Ολοκληρώνοντας την σειρά άρθρων σχετικά με τα λογικά σφάλματα πρέπει να αναφερθούμε στις άλλες δύο κατηγορίες των Informal Fallacies, τα Fallacies of Ambiguity και Relevance.
Αρχίζουμε με τα Fallacies of Ambiguity τα οποία όπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο αφορούν την εσφαλμένη χρήση της γλώσσας με αποτέλεσμα ο συλλογισμός να καταλήγει σε λάθος συμπέρασμα. Έτσι έχουμε :
1.Fallacy of Equivocation(Λογικό σφάλμα αμφισημίας):
Πολλές είναι οι λέξεις οι οποίες έχουν πολλαπλά νοήματα τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε τα διαφορετικά νοήματα έτσι ώστε να χρησιμοποιούμε το κατάλληλο σε κάθε περίπτωση και να μην πέφτουμε σε σφάλματα όπως :
Το κίτρινο είναι θερμό χρώμα
Οι μπανάνες είναι κίτρινες
Άρα οι μπανάνες είναι θερμές
Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε αμφισημία στη λέξη “θερμός”. Από τη μία εχουμε την έννοια της στο χώρο της ζωγραφικής ενώ από την άλλη την κυριολεκτική σημασία της. Έτσι δημιουργώντας έναν τέτοιο συσχετισμό έχουμε καταλήξει σε ένα τελείως λάθος συμπέρασμα. Εκτός δηλαδή αν η μπανάνα βρίσκεται μέσα σε ζεστή κρέπα…
Αυτό φυσικά είναι ένα αθώο σφάλμα. Παρόλα αυτά ο κίνδυνος είναι τεράστιος όταν οι λέξεις χάνουν το νόημα τους. Είναι αρκετά εύκολο να εκμεταλλευτεί κάποιος με ευχέρεια λόγου αυτό το σφάλμα ώστε να περάσει κρυφά ενα λογικά λανθασμένο μήνυμα .
Τέτοιο παράδειγμα είναι αυτό του πρώην προέδρου των ΗΠΑ George Bush όταν είπε:
“Αυτή η κυβέρνηση δεν βασανίζει ανθρώπους”
Αυτή η πρόταση φαίνεται προφανής αλλά ο ορισμός του Bush ως προς τα βασανιστήρια (όπως έχει παραδεχτεί και ο ίδιος In book, Bush strongly defends use of waterboarding) δεν περιλαμβάνει το waterboarding το οποίο αναγνωρίζεται γενικώς ως μέθοδος βασανιστηρίων. Έτσι φαίνεται πως κάνει χρήση έμμεσης αμφισημίας καθώς θεωρεί διαφορετικό ορισμό από τον κοινώς αποδεκτό .
Equivocating on «The Peaceful Transition of Power»
2.Fallacy of division/composition(Λογικό σφάλμα διαίρεσης/σύνθεσης):
Αυτά τα δύο λογικά σφάλματα είναι αρκετά παρόμοια έτσι ώστε να μπορούμε να τα αναλύσουμε ταυτόχρονα.
Από τη μία, κατά το fallacy of division μια ιδιότητα που έχει ένα σύνολο αποδίδεται σε κάθε στοιχείο που ανήκει στο σύνολο. Δηλαδή:
Η ομάδα Χ είναι κορυφαία
Άρα ο επιθετικός Υ της ομάδας Χ είναι κορυφαίος.
Επειδή η ομάδα Χ έχει υψηλό επίπεδο αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά πως όλοι οι παίκτες έχουν το αντίστοιχο επίπεδο. Μπορεί στο κάτω κάτω αυτός ο επιθετικός να είναι 3η επιλογή.
Από την άλλη το fallacy of composition είναι ακριβώς το αντίστροφο. Δηλαδή μια ιδιότητα που έχει ένα στοιχειό ενός συνόλου αποδίδεται και σε όλο το σύνολο. Άρα αντιστοίχως:
Ο επιθετικός Υ είναι κορυφαίος
Άρα και η ομάδα Χ στην οποία παίζει είναι κορυφαία
Προφανώς πάλι επειδή ο επιθετικός έχει υψηλές ικανότητες δε σημαίνει ότι η ομάδα για την οποία αγωνίζεται έχει και το τέλειο ρόστερ.
