Ήδη από τα πρώιμα στάδιά της η ανθρωπότητα έχει προσπαθήσει να ερμηνεύσει τον κόσμο, ν’ανακαλύψει τον «λόγο» που διέπει τα πάντα. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, έχει καταφέρει να επιστρατεύσει την εκτεταμένη νοητική ικανότητα με την οποία την έχει προικίσει η φύση, αποτελούμενη από τα συναισθήματα και τη λογική. Από αυτούς τους δύο μηχανισμούς, η λογική φαίνεται να προκρίνεται (βλέπε Αναγέννηση, Διαφωτισμός) ως ορθότερος τρόπος. Και όντως, μια αλάνθαστη λογική, απαλλαγμένη από την πεπερασμένη δύναμη του ανθρώπου (για παράδειγμα την περιορισμένη του ζωή και την περιορισμένη νοητική μυϊκή δεξαμενή – aka εγκέφαλος) και από τα συναισθήματά του, ίσως να μπορεί να μας δώσει μια πιο αληθινή/αντικειμενική (κυνική ενίοτε) οπτική των πραγμάτων, χωρίς ρομαντισμό κι αυθαίρετες ωραιοποιήσεις. (Ίσως και όχι, άλλα αξίζει να τη μελετήσουμε:13 Great Reasons To Study Logic – Breakaway Consciousness)
Αυτή η πεπερασμένη νοητική ικανότητα του ανθρώπου δεν του επιτρέπει να χρησιμοποιεί πλήρως ή πάντοτε τη λογική (άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που σκεφτόμαστε πώς θα μπορούσαμε να είχαμε υποστηρίξει καλύτερα τη θέση μας, αφότου έχει τελειώσει μια συζήτηση…). Δηλαδή, συχνά δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε σωστά συμπεράσματα, ακόμα κι αν οι προκείμενες αληθεύουν, ή χρησιμοποιούμε λανθασμένες προκείμενες και μεθόδους, για να υποστηρίξουμε ορθά συμπεράσματα. Και οι δυο καταστάσεις είναι εξίσου ανεπιθύμητες, καθώς στην πρώτη δεν επιτυγχάνεται ο σκοπός της εύρεσης της αλήθειας, ενώ στη δεύτερη χρειαζόμαστε σωστή λογική δομή, ανεξαρτήτως της φαινομενικής ορθότητας ενός ισχυρισμού, ώστε να τον εδραιώσουμε σωστά και σε γερά θεμέλια.
Οι συνδυασμοί αλήθειας και λογικής συνοψίζονται σε αυτόν τον πίνακα:
Logically (In)Correct= Λογικά (μη) ορθό
Factually (In)Correct=(μη) σωστά δεδομένα
Unit 1: Identifying Misconceptions & Logical Fallacies
Μελετώντας τον πίνακα, μπορούμε να κατατάξουμε τα λογικά σφάλματα σε δυο κατηγορίες: τα Formal και τα Informal.
- Τα Formal fallacies (σφάλμα εκ συνοχής σε δική μου ελεύθερη μετάφραση) τα οποία βρίσκονται στα δεξιά τεταρτημόρια του πίνακα (Logically Incorrect) είναι αυτά τα οποία δεν κάνουν ορθή χρήση της λογικής, συνδυασμού δεδομένων ή μεθόδων, ώστε να βγάλουν ένα συμπέρασμα. Με άλλα λόγια, προκείμενες και συμπέρασμα δεν συμβαδίζουν μεταξύ τους, ανεξαρτήτως της εγκυρότητάς τους ξεχωριστά, π.χ. επιχείρημα από πλάνης (ή πιο φαντασμαγορικά fallacy fallacy)
- Από την άλλη, τα Informal fallacies (σφάλμα εκ περιεχομένου σε δική μου ελεύθερη μετάφραση) τα οποία βρίσκονται στη κάτω σειρά (Factually Incorrect) είναι αυτά τα οποία φαίνεται να έχουν ορθή (επιφανειακά τουλάχιστον) αλληλουχία, άλλα είτε οι προκείμενες είτε ο ισχυρισμός είτε η μέθοδος δεν εμπεριέχουν αλήθεια ή την αποκρύπτουν μερικώς, έτσι ώστε να πρέπει να απορρίψουμε ολόκληρο τον συλλογισμό.
