιφερόταν στη πόλη ακολουθώντας πάντα την ίδια διαδρομή. Στο σπίτι της Λενιώς, στο πατρικό του και τα σπίτια των φίλων του. Κανένας δεν τολμούσε να βγει από το σπίτι. Επίσης όταν περιφερόταν ακούγονταν σύρσιμο αλυσίδων, ουρλιαχτά και περίεργοι θόρυβοι.

Στην  Άμφισσα τότε, εκτός από το Χαρμαινιώτικο, υπήρχαν και άλλα στοιχειά. Το καθένα από αυτά, προστάτευε κάποια πηγή νερού, κάποια συνοικία, τους αμπελώνες, τα ελαιόδεντρα κ.α. Τα στοιχειά συγκρούονταν μεταξύ τους και πάλευαν μερόνυχτα ολόκληρα. Πάντα όμως νικούσε το Χαρμαινιώτικο, γιατί ήταν το πιο δυνατό και έξυπνο. Η μάχη γινόταν στην Χάρμαινα. Οι Αμφισιώτες φοβόντουσαν και δεν έβγαιναν έξω κατά την διάρκεια του αγώνα.

Όταν πέρασαν τα τριπλάσια χρόνια της Λενιώς και τα δικά του, ηρέμησε και συγχωρέθηκε.

Η ιστορία αυτή μεταφέρεται από γενιές και γενιές φτάνοντας στη δικιά μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-http://www.harmaina.gr/stoixeio/stoixeio