Αυτά τα λογικά σφάλματα είναι σημαντικά καθώς μπορεί να κατηγοριοποιήσουν τους ανθρώπους σε γενικευμένες κατηγορίες αγνοώντας την ιδιαιτερότητα του κάθε ανθρώπου. Πχ αν κάποιος αυτοπροσδιορίζεται με μια πολιτική ταυτότητα ως γενική έννοια αυτό δεν σημαίνει πως έχει όλες τις αντίστοιχες πεποιθήσεις που μπορεί να συσχετίζονται με αυτή ενώ αντίστοιχα αν κάποιος αυτοπροσδιορίζεται με κάποια πολιτική ταυτότητα και έχει κάποια ιδιαίτερη πεποίθηση δεν σημαίνει πως όλοι όσοι έχουν την ίδια ταυτότητα συμμερίζονται αυτήν την άποψη. Με άλλα λόγια επειδή κάποιος θεωρεί πως ανήκει στην αριστερά δε σημαίνει πως θέλει να κάψει τα γραφεία της Amazon και επειδή κάποιος θεωρεί πως ανήκει στη δεξιά δε σημαίνει πως θέλει να ανοίξει στρατόπεδα συγκέντρωσης.
https://i.ytimg.com/vi/CkV_uRErIqk/maxresdefault.jpg
3.Fallacy of accent(λογικό σφάλμα προφοράς):
Ο γραπτός λόγος, σε αντίθεση με τον προφορικό, δεν έχει τα κατάλληλα υφολογικά στοιχεία τα οποία μπορεί να είναι απαραίτητα για την σωστή κατανόηση ενός νοήματος. Έτσι το να προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε με κάποιον συγκεκριμένο τρόπο μια έκφραση, δίνοντας για παράδειγμα αυθαίρετα έμφαση σε κάποια λέξη, οδηγεί σε λογικό σφάλμα
Πχ
“Δεν έγραψα εγώ αυτό το τεστ”
Από αυτήν την πρόταση μπορούμε βγάλουμε αρκετά διαφορετικά συμπεράσματα:
Δίνοντας έμφαση στο “Δεν” το πρώτο συμπέρασμα ότι δεν έγραψα εγώ αυτό το τεστ
Δίνοντας έμφαση στο “εγώ” μπορεί να υποδηλώνει ότι κάποιος άλλος έγραψε αυτό το τεστ
Δίνοντας έμφαση στο “αυτό” μπορεί να σημαίνει ότι έγραψα κάποιο άλλο τεστ
Υπάρχουν και άλλα συμπεράσματα που μπορούμε να βγάλουμε: Fallacies of Ambiguity | Introduction to Philosophy
Έτσι φαίνεται πως είναι αρκετές φορές δύσκολο να βγάλουμε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα.
https://theodorewalters.files.wordpress.com/2015/06/7e36a5b05a17f487a0dc380e8be9ba29.jpg
Τώρα μπορούμε να συνεχίσουμε στα Fallacies of Relevance, που είναι -κατά την άποψή μου- η πιο σημαντική κατηγορία.
1.Ad hominem (Επίθεση στο πρόσωπο)
Πιθανώς το πιο γνωστό και ευρέως χρησιμοποιούμενο λογικό σφάλμα είναι το Ad Hominem. Όπως φαίνεται και από την ελληνική μετάφραση το Ad Hominem αφορά την προσβολή του προσώπου του συνομιλητή έτσι ώστε να φαίνεται ότι το επιχείρημα είναι λάθος. Τέτοιες προσβολές είναι τελείως άσχετες με το θέμα και δεν μπορούν να θεωρηθούν επιχείρημα.
https://static.tvtropes.org/pmwiki/pub/images/smbcadhominem.png
Ένα απλό παράδειγμα:
“Αν θέλουμε να πετύχουμε πρέπει να αλλάξουμε την δομή της εταιρείας για να έχουμε καλύτερη οργάνωση”
“Εδώ δε μπορείς να οργανώσεις το γραφείο σου θες να οργανώσεις και την εταιρία?”
Εδώ γίνεται επίθεση του δεύτερου ομιλητή στον πρώτο, χωρίς ωστόσο να γίνεται ουσιαστική αναφορά στο θέμα Ως εκ τούτου η δεύτερη πρόταση δεν προσφέρει τίποτα στην επιχειρηματολογία.
Τώρα θα μπορούσα να παραθέσω άπειρα παράδειγμα ad hominem άλλα πιστεύω οι Simpsons το αποδίδουν καλύτερα:
Simpsons Logical Fallacies: Ad Hominem
2. Bandwagon fallacy/Ad populum(προσφυγή στην πλειοψηφία)
Ως άνθρωποι έχουμε συχνά την τάση να οικειοποιούμαστε αντιλήψεις που έχει ο κοινωνικός περίγυρος έτσι ώστε να μπορούμε να ενσωματωθούμε καλύτερα σε αυτόν Παρόλα αυτά αυτό δεν σημαίνει πως ο κοινωνικός περίγυρος εχει δίκιο. Είναι λάθος δηλαδή να αποδεχόμαστε αβασάνιστα μια άποψη μόνο και μόνο επειδή η πλειοψηφία την ενστερνίζεται.