Αυτές είναι οι δύο κύριες κατηγορίες των λογικών σφαλμάτων. Συνάμα, τα σφάλματα εκ περιεχομένου έχουν και υποκατηγορίες:
- Fallacies of Presumption (σφάλμα εκ λανθασμένου δεδομένου): λανθασμένη χρήση πληροφοριών ή πιθανοτήτων π.χ. slippery slope (μια κατάσταση καταλήγει βήμα-βήμα σε καταστροφή)
- Fallacies of Ambiguity (σφάλμα εξ ασάφειας): λανθασμένη χρήση λεξιλογίου, με σκοπό τη δημιουργία φαινομενικά σωστών συσχετισμών
π.χ. strawman fallacy (επιχείρημα του αχυράνθρωπου, που είναι ουσιαστικά εκφυλισμός επιχειρήματος)π.χ. fallacy of equivocation(σφάλμα αμφιλογίας, χρήση αμφίσημης λέξης με αποτέλεσμα λανθασμένο συσχετισμό)
- Fallacies of Relevance (σφάλμα εξ υποτιθέμενης ομοιότητας): επίκληση σε θέματα άσχετα του ζητουμένου ή που το διαστρεβλώνουν π.χ. ad hominem (επίθεση στο πρόσωπο)
(δεν αναφέρω περισσότερες πληροφορίες για κάθε παράδειγμα, γιατί αυτό προορίζεται για άλλα άρθρα)
Δε θα αποπειραθώ να καταθέσω ένα απόλυτο σύνολο λογικών σφαλμάτων, άλλα σύμφωνα με αυτή τη λίστα: Master List of Logical Fallacies ο αριθμός τους φτάνει στα… 146. Για χάρη της απλότητας και της σιγουριάς, θα αναφερθώ σε προσεχή άρθρα μόνο στα πιο γνωστά και πιο συνηθισμένα λογικά σφάλματα (που υπάρχουν περισσότερες πηγές, ώστε να μπορώ να διασταυρώνω πληροφορίες).
Meme of The Day: Logical Fallacy Ref Will Help You Keep Internet Arguments Fair
Εκτός από την αναζήτηση της αλήθειας που αναφέρθηκε πριν, μια πιο πρακτική αξιοποίηση των λογικών σφαλμάτων είναι στη διάρκεια μιας συζήτησης ή debate. Σύμφωνα με τους αρχαίους φιλόσοφους, η συζήτηση πρέπει να αποσκοπεί στην ανακάλυψη της αλήθειας (βλέπε διαλεκτική). Παρόλα αυτά:
“Ο διάλογος είναι πόλεμος. Τα σφαλερά επιχειρήματα τα όπλα σου. Το διακύβευμα η εξαιρετικά εύθραυστη ματαιοδοξία σου. Μόνο ένας μπορεί να επικρατήσει.”
Η προηγούμενη διαπίστωση είναι ένας πολύ όμορφος τρόπος να περιγράψουμε την πραγματικότητα. Πολλές φορές ο διάλογος δεν διαπνέεται από την αρχαιοελληνική θεωρία, άλλα αυτοσκοπός του κάθε συμμετέχοντα είναι να επικρατήσει η άποψή του, ανεξάρτητα αν είναι σωστή ή λανθασμένη (μια απλή αιτιολόγηση που βρήκα: Why Is It So Important to Be Right?). Ο Schopenhauer στο βιβλίο του “Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο” παρουσιάζει τους τρόπους (ιδιαιτέρα τους ύπουλους) με τους οποίους μπορεί κάποιος να βγει θριαμβευτής. Το βιβλίο αποτελεί σημαντικό έργο, το οποίο αποκαλύπτει το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα λογικά σφάλματα και άλλες μέθοδοι, ώστε να αποδομηθούν και να απαξιωθούν ορθά επιχειρήματα. Το προτείνω ανεπιφύλακτα για όποιον θέλει μια καλή εισαγωγή στο θέμα. Το βιβλίο βρίσκεται στο public domain και ένα δωρεάν(και νόμιμο) αντίγραφο μπορεί να βρεθεί εδώ: The Art Of Controversy (disclaimer: δεν έχω διαβάσει τη συγκεκριμένη έκδοση). Μετά από μια ανάγνωση, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες από τους οποίους πρέπει να προφυλαχτούμε, προκειμένου να μη πέσουμε θύμα λογικού σφάλματος του «αντιπάλου».
