Η ενασχόληση με τον αθλητισμό είτε αφορά κάποιο ομαδικό είτε κάποιο ατομικό άθλημα ωφελεί ποικιλοτρόπως το άτομο, αφού λειτουργεί ευεργετικά τόσο για τη σωματική όσο και για την πνευματική του υγεία. Ο αθλητισμός λειτουργεί και ως πηγή εμπειριών, επιτεύξεων και στιγμών εκτόνωσης, γεγονός που τον καθιστά σημαντικό αντίβαρο απέναντι στις ψυχοφθόρες καταστάσεις που βιώνει το άτομο στον εργασιακό και κοινωνικό του βίο. Ωστόσο, παρά τα οφέλη του αθλητισμού ιδιαίτερα απειλητικά γίνονται τα όλο και συχνότερα βίαια επεισόδια σε αθλητικούς χώρους, κυρίως ποδοσφαιρικούς και καλαθοσφαιρικούς.
Η εκδήλωση βίαιων επεισοδίων είναι γνωστή με τον όρο «οπαδική βία» ή «χουλιγκανισμός». Η οπαδική βία αποτελεί ένα παράδοξο φαινόμενο και αυτό διότι παρόλη τη διαχρονική του εκδήλωση δεν υπάρχει ένας σαφής νομικός ορισμός. Με τον όρο «χουλιγκανισμός» γίνεται περιγραφή των ανάρμοστων και βίαιων πράξεων οπαδών αθλητικών ομάδων, που οδηγούν στη διατάραξη της έννομης τάξης. Αυτές οι πράξεις μπορεί να έχουν διάφορες μορφές. Οι ύβρεις στα γήπεδα κατά τη διάρκεια τέλεσης των αγώνων, οι ρατσιστικές φραστικές επιθέσεις, η βίαιη συμπεριφορά σε αυτούς τους χώρους, οι εισβολές οπαδών στον αγωνιστικό χώρο με στόχο την πρόκληση αναταραχών και οι βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των αντίπαλων οπαδών όπως και μεταξύ των οπαδών και της αστυνομίας, εντός και εκτός γηπέδων, είναι μερικές από τις μορφές της εκδήλωσης του φαινομένου του χουλιγκανισμού.
Ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στα επεισόδια είναι η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, η οποία καλλιεργεί την επιδίωξη της νίκης με κάθε μέσο και οξύνει τον ανταγωνισμό. Επιπλέον, η ανοχή και υπόθαλψη του φανατισμού από τους παράγοντες που διοικούν τα σωματεία ενθαρρύνουν την «οπαδοποίηση» των φιλάθλων και την εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών στους αθλητικούς χώρους. Πιο συγκεκριμένα, το ανταγωνιστικό πνεύμα που έχει επικρατήσει στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού, λόγω των οικονομικών συμφερόντων, ωθεί τους παράγοντες των αθλητικών ομάδων σε μια στάση ανοχής – αν όχι και στήριξης – απέναντι στο φανατισμό των οπαδών. Οι οπαδοί αποτελούν αφενός πηγή εσόδων (αγορά εισιτηρίων και εμπορικών ειδών με το λογότυπο της ομάδας, στοιχήματα κ.α.) και αφετέρου μέσω των τοπικών συνδέσμων κάθε ομάδας αποτελούν έναν ανέξοδο τρόπο ενίσχυσης και διατήρησης του πλήθους υποστηρικτών της. Μη θέλοντας, επομένως, οι ομάδες να χάσουν αυτά τα οφέλη, επιτρέπουν ή έστω ανέχονται τις συχνές παρεκτροπές των οπαδών τους
Ο χουλιγκανισμός έχει ολέθριες επιπτώσεις σε κάθε άτομο της κάθε κοινωνίας μας. Αρχικά διακυβεύεται η προσωπική ασφάλεια των πολιτών, καθώς συχνά πυκνά παρατηρούμε θύματα μετά από συγκρούσεις φανατισμένων οπαδών. Επιπλέον, καταρρακώνεται η αξιοπρέπεια των θυμάτων οι οποίοι πολύ πιθανό να εμφανίσουν ψυχολογικά προβλήματα. Έτσι, επιτείνονται οι ανασφάλειες και οι καθημερινοί φόβοι των πολιτών και υπονομεύονται οι σχέσεις. Γι΄ αυτό το λόγο το φαινόμενο χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Κορυφαίο γεγονός ήταν η δολοφονία του Άλκη Καμπανού από οπαδούς αντίπαλης ομάδας κοντά στο σπίτι του όχι στο γήπεδο.
Κάποια μέτρα πρόληψης που θα μπορούσαν να φανούν αποτελεσματικά στη διαχείριση της οπαδικής βίας αφορούν την πολιτεία και τα ΜΜΕ. Η Πολιτεία αρχικά θα πρέπει από τη μεριά της να επιδιώξει την απαρέγκλιτη εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας ώστε τα φαινόμενα βίας να τιμωρούνται με συνέπεια και αυστηρότητα. Η σταθερή εφαρμογή των νόμων θα λειτουργήσει αποτρεπτικά σε κάθε τέτοια παρεκτροπή και θα επαναφέρει στον αθλητισμό την αναγκαία αξιοπιστία και εμπιστοσύνη. Τα ΜΜΕ από την άλλη θα ήταν ωφέλιμο να ασκήσουν πιέσεις για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που δεν τιμωρεί τις ομάδες και να καλλιεργήσουν την απέχθεια για τη βία και όχι την έμμεση διαφήμισή της. Είναι γεγονός ότι, δυστυχώς, πολλές φορές ο αθλητικός τύπος εξάπτει τον φανατισμό με προκλητικά πρωτοσέλιδα και η αναμετάδοση των περιστατικών βίας από την τηλεόραση, λειτουργεί ως πιθανός πολλαπλασιαστής της βίας. Αυτό πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει.
Συμπερασματικά, λοιπόν, τα περιστατικά βίας που αντιμετωπίζει σήμερα ο χώρος του αθλητισμού αν και φαίνονται δυσεπίλυτα, αν αντιμετωπίσουμε τις πραγματικές αιτίες τους ίσως μπορούν ακόμα να επιλυθούν. Χρειάζεται όμως η συνειδητοποίηση των ίδιων των πολιτών ότι τέτοια φαινόμενα μόνο βλάβες προκαλούν στον κοινωνικό ιστό. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο αθλητισμός δεν έχει στόχο τη βία ή την με κάθε τρόπο επιτυχία και νίκη, αλλά τη βελτίωση του ατόμου σωματικά, κοινωνικά και πνευματικά.
Πηγές: Βία στα γήπεδα, egklimakaitimoria.weebly.com
Βία και Αθλητισμός: Οπαδικές αντιλήψεις και πολιτικές αντιμετώπισης του «χουλιγκανισμού» στην Ελλάδα, Μαρκάκης Ιωάννης, 2019, apothesis.eap.g