Πχ
“Πολλοί άνθρωποι αγοράζουν ένα προϊόν άρα πρέπει να είναι κάλο”
Όπως προαναφέρθηκε μια τέτοια πρόταση είναι τελείως λανθασμένη. Για παράδειγμα τα τσιγάρα θεωρούνταν ασφαλή και βλέποντας φωτογραφίες των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα το κάπνισμα φαίνεται πως ήταν ευρέως διαδεδομένο. Παρόλα αυτά δεν σημαίνει πως ήταν και κάλο για την υγεία, γεγονός που τελικά αποδείχτηκε.
https://web.colby.edu/cogblog/files/2017/04/crowd.png
3.False authority(λανθασμένη αυθεντία)
Όταν προσπαθούμε να επιχειρηματολογήσουμε για μια άποψη συχνά κάνουμε επίκληση σε μια αυθεντία για να ενισχύσουμε την πειστικότητα μας. Ωστόσο είναι βασικό η αυθεντία που χρησιμοποιούμε όντως να σχετίζεται με το θέμα Συχνά, για παράδειγμα, οι διάφοροι celebrity μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως False authority σε διαφημίσεις. Φυσικά η παρουσία του Messi στις διαφημίσεις της Lays δεν κάνει τα πατατάκια πιο υγιεινά. Από την άλλη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ρητά του Πάπα όταν μιλάμε για την θρησκεία άλλα καλύτερα όχι όταν μιλάμε για επιστήμη…
https://pbs.twimg.com/media/EfPWDQ9XoAYSzKL.jpg
4.Fallacy of hypocrisy/Tu Quoque(προσφυγή στην υποκρισία/”Και εσύ επίσης”)
Ένα λογικό σφάλμα που μοιάζει σε ένα βαθμό με το Ad Hominem είναι η προσφυγή στην υποκρισία. Σε αυτό ο αντίπαλος προσπαθεί να ακυρώσει το επιχείρημα του ομιλητή λέγοντας πως ο ίδιος δεν ακολουθεί αυτό που λέει.
Πχ
Α: “Ο άνθρωπος πρέπει να κοιμάται περίπου 8 ώρες την ημέρα”
Β: “Εσύ δεν κοιμάσαι κάθε βράδυ με το ζόρι ένα 6ωρο?”
Ο ισχυρισμός του ομιλητή Α είναι επιστημονικά σωστός (How many hours of sleep are enough?) ακόμα και αν ο ίδιος δεν τηρεί αυτήν τη συμβουλή. Η αλήθεια μιας πρότασης δεν εξαρτάται από το ποιος λέει την πρόταση άλλα από την ίδια την πρόταση και την εγκυρλοτητά της.
https://i.kym-cdn.com/photos/images/original/001/903/949/189.png
5.Red herring(Κυριολεκτικά: Κόκκινη ρέγγα)
Τα λογικά σφάλματα συχνά έχουν περίεργα ονόματα άλλα μάλλον αυτό είναι το πιο περίεργο από όλα. Ο προέλευση αυτού του ονόματος δεν είναι τελείως ξεκάθαρη και υπάρχουν διάφορες υποθέσεις(Red herring).
Το συγκεκριμένο λογικό σφάλμα προσπαθεί να αποσπάσει την προσοχή του συνομιλητή παρουσιάζοντας μια πρόταση, η οποία φαίνεται να ταιριάζει με το θέμα της συζήτησης αλλά μετά από καλύτερη εξέταση δεν αποτελεί σωστό επιχείρημα.
Πχ
Η αστρολογία είναι πολύ σημαντική. Και οι αρχαίοι ασχολούνταν με τα άστρα και όλοι ξέρουμε τη σπουδαιότητα τους.
Σε αυτό το επιχείρημα οι αρχαίοι χρησιμοποιούνται ως αντιπερισπασμός και κάνουν το επιχείρημα να φαίνεται πιο έγκυρο, ενώ στην πραγματικότητα δεν παρουσιάζεται κάποιο πραγματικό επιχείρημα υπέρ της αστρολογίας.