Collier’s 1921 Schopenhauer Arthur
Από την άλλη, η αναγνώριση λογικών σφαλμάτων είναι απαραίτητη βεβαίως και στον κόσμο της πολιτικής. Δεν είναι λίγες οι φορές άλλωστε, που πολιτικοί χρησιμοποιούν τέτοια μέσα, έτσι ώστε να υπερισχύσει η άποψη τους σε debate ή να μπορέσουν να χειραγωγήσουν τον λαό (πάλι το στερεότυπο του δαιμονικού πολιτικού θα μου πεις, αλλά… :Trump, Clinton Slam Each Other’s Character)
President Trump and former VP Biden face off in first presidential debate — 9/29/2020(ντάξει έπρεπε)
Μια τέτοια πρακτική αποτελεί κίνδυνο για κάθε πολίτη ξεχωριστά κι εν γένει για το κοινωνικό σύνολο, καθώς η αδυναμία απόρριψης εσφαλμένων επιχειρημάτων και η εκτεταμένη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε μια φθίνουσα δημοκρατία, βασισμένη σε αδύναμα θεμέλια ελλιπούς κριτικής ικανότητας από τους πολίτες και σε κοινωνία πολιτών που δεν ενδιαφέρεται τόσο για τους νόμους της λογικής αλλά πιο πολύ για την επικράτηση των συναισθημάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια τέτοια κατάσταση είναι επικείμενη ή διατρέχουμε σοβαρό κίνδυνο από αυτή και να πρέπει να πανικοβληθούμε (για να μη πέσω ο ίδιος θύμα λογικής πλάνης slippery slope) άλλα αν θέλουμε να προωθήσουμε τις αξίες μας, δηλαδή λογική έναντι συναισθήματος (αιτιολόγηση έχει κάπως προαναφερθεί) οφείλουμε να κρατήσουμε ισχυρό “λογικό κωδικά” και η κατανόηση των λογικών σφαλμάτων μπορεί να μας βοηθήσει στην ευκολότερη και αμεσότερη αναγνώριση τέτοιων λαθών από οποιονδήποτε πολιτικό προσπαθεί να μας ξεγελάσει.
Omega Ben Shapiro (δεν μπορούσε να λείπει Ben Shapiro)
Συνοπτικά, η μελέτη των λογικών σφαλμάτων μπορεί να μας προσφέρει ένα πλήθος τρόπων επιχειρηματολογίας που αποσκοπούν στην παραπλάνηση και την παραπληροφόρηση και ως απόρροια να αποτελούν πρότυπο προς αποφυγή. Έχοντας αυτό το έρεισμα, μπορούμε εμείς οι ίδιοι να βελτιώσουμε τη δόμηση της λογικής μας σκέψης και να έχουμε πιο ορθούς και πλήρεις συλλογισμούς, απαλλαγμένους από πλάνες, αλλά και να απορρίπτουμε τα ψεύδη άλλων που τα παρουσιάζουν ως αλήθεια είτε αυτοί είναι ένας απλός συνωμοσιολόγος είτε ο ίδιος ο ηγέτης της χωράς.
Σημειωτέον, ζούμε στην εποχή που τα fake news επιπλέουν ανεξέλεγκτα στον ωκεανό των πληροφοριών που κολυμπάμε καθημερινά… (How to Sell Protest Footage to FOX AND CNN)
Γενικές Πηγές:
Types of Logical Fallacies: Recognizing Faulty Reasoning
Εικόνα Εξωφύλλου:1
Περαιτέρω link:
Why Students Need to be Able to Identify Logical Fallacies
Logical reasoning: An antidote or a poison for political disagreement?
Και στο κάτω κάτω της γραφής…
146 λογικά σφαλμάτα… Θέλω να τα μελετήσω, αλλά μετά πώς θα ξαναμιλήσω με άνθρωπο, μου λες;…χαχαχα
Εντάξει μιλάμε για εξαιρετική δουλειά… Ειδικά τα βίντεο ήταν ότι καλύτερο! Αλλά η ερώτηση είναι η εξής: μπορώ να εμπιστεύομαι την μνήμη μου (ή άλλων) όταν κάνω συζητήσεις με λογικά επιχειρήματα ή τέτοιες συζητήσεις της στιγμής δεν πρέπει να γίνονται; Με άλλα λόγια αν και καταλαβαίνω ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια λογική συζήτηση, οτιδήποτε ξεφεύγει από το κλασσικό «Γεια σου τι κάνεις;» πολλές φορές χρειάζεται έρευνα και αποδείξεις (ειδικά τα θέματα του covid 19)… Σε αυτές τις περιπτώσεις τι κάνουμε; Αναγνωρίζουμε την αδυναμία μας να εκφραστούμε λογικά και αποφεύγουμε τη συζήτηση;
Συγγνώμη για το τεράστιο σχόλιο απλώς δεν εντόπισα κάτι σχετικό στις πηγές και αποφάσισα να ρωτήσω τη γνώμη σου (κατεύθυνέ με αν μου έχει ξεφύγει, δεν πρόλαβα να τα διαβάσω όλα). Και πάλι συγχαρητήρια, φοβερό θέμα!
Ευχαριστω πολυ για τα σχολια! Τωρα για να απαντησω στα ερωτηματα σου: Η ανθρωπινη μνημη σιγουρα ειναι ενα αναξιοπιστο μεσο διατηρησης πληροφοριας. Παρολα αυτα δεν χρειαζεται να την ακυρωνουμε τελειως. Με αλλα λογια μια σχετικη προσεγγιση ειναι αρκετα καλη θεωρω αν οι περιστασεις δεν απαιτουν μεγιστη ακριβεια. Φυσικα το να ξερουμε που μπορουμε να βρουμε τις πληροφοριες που εχουμε στο μυαλο μας ωστε να τις παρουσιασουμε ως αποδειξη ειναι η καλυτερη περιπτωση. Παρολα αυτα δεν ειναι παντα δυνατο. Οποτε απο καποια αποψη μπορεις να κανεις μια συζητηση με μη επιβεβαιωμενες πηγες αλλα σε καμια περιπτωση δεν μπορει να αντικαταστησει ενα εμπεριστατωμενο επιχειρημα. Με αλλα λογια πρεπει να κρατας μια αποσταση απο το συμπερασμα που θα βγει ως μια απλη (βασισμενη σε αυτα που παρουσιαζεις) υποθεση παρα αληθεια που μετα οταν θα εχεις ολα τα εφοδια θα επαληθευσεις η θα απορριψεις ολικως η μερικως. Συνοψιζοντας, μην αποφευγεις αναγκαστικα τη συζητηση αλλα παραδεξου την αδυναμια σου και κανε μια υποθεση που πρεπει να εισαι ετοιμος να απορριψεις. Σε καμια περιπτωση μην απορριψεις το συμπερασμα σου τελειως μονο και μονο επειδη δεν μπορεις να το αποδειξεις εκεινη τη στιγμη.
Ναι ίσως αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί μια τέτοια κατάσταση. Φυσικά, ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο, μπορείς να εμβαθύνεις ή να υποχωρήσεις αν η συζήτηση δεν βγάζει πουθενά. Πάντως συμφωνώ απόλυτα με το γεγονός ότι ένα αναμφισβήτητο τεκμήριο είναι ο καλύτερος τρόπος να κάνεις ένα ολοκληρωμένο λογικό επιχείρημα… Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για τη απάντηση σου! Ανυπομονώ να διαβάσω το επόμενο!!!