Έτσι συμπεραίνουμε πως είναι πολύ σημαντικό να αξιολογούμε πλήρως έναν συλλογισμό και να αναγνωρίζουμε τέτοιες παραπλανητικές προτάσεις οι οποίες δεν προσθέτουν καμιά άξια.
6.Straw man fallacy(πλάνη του αχυράνθρωπου)
Η ονομασία αυτού του λογικού σφάλματος φαίνεται να προέρχεται από τον Λούθηρο ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο μετά από κατηγορίες από την Καθολική Εκκλησία(Straw man).
Η πλάνη του αχυράνθρωπου αναφέρεται στην προσπάθεια ενός ομιλητή να αντικρούσει το επιχείρημα του συνομιλητή διαστρεβλώνοντας το. Με άλλα λόγια δημιουργεί ένα αδύναμο επιχείρημα-αχυράνθρωπο το οποίο μπορεί πολύ εύκολα να εξουδετερώσει αγνοώντας το πραγματικό επιχείρημα.
Πχ
Α: Πιστεύω πως πρέπει να λύσουμε άμεσα το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, ώστε να διασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας.
Β: Δηλαδή θέλεις να κλείσουμε όλα τα εργοστάσια, την οικονομία και να γυρίσουμε στις σπηλιές; Αυτό είναι απαράδεκτο.
Σε αυτήν την περίπτωση είναι ξεκάθαρο πως ο Β αλλάζει τελείως το νόημα που θέλει να περάσει ο Α προσπαθώντας να το παρουσιάσει ως παράλογο-χωρίς φυσικά να είναι.
Η πλάνη του αχυράνθρωπου είναι ένας εύκολος τρόπος να διαψευσθεί ένα επιχείρημα. Για αυτό είναι κρίσιμο να παρατηρούμε τέτοιες προσπάθειες μεταβολής του νοήματος ενός επιχειρήματος έτσι ώστε να μην αποκτούμε λάθος οπτική.
What Is the Straw Man Fallacy?
Τιμητικές Αναφορές:
Επίκληση στο συναίσθημα/οίκτο
Επίκληση στην παράδοση: επειδή κάτι το κάνουν οι άνθρωποι για πολύ καιρό δεν αποτελεί επιχείρημα υπέρ του
Επίκληση στη φύση: επειδή κάτι είναι φυσικό δεν σημαίνει πως είναι και αναγκαστικά κάλο
Moving the goalposts(Κυριολεκτικά: κουνώντας τα δοκάρια του τέρματος):η προσπάθεια αλλαγής των προκειμένων ενός συμπεράσματος, μετά από απόδειξη του αντιθέτου, στην προσπάθεια να επιβεβαιωθεί εκ νέου ο ισχυρισμός, σαν δηλαδή να σουτάρουμε και να μετακινούμε το τέρμα στην πορεία της μπάλας
Burden of proof(ευθύνη απόδειξης): η μετατόπιση της ανάγκης για απόδειξη από αυτόν που προτείνει κάτι σε αυτόν που θεωρεί πως δεν ισχύει, βλ.Τσαγιέρα του Russell
Texas sharpshooter(ο σκοπευτής του Τέξας): Texas sharpshooter έχουμε όταν κάποιος πρώτα επιλέγει κάποιο συμπέρασμα και μετά προσπαθεί να βρει δεδομένα τα οποία το υποστηρίζουν
Genetic fallacy(Γενετική πλάνη): η άμεση απόρριψη ενός επιχειρήματος λόγω της πηγής και όχι του ίδιου του επιχειρήματος
Έχοντας φτάσει σε αυτό το σημείο, έχουμε συμπεριλάβει τις κυρίες κατηγορίες λογικών σφαλμάτων και έχουμε τα απαραίτητα εφόδια για να βελτιώσουμε την επιχειρηματολογία μας, αλλά και να μπορούμε να αναγνωρίσουμε κάθε προσπάθεια πλάνης και χειραγώγησης απ όπου και αν προέρχεται.
/low-angle-view-scarecrow-against-cloudy-sky-562838541-5aaf18adfa6bcc00360a609c.jpg){kind=link}
Έχοντας πλέον διαβάσει όλη τη σειρά των άρθρων σου Γιάννη, νομίζω ότι η Λογική είναι τομέας που θα έπρεπε να διδάσκεται ως ξεχωριστό μάθημα και μάλιστα με τον ευχάριστο τρόπο που έχουν τα άρθρα σου! Μπράβο!
Μπράβο Γιάννη. Είσαι η απόδειξη για το συνταίριασμα της φιλοσοφικής με τη μαθηματική σκέψη!